Loopgraafvoet: Voetpijn door blootstelling aan kou en vocht

Een loopgraafvoet is een voetaandoening veroorzaakt door langdurige blootstelling aan vochtige, koude omstandigheden zonder dat sprake is van bevriezing. De patiënt krijgt te maken met een verdoofde, gezwollen voet die begint te veranderen van kleur. Een snelle behandeling is essentieel om gangreen en een mogelijke voetamputatie te voorkomen. Het is belangrijk goede voorbereidingen te treffen wanneer ze buitenactiviteiten plannen. De benaming van dit niet-bevriezend koudeletsel is afkomstig uit de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) toen ongeveer 75.000 Britse en 2.000 Amerikaanse soldaten de aandoening ontwikkelden na lange perioden in de koude, natte loopgraven aan de frontlinie.

• Synoniemen van loopgraafvoet
• Oorzaken: Door langdurige blootstelling aan koude en vocht
• Risicofactoren
• Symptomen: Voetpijn en wijzigingen aan de huid
• Stadia van de ziekte
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties aan voeten
• Preventie van voetaandoening

Synoniemen van loopgraafvoet

Een loopgraafvoet kent enkele synoniemen:

• dompelvoet
• geulvoet
• greppelvoet
• immersievoetsyndroom
• loopgravenvoet
• sleufvoet
• trench foot

Oorzaken: Door langdurige blootstelling aan koude en vocht

Een loopgraafvoet treedt op bij blootstelling aan temperaturen tussen 0 °C en 16 °C en het risico neemt toe als de voeten ook nat zijn. Door de lage temperaturen wordt de bloedtoevoer naar het getroffen gebied beperkt, wat leidt tot weefselschade. De huid zelf is echter niet bevroren, vandaar dat een loopgraafvoet een niet-bevriezend letsel is.

Risicofactoren

Vooral extreme sporters, wandelaars, kampeerders, festivalgangers, militairen, daklozen en vissers (beroepsvissers) die veel buiten en in vochtige en koude plaatsen vertoeven, zijn vatbaar voor de ziekte. Het is echter niet altijd noodzakelijk om buiten te zijn om de ziekte op te lopen; ook binnenshuis kunnen mensen getroffen worden. Natte sokken dragen, evenals zweetvoeten (plantaire hyperhidrose), zijn andere risicofactoren. Mensen met een Afrikaanse etniciteit hebben tevens meer kans om de aandoening te ontwikkelen dan mensen met een blanke huidskleur. Onhygiënische omstandigheden dragen tot slot bij aan de totstandkoming van de voetaandoening.

Symptomen: Voetpijn en wijzigingen aan de huid

De symptomen van een loopgraafvoet kunnen bij sommige patiënten reeds snel optreden, namelijk circa één uur na de blootstelling. Bij anderen treden de symptomen pas op nadat de patiënt gedurende een week is blootgesteld aan koude en vochtige omstandigheden. De ernst van de verwonding hangt af van de mate van koude, de vochtigheid van het weefsel en de totale blootstellingsduur. Een trench foot brengt schade toe aan de hielen, de voetzool, de tenen of de hele voet. Bij de patiënt is uiteindelijk schade aan de bloedvaten, zenuwen, huid en spieren aanwezig in de aangetaste voet of voeten.

De patiënt ervaart de volgende symptomen:

• een doof gevoel / gevoelloosheid
• een koude en vlekkerige huid
• een stekelig of zwaar gevoel
• gezwollen voeten
• jeuk
• rimpels in de huid
• tintelingen
• voetpijn

Zodra de voet opwarmt, verandert de huidskleur van wit naar rood en ontstaat uiteindelijk een droge en pijnlijke voet. De ontwikkeling van blaren (blaarvorming) en huidzweren (ulceratie) is mogelijk. Hierdoor begint de huid en het weefsel van de gewonde voet af te pellen. Door de schade aan de huid, de bloedvaten en de zenuwen begint de voet ook te stinken.

Stadia van de ziekte

Stadium 1: Initiële fase
In de eerste fase is de bloedstroom beperkt en voelt het weefsel koud en gevoelloos aan. De ledematen zijn rood of wit en de patiënt heeft geen pijn.

Stadium 2: Post-letselfase
In het tweede stadium (post-letselfase) warmt de ledemaat op, wat leidt tot een blauw uiterlijk van de voet. De voet blijft koud en gevoelloos en is licht gezwollen.

Stadium 3: Hyperemische fase
De derde fase, ook wel de 'hyperemische fase' genoemd, duurt twee weken tot drie maanden. In deze periode wordt de voet steeds warmer en roder, de huid droogt meer uit en er ontstaat een schilferende huid aan de voet. De patiënt heeft pijn en voelt een prikkelend en tintelend gevoel in de voet. In ernstige gevallen ontstaan blaasjes op de voet.

Stadium 4: Post-hyperemische fase
De post-hyperemische fase is de laatste fase van de ziekte. Hierbij ervaart de patiënt vaak levenslang een verhoogde gevoeligheid voor kou, heeft hij prikkelende en tintelende gevoelens aan de voet en is voetpijn aanwezig. Blijvende zweervorming behoort tot de mogelijkheden.

Diagnose en onderzoeken

Patiënten met mogelijke tekenen van een loopgraafvoet moeten zo snel mogelijk een arts raadplegen. De arts onderzoekt de voet klinisch om de fase van de loopgraafvoet te bepalen.

Behandeling

De patiënt moet vooreerst weg uit de koude en natte omgeving. Daarna moet de getroffen ledemaat voorzichtig weer opgewarmd worden. Het snel opwarmen van de voet verergert de schade. Pijnstillers verlichten de pijn en ontstekingsremmers verminderen een ontsteking. De patiënt moet de voeten voorts grondig reinigen en drogen. Dagelijks moet hij schoenen en droge sokken dragen. De sokken doet hij uit wanneer hij rust of gaat slapen. Verder moet de patiënt ook een antibacterieel schimmelwerend verband aanbrengen. Bij pijn, zwelling en blaarvorming mag de patiënt niet lopen op de aangetaste voeten. Hij moet de voeten in een hogere positie brengen zodat de zwelling vermindert.

Prognose

Bij een snelle behandeling duurt het drie tot zes maanden voordat de patiënt volledig herstelt.

Complicaties aan voeten

Onbehandeld leidt een loopgraafvoet tot gangreen (afsterven van weefsel met veranderingen aan de huid). Mogelijk moet de arts dan zelfs de voet amputeren.

Preventie van voetaandoening

Voor het voorbereiden van buitenactiviteiten zijn volgende tips nuttig:

• Sokken:
• dikke, wollen sokken dragen
• geen sokken in bed dragen
• natte sokken tegen de huid drogen alvorens ze aan te doen indien er geen andere optie is

Schoenen:

• droge schoenen dragen
• goed passende en niet te nauwe schoenen of laarzen dragen voor een goede bloedcirculatie
• nooit in natte schoenen of sokken slapen
• twee keer per dag schoenen en sokken uitdoen om de voeten te laten drogen en deze te masseren

Voeten:

• synthetische materialen zoals rubber en vinyl aan de voeten vermijden
• talkpoeder of vaseline aanbrengen aan de voet om vocht weg te houden
• zo veel mogelijk de voeten uit het water of de modder houden

Algemeen:

• het lichaam warm houden
• snel reageren op tintelende gevoelens
• zweetvoeten behandelen

Om loopgraafvoeten te voorkomen, is het verstandig om natte schoenen en sokken uit te trekken en de voeten vervolgens aan de lucht te laten drogen. Daarnaast moet de patiënt zorgen voor voldoende hydratatie (goed vochtgehalte in het lichaam), een gezonde en evenwichtige voeding en voor regelmatige controle.

Lees verder

• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Voeten: Tips voor goede voethygiëne en voetgezondheid
• Schilferende huid op voet: Oorzaken schilfers op voeten
• Blauwe of paarse voeten: Oorzaken van verkleuring van voet