Zwangerschapsmisselijkheid: symptomen, oorzaken, behandeling

Veel vrouwen worstelen aan het begin van de zwangerschap met misselijkheid en braken. Grofweg acht op de tien vrouwen voelen zich ziek, soms met een kokhalsreflex, en vier op de tien moeten soms overgeven. Veel zwangere vrouwen krijgen een afkeer van bepaalde geuren of voedsel, vaak vlees. Zwangerschapsmisselijkheid komt vaak vooral 's ochtends voor, maar kan ook op andere momenten van de dag voorkomen. Bij de meeste vrouwen verdwijnen de symptomen in de vierde maand, maar bij sommige blijven ze bestaan tot het einde van de zwangerschap. De oorzaken van misselijkheid zijn anno 2023 nog niet volledig opgehelderd. Er wordt uitgegaan van genetische, hormonale en metabole oorzaken. Het veranderde reuk- en smaakgevoel van zwangere vrouwen kan mogelijk dienen om het embryo te beschermen tegen ziekteverwekkers en gifstoffen.

• Misselijkheid tijdens de zwangerschap
• Symptomen van zwangerschapsmisselijkheid
• Oorzaken van misselijkheid tijdens de zwangerschap
• Meerdere factoren
• Helicobacter pylori
• Humaan Chorion Gonadotrofine (HCG)
• Hevige misselijkheid / braken
• Wat kunt je er zelf aan doen?
• Kan zwangerschapsmisselijkheid gevaarlijk zijn?
• Medische behandeling van zwangerschapsmisselijkheid

Misselijkheid tijdens de zwangerschap

Zwangerschapsmisselijkheid staat voor misselijkheid tijdens de zwangerschap. Veel zwangere vrouwen hebben tijdens de zwangerschap last van misselijkheid, vooral in het eerste trimester. Voor sommige vrouwen is het zelfs het eerste teken dat ze zwanger zijn. De misselijkheid is 's ochtends vaak het ergste, omdat de maag dan leeg is. Het wordt daarom ook wel 'ochtendmisselijkheid' genoemd, ofschoon deze term je op het verkeerde been kan zetten. Zwangerschapsmisselijkheid kan namelijk op ieder moment van de dag toeslaan en het kan zelfs de hele dag aanhouden. Vaak begint het in de vijfde of zesde week van de zwangerschap, dat wil zeggen drie tot vier weken na de conceptie. Tegen het einde van de elfde of twaalfde week wordt het vaak weer minder, maar het kan ook langer aanhouden. Vooral als je zwanger bent van een meerling, omdat meerdere placenta's meer hCG (Human Chorion Gonadotrofine) produceren en dit hormoon speelt een rol bij het ontstaan van de misselijkheid tijdens de zwangerschap.

Symptomen van zwangerschapsmisselijkheid

De verschijnselen van zwangerschapsmisselijkheid variëren van brandend maagzuur (maagpijn en zure oprispingen) tot misselijkheid en braken. Deze symptomen kunnen voorkomen vanaf de eerste week dat je over tijd bent en duren meestal tot de 12e of 13e week van de zwangerschap. In veel gevallen zijn rond de vierde maand de ergste klachten wel voorbij.

Oorzaken van misselijkheid tijdens de zwangerschap

Meerdere factoren

Waarom misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap kunnen voorkomen, is anno 2023 nog niet volledig opgehelderd. Verschillende factoren spelen daarbij een rol

• hormonen (hogere niveaus van hCG en prostaglandine)
• verminderde spierspanning bij de maagingang
• vitamine B6- en zinktekort
• verhoogde geurgevoeligheid
• stress

Niet alleen het zwangerschapshormoon kan misselijkheid veroorzaken, maar mogelijk spelen ook psychosociale factoren een rol alsmede de grote snelheid waarmee de lichamelijke veranderingen in bijvoorbeeld bloedsomloop en spijsvertering plaatsvinden.

Helicobacter pylori

Er zijn ook aanwijzingen voor een verband tussen ernstig braken en infectie met Helicobacter pylori, daarom moet er naar worden gezocht als er geen reactie op medicatie is. Oudere leeftijd van de aanstaande moeder, klachten bij eerdere zwangerschappen en meerlingzwangerschappen worden ook beschouwd als risicofactoren voor ernstige misselijkheid en braken.

Humaan Chorion Gonadotrofine (HCG)

Het blijkt dat het niveau van het hormoon hCG een rol speelt bij ochtendmisselijkheid. Dit staat voor Humaan Chorion Gonadotrofine en is een lichaamseigen hormoon; hCG neemt exponentieel toe in de eerste paar weken van de zwangerschap, met een piek tussen de 8e en 10e week, die samenvalt met het tijdstip waarop ochtendmisselijkheid doorgaans het sterkst is. Aandoeningen of omstandigheden die hogere dan normale hCG-spiegels veroorzaken, zoals het syndroom van Down en meerlingzwangerschappen, veroorzaken vaak ernstigere ochtendmisselijkheid.

In het begin van de zwangerschap produceren de bevruchte eicel en de placenta (moederkoek) grote hoeveelheden van het hormoon hCG, welke nodig is om de baarmoeder voor te bereiden op het ontvangen van een bevruchte eicel. Dit hormoon kan aanleiding geven tot het ontstaan van de misselijkheid die een vrouw ervaart aan het begin van de zwangerschap. Als je zwanger bent van een meerling, dan heb je ook meer hCG in je bloed en is de kans op braken en misselijkheid groter. De ene vrouw lijkt gevoeliger te zijn voor het hormoon hCG dan de andere. Na ongeveer drie maanden neemt de productie het hormoon sterk af en zal de misselijkheid navenant verminderen.

Hevige misselijkheid / braken

Soms loopt de misselijkheid en het braken zo de spuigaten uit en kun je geen vast voedsel of drinken meer binnenhouden. Of je bent erg duizelig en flauw. In dat geval moet je contact opnemen met je huisarts. Het kan zijn dat de dokter Emesafene voorschrijft, wat bestaat uit het anti-misselijkheidmiddel meclozine en vitamine B6 (pyridoxine).

Bij 0,5 tot 1% van alle zwangerschappen komt het voor dat de misselijkheid en het overgeven zulke ernstige vormen aanneemt dat je 'hyperemesis gravidarum' ontwikkelt, in de volksmond 'zwangerschapsbraken' genoemd. Dit geneert symptomen als uitdroging en gewichtsverlies. Je moet dan worden opgenomen in het ziekenhuis, waar je een infuus krijgt. Via het infuus krijg je vocht, vitaminen en medicijnen tegen de misselijkheid toegediend.

Wat kunt je er zelf aan doen?

Hoe kun je misselijkheid tijdens de zwangerschap verhelpen? Het is een bekend gegeven dat de misselijkheid vooral 's ochtends optreedt, als je maag nog leeg en nuchter is. Eet daarom meteen bij het opstaan een rijstwafel, beschuitje of cracker om dit te voorkomen. Je kunt deze versnapering 's avonds al klaarleggen op je nachtkastje, zodat je bij het wakker worden deze direct kan opeten. Zorg er verder voor dat je wat te drinken bij de hand te hebt.

Als je overdag wordt overvallen door een golf van misselijkheid, neem dan direct een lichte versnapering. Ook het drinken van bouillon kan opkomende misselijkheid soms wegnemen. Voorkom een lege maag door over de dag verspreid kleine hoeveelheden te eten. Vermijd zwaar en vet voedsel, eet bij voorkeur iets hartigs in plaats van iets zoets, laat koffie staan en combineer geen fruit met melkproducten.

Wanneer je een gevoel van misselijkheid voelt aankomen, doe je er verstandig aan een rustig plekje op te zoeken om je daar even te ontspannen.

Kan zwangerschapsmisselijkheid gevaarlijk zijn?

Als de klachten van de zwangere vrouw zo erg dat zij onvoldoende voedsel en vocht kunnen binnenhouden, wordt gesproken van zwangerschapsbraken (hyperemesis gravidarum). Vrouwen met deze ernstige vorm van zwangerschapsmisselijkheid hebben medische behandeling nodig, want als ze niet worden behandeld, kan dit ernstige gevolgen hebben voor zowel moeder als kind.

Frequent braken leidt tot een flink verlies van vocht, zout of voedsel. In ernstige gevallen kan het lichaam uitdrogen. Als de zwangere vrouw niet meer plast of zeer donkere urine heeft, een droge mond en droge lippen heeft, moet er contact worden opgenomen met een arts. Uitdroging kan altijd een serieus probleem zijn, maar tijdens de zwangerschap is dit nog gevaarlijker.

Medische behandeling van zwangerschapsmisselijkheid

Uit angst om hun ongeboren kind te schaden, willen veel vrouwen geen medicijnen gebruiken tijdens de zwangerschap. Als misselijkheid niet kan worden verlicht met huismiddeltjes, vraag dan aan je huisarts naar geschikte medicijnen.

Zwangere vrouwen krijgen vaak medicijnen voorgeschreven met de werkzame stof dimenhydrinaat, een H1-antihistaminica. Dit zijn de meest bekende 'anti-allergie' tabletten, die ook worden gebruikt bij mensen met bijvoorbeeld hooikoorts. Daarnaast kunnen supplementen met vitamine B6 helpen tegen misselijkheid. Bij zeer ernstige symptomen kunnen ook andere medicijnen worden voorgeschreven. Vraag je huisarts om advies.

Lees verder

• Zwangerschapsklachten: klachten tijdens de zwangerschap
• Zwangerschap en bevalling: de ontwikkeling van nieuw leven
• Braken (overgeven): oorzaken van braken en misselijkheid
• Misselijkheid: oorzaken, symptomen, behandeling en zelfzorg
• Eerste zwangerschapssymptomen: wat zijn de vroege symptomen?