Kaakpijn: symptomen en oorzaken van pijn tussen kaak en oor

Kaakpijn is een vervelende klacht. Pijn in de kaken (kaakpijn), aanhoudende pijn in en om het oor, pijn bij kauwen, geeuwen, eten of het bespelen van een muziekinstrument, vermoeide en/of stijve of verkrampte kauwspieren, zijn stuk voor stuk klachten die kunnen duiden op het niet goed functioneren van het kauwstelsel. Deze klachten kunnen aanleiding geven om de huisarts te bezoeken. De oorzaak kan liggen binnen in de kaak of het gebit, maar vaak ligt de oorzaak in tijdelijke factoren als stress en aanhoudende spanning. Langer durende klachten zoals kaakpijn moeten altijd nader onderzocht worden. Het kaakgewricht is een van de belangrijkste gewrichten in je lichaam dat zeer intensief gebruikt wordt. De kaakspieren zorgen ervoor dat de onderkaak beweegt en maken dat je kunt bijten, slikken en kauwen, maar ook spreken, zingen, blazen, geeuwen, lachen en zoenen.

• Kaakgewricht
• Kaakklachten: kaakpijn of pijn tussen kaak en oor
• Oorzaken van kaakpijn
• Chronische overbelasting
• Niet goed glijden van het kaakgewricht
• Verwonding
• Permanent aanwezig spanning
• Temporomandibulaire dysfunctie (TMD)
• Tandproblemen
• Sinusproblemen
• Artritis
• Zenuwpijn (neuralgie)
• Stress en spanning
• Kaakcysten of tumoren
• Hartproblemen
• Gebitsproblemen door slechte occlusie (bijtpatroon)
• Verkeerde houding
• Kaakontsteking (osteomyelitis)
• Fibromyalgie
• Temporale arteritis
• Verkeerd gebruik van een beugel of prothese
• Verwonding aan de halswervels (whiplash)
• Verstopping van de speekselklieren
• Migraine en spanningshoofdpijn
• Trage schildklier (hypothyreoïdie)
• Overige oorzaken
• Risicofactoren en -groepen van kaakklachten
• Onderzoek en diagnose
• Stap 1: de tandheelkundige check
• Stap 2: röntgenfoto’s voor het grote plaatje
• Stap 3: echografie voor gedetailleerde inzichten
• Stap 4: cystoscopie voor de precieze beelden
• Stap 5: geavanceerde beeldvorming met CT of MRI
• Stap 6: biopsie voor verdachte gebieden
• Conclusie: op jacht naar de oplossing
• Behandeling van kaakklachten of kaakpijn
• Tandarts
• Fysiotherapie
• Logopedie
• Psychologische hulp
• Tandheelkundige behandeling
• Fysiotherapie
• Medicamenteuze behandeling
• Warmte- en koudetherapie
• Botox-injecties
• Chirurgie
• Leefstijl- en zelfzorgmaatregelen
• Leefregels
• Prognose
• Preventie
• Luister naar je lichaam
• Vermijd slechte gewoontes
• Werk aan stressmanagement
• Let op je houding
• Denk aan je nachtrust
• Regelmatig rekken en bewegen
• Bezoek je tandarts regelmatig
• Casus: Een pijnlijke kaak en een lange weg naar herstel

Kaakgewricht

Het kaakgewricht, ook wel het temporomandibulair gewricht (TMJ) genoemd, is een van de meest complexe gewrichten in het menselijk lichaam. Het vormt de verbinding tussen het slaapbeen van de schedel en de onderkaak, en het is uniek omdat het zowel als een scharnier- als een glijgewricht functioneert. Dit betekent dat het niet alleen kan openen en sluiten zoals een scharnier (zoals wanneer je je mond opent en sluit), maar ook naar voren en naar achteren kan glijden (bijvoorbeeld wanneer je je onderkaak naar voren schuift). Dit maakt het kaakgewricht van cruciaal belang voor essentiële functies zoals spreken, bijten, kauwen en slikken.

Anatomie van het kaakgewricht
Elke zijde van je gezicht heeft een kaakgewricht, net voor de oren. Deze gewrichten bestaan uit twee hoofdcomponenten:

• De kaakkop (condylus mandibulae), die vastzit aan de onderkaak (mandibula).
• De kom (fossa mandibularis), die onderdeel is van het slaapbeen (os temporale) van de schedel.
• Kraakbeenschijf (discus articularis): Tussen de kaakkop en de kom bevindt zich een schijf van kraakbeen. Deze schijf, ook wel de discus articularis genoemd, fungeert als een demper en zorgt ervoor dat de kaak soepel kan bewegen zonder dat de botten direct op elkaar wrijven. Het kraakbeen absorbeert de schokken en beschermt de botten tegen slijtage.

Spieren, ligamenten en pezen
Het kaakgewricht werkt niet op zichzelf, maar wordt ondersteund door verschillende spieren, ligamenten en pezen die zorgen voor stabiliteit en beweging.

• Kaakspieren: De spieren die de onderkaak bewegen, zoals de m. masseter en m. temporalis, behoren tot de sterkste spieren in het menselijk lichaam. Deze spieren zorgen voor de kracht die nodig is om te kauwen en bijten, en zijn verantwoordelijk voor de bewegingen van de kaak in verschillende richtingen, zoals het openen, sluiten en zijwaarts bewegen van de mond.
• Ligamenten: De kaak wordt op zijn plaats gehouden door stevige ligamenten die de gewrichten stabiliseren en ervoor zorgen dat de kaak in de juiste positie blijft. Deze ligamenten beperken ook overmatige bewegingen van de kaak, waardoor blessures worden voorkomen.
• Pezen: Pezen verbinden de spieren met de botten en zijn essentieel voor de overbrenging van spierkracht naar het kaakgewricht, waardoor de onderkaak kan bewegen.

Kaakgewricht en kaakpijn
Omdat het kaakgewricht zo complex is, is het vatbaar voor diverse aandoeningen die kaakpijn kunnen veroorzaken. Hier zijn enkele veelvoorkomende oorzaken van kaakpijn die verband houden met het kaakgewricht:

• Temporomandibulaire disfunctie (TMD): Dit is een aandoening waarbij het kaakgewricht niet goed functioneert. Het kan worden veroorzaakt door problemen met de kraakbeenschijf, spierspanning of zelfs slijtage van het kraakbeen in het gewricht. TMD veroorzaakt vaak pijn in de kaak, moeilijkheden bij het openen van de mond, en kan gepaard gaan met klikken of knakken van het gewricht.
• Tandenknarsen (bruxisme): Wanneer iemand 's nachts onbewust tandenknarst, wordt het kaakgewricht overbelast, wat kan leiden tot ontsteking en pijn. Dit tandenknarsen legt enorme druk op het gewricht en de omliggende spieren, wat resulteert in spierspanning en pijn.
• Kaakartrose: Net zoals andere gewrichten in het lichaam kan het kaakgewricht slijten naarmate we ouder worden. Artrose van het kaakgewricht kan leiden tot chronische pijn, stijfheid, en verminderde beweeglijkheid van de kaak. Dit komt vaak voor bij ouderen.
• Trauma: Een klap tegen de kaak of een val kan het kaakgewricht beschadigen, wat resulteert in dislocaties, fracturen of beschadiging van de kraakbeenschijf. Dit kan onmiddellijke pijn veroorzaken, evenals langdurige complicaties.
• Ontsteking (artritis): Net als andere gewrichten in het lichaam kan het kaakgewricht ontstoken raken door reumatoïde artritis of een infectie. Dit kan ernstige pijn, zwelling en verminderde functie van het kaakgewricht veroorzaken.

Waarom het kaakgewricht zo belangrijk is
Het kaakgewricht is niet alleen belangrijk voor dagelijkse activiteiten zoals eten, spreken en gapen, maar het speelt ook een rol in onze algehele gezondheid en welzijn. Een goed functionerend kaakgewricht maakt deze alledaagse handelingen soepel en pijnloos. Echter, zodra er problemen ontstaan met dit gewricht, kunnen deze dagelijkse functies ernstig worden belemmerd, wat leidt tot pijn, ongemak en zelfs hoofdpijn of oorpijn.

Bovendien kunnen de spieren rond het kaakgewricht, zoals de m. masseter en m. temporalis, spanning uitstralen naar andere delen van het gezicht, de nek en de schouders, wat resulteert in bijkomende klachten. Daarom is het belangrijk om klachten aan het kaakgewricht serieus te nemen en indien nodig medische hulp te zoeken.

Kaakklachten: kaakpijn of pijn tussen kaak en oor

Kaakklachten zijn klachten die te maken hebben met het niet adequaat functioneren van het kauwstelsel. Kaakklachten uiten zich vaak in pijn in en rond het kaakgewricht en geven vaak uitstralingspijn naar (de omgeving van) het oor. Kaakpijn of kaakgewrichtsklachten kan gevoeld worden in de kaak zelf, (de omgeving van) het oor of soms in het hoofd rondom de slaap. Je kunt daarnaast ook last hebben van andere klachten:

• knappende kaakgewrichten;
  Pijn bij het geeuwen / Bron: Stokkete/Shutterstock
• pijn rond de oren of oorpijn;
• pijn bij kauwen, geeuwen, eten, zoenen, bespelen muziekinstrument;
• hoofdpijn en duizeligheid;
• vermoeide, stijve of verkrampte kauwspieren;
• uitstralingspijn in halsstreek; en
• oorsuizen.

Oorzaken van kaakpijn

Kaakpijn kan veel meer zijn dan alleen een overbelaste spier. Het kan een signaal zijn van verschillende verborgen oorzaken die om aandacht vragen. Laten we dieper ingaan op enkele veelvoorkomende boosdoeners:

Chronische overbelasting

De belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van kaakklachten is chronische overbelasting van de kaakspieren en gewrichten door bijvoorbeeld tandenknarsen, klemmen, nagelbijten of veel drop, ander hard snoep of kauwgum kauwen.

Niet goed glijden van het kaakgewricht

Een andere oorzaak van kaakpijn is het niet goed glijden van de twee helften van het kaakgewricht. Dit zorgt er voor dat het gewricht soms op slot kan raken.

Verwonding

Daarnaast is een beschadiging aan het kaakgewricht door factoren van buitenaf, zoals een ongeval of een mishandeling, een mogelijke oorzaak.

Permanent aanwezig spanning

Normaal gesproken worden je kaken alleen belast als je eet. Tijdens het praten zijn ze alleen in beweging, maar worden ze niet belast. De kaken zijn de rest van de tijd los van elkaar, in een ontspannen positie. Bij mensen die te kampen hebben met kaakklachten, zie je vaak dat zij de kaken gedurende de gehele dag en ook 's nachts (al dan niet met kracht) op elkaar gedrukt houden. Hierdoor is er een permanent aanwezige spanning op het kaakgewricht, alsmede de spieren. Vaak is het een gewoonte van een persoon om de kaken op elkaar te houden, overdag maar vaak ook 's nachts. Op een gegeven ogenblik kan er zelfs slijtage ontstaan in het kaakgewricht. Er kunnen ook beschadigingen ontstaan aan de tanden, zelf als je tanden steeds op elkaar staan, wat kan leiden tot slijtage van het gebit. Een veelvoorkomend probleem is tandenknarsen wat mensen onbewust in hun slaap doen.

Temporomandibulaire dysfunctie (TMD)

Dit ingewikkelde probleem draait om een foutje in het kaakgewricht zelf, waar de soepelheid verdwijnt en pijn, klikken en blokkeren optreden. Vaak komt dit door stress of verkeerde bewegingen, en kan het je dagelijkse comfort flink verstoren.

Tandproblemen

Een diepe ontsteking, zoals een tandabces, kan pijn uitstralen naar je kaak alsof je hele gezicht meedoet. Ontstoken tandvlees of een geïnfecteerde tandzenuw zorgen voor een zeurende pijn die maar niet wil weggaan, en stralen hun ongemak door naar je kaak.

Sinusproblemen

Wanneer je sinussen of bijholten vol raken door een ontsteking, bouwt de druk zich op en voelt het alsof die zich direct in je bovenkaak nestelt. Vooral bij het vooroverbuigen kan het voelen alsof de pijn recht door je gezicht schiet.

Artritis

Dit is niet alleen iets dat knieën of vingers treft. Artritis kan ook je kaakgewricht belagen, waardoor elke beweging pijnlijk en stijf wordt. Vooral artrose en reumatoïde artritis, ook wel kortweg 'reuma', kunnen ervoor zorgen dat het gewricht slijt, met pijnlijke en soms zelfs permanente gevolgen.

Zenuwpijn (neuralgie)

Dit type pijn voelt als een plotselinge elektrische schok die door je kaak heen schiet. Trigeminusneuralgie, een aandoening van de aangezichtszenuw, is een van de meest intense vormen van kaakpijn. Zonder waarschuwing kan het toeslaan, je dagelijks leven verstoren en zelfs eten en praten moeilijk maken.

Stress en spanning

Wanneer stress je te pakken krijgt, kan je onbewust de hele dag door je kaken op elkaar klemmen. Deze constante spierspanning kan pijn veroorzaken die zich opstapelt, zowel overdag als 's nachts, en uiteindelijk leiden tot slijtage aan je gebit en overbelaste kaakspieren.

Kaakcysten of tumoren

Ofschoon zeldzaam, kunnen cysten of tumoren zich in het kaakbot ontwikkelen, ongemak veroorzaken en mogelijk leiden tot zwelling en aanhoudende pijn. Dit soort problemen blijven vaak lang onopgemerkt, maar kunnen serieuze gevolgen hebben als ze niet tijdig worden opgespoord.

Hartproblemen

Verrassend genoeg kan kaakpijn ook een alarmerend teken zijn van een hartprobleem, zoals een hartaanval. Vooral als de pijn gepaard gaat met drukkende pijn in de borst, schouder of arm, is snelle medische hulp van kardinaal belang.

Gebitsproblemen door slechte occlusie (bijtpatroon)

Een slecht uitgelijnd gebit, waarbij de tanden en kiezen niet goed op elkaar passen tijdens het kauwen, kan de kaakgewrichten en kauwspieren overbelasten. Dit kan leiden tot pijn in de kaak en zelfs hoofdpijn. Problemen zoals een verkeerde beet (malocclusie) of een ontbrekende tand kunnen de balans van het kaakgewricht verstoren.

• Voorbeeld: Een persoon met een overbeet kan kaakpijn ontwikkelen door de verkeerde verdeling van de krachten tijdens het kauwen, wat uiteindelijk het kaakgewricht belast.

Verkeerde houding

Een slechte lichaamshouding, zoals voorovergebogen zitten tijdens het werken achter een computer, kan de spieren in de nek en kaak belasten. Deze voortdurende spanning kan kaakpijn veroorzaken, vooral bij mensen die langdurig in slechte houdingen zitten.

• Voorbeeld: Iemand die dagelijks lange uren in een niet-ergonomische positie achter de computer zit, kan kaakpijn ontwikkelen door de spanning die de slechte houding op de nek- en kaakspieren uitoefent.

Kaakontsteking (osteomyelitis)

Kaakontsteking of osteomyelitis is een ernstige infectie van het kaakbot, die wordt veroorzaakt door bacteriën. Deze aandoening kan leiden tot zwelling, pijn en soms koorts. Het is een zeldzame maar gevaarlijke aandoening die onmiddellijke medische behandeling vereist om verdere botbeschadiging te voorkomen.

• Voorbeeld: Een patiënt die kaakpijn en zwelling ontwikkelt na een tandheelkundige infectie kan osteomyelitis hebben, wat behandeld moet worden met antibiotica of een chirurgische ingreep.

Fibromyalgie

Fibromyalgie is een chronische pijnstoornis die overal in het lichaam pijn kan veroorzaken, inclusief de kaak. Mensen met fibromyalgie ervaren vaak pijn in de kaakspieren, stijfheid, en gevoeligheid van het kaakgewricht. Deze aandoening is meestal niet gerelateerd aan een specifiek probleem met het kaakgewricht, maar komt voort uit een verhoogde gevoeligheid voor pijn in het lichaam.

• Voorbeeld: Een persoon met fibromyalgie kan chronische kaakpijn ervaren, vooral 's ochtends, wat verband houdt met de algemene spierpijn die met deze aandoening gepaard gaat.

Temporale arteritis

Temporale arteritis of arteriitis temporalis is een ontsteking van de slagaders, vaak in het gebied van de slaap. Deze aandoening kan pijn veroorzaken die zich uitbreidt naar de kaak, vooral tijdens het kauwen. Het is een ernstige aandoening die snel behandeld moet worden om complicaties zoals gezichtsverlies te voorkomen.

• Voorbeeld: Een oudere patiënt die kaakpijn en hoofdpijn heeft tijdens het kauwen, kan temporale arteritis hebben en moet zo snel mogelijk worden behandeld met ontstekingsremmende medicijnen.

Verkeerd gebruik van een beugel of prothese

Een slecht passende beugel, gebitsprothese of tandimplantaat kan een verkeerde uitlijning van de kaak veroorzaken, wat spanning veroorzaakt in de kauwspieren en het kaakgewricht. Dit kan leiden tot pijn, hoofdpijn en moeite met kauwen.

• Voorbeeld: Een persoon met een nieuwe prothese ervaart kaakpijn omdat de prothese niet goed is afgesteld, wat leidt tot een verkeerde beet en overbelasting van het kaakgewricht.

Verwonding aan de halswervels (whiplash)

Een whiplash, meestal veroorzaakt door een auto-ongeluk, kan de spieren en zenuwen rond het kaakgewricht beïnvloeden. Mensen met een whiplash kunnen last krijgen van kaakpijn, omdat de nek- en kaakspieren nauw met elkaar verbonden zijn.

• Voorbeeld: Na een auto-ongeluk waarbij de patiënt een whiplash opliep, ontwikkelde hij pijn in de kaak door de spanning in de nekspieren die het kaakgewricht beïnvloedden.

Verstopping van de speekselklieren

Blokkades in de speekselklieren, veroorzaakt door een infectie of de vorming van speekselstenen, kunnen zwelling en pijn veroorzaken in het kaakgebied. Dit komt doordat de speekselklieren, die zich nabij de kaak bevinden, ontstoken raken en pijn uitstralen naar de omliggende gebieden.

• Voorbeeld: Een persoon met een verstopte speekselklier kan pijn in de kaak ervaren, vooral tijdens het eten, omdat de speekselklier niet goed kan functioneren en opzwelt.

Migraine en spanningshoofdpijn

Migraine en spanningshoofdpijn kunnen uitstralende pijn naar de kaak veroorzaken, vooral als de spieren in het hoofd en de nek betrokken zijn. Mensen met chronische hoofdpijn hebben vaak last van gespannen kauwspieren, wat kan bijdragen aan kaakpijn.

• Voorbeeld: Iemand met migraine ervaart naast hoofdpijn ook kaakpijn, omdat de gespannen nek- en kaakspieren de hoofdpijn verergeren.

Trage schildklier (hypothyreoïdie)

Hypothyreoïdie of trage schildklier, een aandoening waarbij de schildklier niet voldoende hormonen produceert, kan spierstijfheid en gewrichtspijn veroorzaken, inclusief pijn in de kaak. Door de verminderde schildklierfunctie kunnen de kauwspieren stijf en pijnlijk worden.

• Voorbeeld: Een persoon met een gediagnosticeerde hypothyreoïdie heeft naast vermoeidheid en spierpijn ook kaakpijn, omdat de hormoonspiegels in het lichaam de spierfunctie beïnvloeden.

Overige oorzaken

Klachten van de kaakgewrichten en spieren kunnen ook ontstaan door het niet op de juiste manier bewegen van de onderkaak of slecht op elkaar passende tanden en/of kiezen door bijvoorbeeld een kunstgebit dat niet goed past of scheefstaande tanden/kiezen. Daarnaast is een slechte conditie van de kaakgewrichten en/of spieren een mogelijke oorzaak van kaakklachten.

Voorts kunnen kaakproblemen ontstaan na kaak-hoofd-hals operaties, een ongeval of bij tumoren in het hoofd-halsgebied. Aangezichtspijn of een facialisparese (aangezichtsverlamming) kan ook een oorzaak zijn. Het is niet altijd te achterhalen wat de oorzaak is van kaakklachten.

Risicofactoren en -groepen van kaakklachten

Kaakpijn kan voortkomen uit verschillende factoren, variërend van dagelijkse gewoonten tot onderliggende medische aandoeningen. Sommige risicofactoren vergroten de kans op kaakklachten, en bepaalde groepen mensen zijn vatbaarder voor het ontwikkelen van deze klachten. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van de belangrijkste risicofactoren en risicogroepen die kaakklachten kunnen beïnvloeden.

Aanhoudende stress en spanning
Stress is een van de belangrijkste oorzaken van kaakklachten. Mensen die te maken hebben met aanhoudende stress of angst kunnen onbewust hun kaken klemmen of tandenknarsen, zowel overdag als 's nachts. Dit gedrag, ook wel bruxisme genoemd, leidt tot overbelasting van de kaakspieren en het kaakgewricht, wat uiteindelijk resulteert in pijn en stijfheid.

Weetje: Onderzoek toont aan dat mensen met chronische stress tot wel 70% meer kans hebben op kaakpijn door bruxisme.

Kauwgom en slechte gewoonten
Het voortdurend kauwen van kauwgom kan de kauwspieren overbelasten, vooral wanneer dit voor langere tijd wordt gedaan. Net zoals het bijten op voorwerpen zoals pennen of potloden of het vaak eten van harde voedingsmiddelen (zoals dropjes of harde snoepjes), zorgt dit voor aanhoudende spanning in de kaakspieren en kan het leiden tot klachten.

Voorbeeld: Mensen die de gewoonte hebben om de hele dag door kauwgom te kauwen, kunnen uiteindelijk last krijgen van spierspanning en kaakpijn omdat de spieren constant actief zijn zonder rust.

Artrose
Net zoals andere gewrichten in het lichaam kan het kaakgewricht slijten, vooral bij oudere volwassenen. Bij artrose verdwijnt het kraakbeen dat de gewrichten beschermt geleidelijk, wat leidt tot pijn, stijfheid en beperkte beweeglijkheid. Mensen met artrose hebben een verhoogd risico op kaakklachten, vooral als er ook sprake is van overbelasting van de gewrichten.

Voorbeeld: Een oudere vrouw met artrose ervaart niet alleen pijn in haar knieën en handen, maar merkt ook dat haar kaak stijf aanvoelt bij het openen van haar mond.

Nek- en schouderklachten
De spieren in de nek, schouders en kaak zijn nauw met elkaar verbonden. Spanning of pijn in de nek- en schouderregio kan uitstralen naar de kaak en andersom. Mensen met een slechte houding, vooral tijdens bureauwerk of langdurig achter een computer zitten, lopen een groter risico op zowel nek- als kaakklachten. Deze spanningen kunnen de kauwspieren beïnvloeden en kaakpijn veroorzaken.

Tip: Regelmatige pauzes en het verbeteren van de zithouding kunnen helpen om spanning in de nek- en kaakspieren te verminderen.

Standsafwijkingen van de boven- en onderkaak
Een verkeerde uitlijning van de tanden en kiezen, zoals een overbeet, onderbeet of kruisbeet, kan leiden tot een verkeerde belasting van het kaakgewricht. Dit kan problemen veroorzaken bij het kauwen en bewegen van de kaak, wat op de lange termijn pijn en klachten in het kaakgewricht oplevert.

Voorbeeld: Een tiener met een ernstige overbeet ontwikkelde kaakklachten tijdens het kauwen, wat uiteindelijk werd gecorrigeerd met een beugel.

Trauma of letsel aan de kaak
Letsels aan de kaak door een ongeval, sportblessure of geweld kunnen directe schade veroorzaken aan het kaakgewricht of de omliggende spieren. Dit kan leiden tot kaakfracturen, ontwrichtingen of kneuzingen die langdurige pijn en bewegingsbeperkingen veroorzaken.

Voorbeeld: Een sporter die een harde klap op zijn kaak kreeg tijdens een wedstrijd ervoer aanhoudende pijn en stijfheid, wat uiteindelijk een kaakdislocatie bleek te zijn.

Leeftijd
Oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op kaakklachten door gewrichtsslijtage (artrose) en botontkalking (osteoporose). Naarmate het kraakbeen in het kaakgewricht dunner wordt en de botten kwetsbaarder worden, neemt de kans op pijn en stijfheid toe.

Weetje: Bij mensen boven de 60 jaar neemt de incidentie van kaakpijn als gevolg van artrose met 20-30% toe, vooral bij degenen die ook andere gewrichtsklachten ervaren.

tandheelkundige problemen
Tandproblemen, zoals een slecht passend kunstgebit, tandbederf, ontstoken tandvlees of een abces, kunnen bijdragen aan kaakpijn. Onbehandelde tandheelkundige aandoeningen kunnen leiden tot ontsteking en pijn die zich uitbreidt naar de kaak en omliggende gebieden.

Voorbeeld: Een persoon met een geïnfecteerde tand ervoer kaakpijn die zich uitbreidde naar het oor, wat uiteindelijk werd opgelost na een tandheelkundige behandeling.

Geslacht
Vrouwen hebben een verhoogd risico op kaakklachten, vooral door hormonale veranderingen tijdens de menstruatie, zwangerschap of menopauze. Hormonen zoals oestrogeen kunnen de gewrichten beïnvloeden, waardoor vrouwen vatbaarder zijn voor aandoeningen zoals temporomandibulaire disfunctie (TMD).

Weetje: Vrouwen tussen de 20 en 40 jaar hebben twee tot drie keer meer kans om kaakpijn te ontwikkelen door TMD dan mannen, mede door de invloed van oestrogeen op het gewrichtsweefsel.

Slaapstoornissen
Mensen met slaapstoornissen, zoals slaapapneu of slapeloosheid, kunnen vaker last hebben van tandenknarsen of klemmen van de kaken tijdens de slaap. Dit kan leiden tot overbelasting van het kaakgewricht en de kauwspieren, met als gevolg pijn en vermoeidheid van de kaak.

Voorbeeld: Een man met slaapapneu ontdekte dat hij 's ochtends wakker werd met kaakpijn omdat hij onbewust zijn kaken klemde tijdens zijn ademhalingspauzes in de nacht.

Orthodontische behandelingen
Mensen die recentelijk een beugel hebben gekregen of een andere orthodontische behandeling ondergaan, kunnen tijdelijke pijn in de kaak ervaren. Dit komt doordat de tanden en kiezen naar een nieuwe positie worden verplaatst, wat druk uitoefent op het kaakgewricht en de omliggende spieren.

Tip: Het gebruik van een kaakbeschermer of speciale mondplaten kan helpen om de druk op de kaak te verlichten tijdens orthodontische behandelingen.

Neurologische aandoeningen
Zenuwaandoeningen, zoals trigeminusneuralgie, kunnen ernstige kaakpijn veroorzaken. Deze aandoening beïnvloedt de aangezichtszenuw en kan plotselinge, scherpe pijnen in het kaakgebied veroorzaken, wat het dagelijks functioneren moeilijk maakt.

Voorbeeld: Een vrouw die last kreeg van plotselinge pijnscheuten in haar kaak ontdekte dat ze trigeminusneuralgie had, een aandoening die haar zenuwen aantastte.

Onderzoek en diagnose

Stap 1: de tandheelkundige check

Wanneer kaakpijn de kop opsteekt, begint het onderzoek vaak bij de tandarts. Hier wordt gekeken naar ontstekingen, gebroken vullingen of slijtage aan je tanden die mogelijk de bron van de pijn zijn. Soms is een simpele controle al voldoende om een verborgen infectie te vinden die kaakpijn veroorzaakt.

Stap 2: röntgenfoto’s voor het grote plaatje

Als de oorzaak niet direct duidelijk is, kan een röntgenonderzoek van de kaak verheldering bieden. Een blik van binnenuit toont eventuele afwijkingen in je botstructuur, zoals slijtage, artritis of zelfs tandwortelproblemen die diep in de kaak liggen.

Stap 3: echografie voor gedetailleerde inzichten

De volgende stap kan een echografisch onderzoek zijn. Met behulp van geluidsgolven worden subtiele veranderingen in je kaakspieren en gewrichten zichtbaar, zonder dat je lichaam aan straling wordt blootgesteld. Ideaal voor het opsporen van kleine afwijkingen die met het blote oog niet te zien zijn.

Stap 4: cystoscopie voor de precieze beelden

Soms is er meer precisie nodig. Een cystoscopie kan worden uitgevoerd om met een kleine camera de binnenkant van je mond en kaakgewricht nauwkeurig te bekijken. Dit geeft de arts de mogelijkheid om zelfs de kleinste oorzaken van je pijn op te sporen.

Stap 5: geavanceerde beeldvorming met CT of MRI

Wanneer de eerdere onderzoeken nog geen uitsluitsel geven, kan een CT-scan of MRI worden ingezet. Deze geavanceerde technieken geven haarscherpe beelden van het kaakgewricht, zenuwen en omliggende structuren, waardoor problemen zoals zenuwknellingen of scheurtjes in het gewricht in beeld komen.

Stap 6: biopsie voor verdachte gebieden

In zeer zeldzame gevallen, zoals wanneer er sprake kan zijn van een tumor of cyste, kan een biopsie nodig zijn. Hierbij wordt een klein stukje weefsel uit het kaakgebied genomen voor nader onderzoek om precies te bepalen wat de oorzaak van de pijn is.

Conclusie: op jacht naar de oplossing

Het onderzoek naar kaakpijn kan een breed scala aan technieken en methodes omvatten, afhankelijk van de aard van je klachten. Door stap voor stap de mogelijkheden uit te sluiten, kom je steeds dichter bij de oorzaak van de pijn en de weg naar herstel.

Behandeling van kaakklachten of kaakpijn

De behandeling van kaakklachten en kaakpijn, is afhankelijk van de oorzaak.

Tandarts

Wanneer je tanden en kiezen niet goed in en op elkaar passen, zal de tandarts dit proberen te verhelpen middels een opbeetplaatje. Een opbeetplaatje is een plaatje van kunsthars dat je gebit tegen de voortgaande slijtage als gevolg van het tandenknarsen beschermd. Het wordt over je tanden en kiezen geplaatst en is erop gericht het tandenknarsen en kaakklemmen te verminderen.

Fysiotherapie

Als verkeerd bewegen en/of verkeerd gebruik van de onderkaak de klachten als kaakpijn veroorzaken, kan de fysiotherapeut je behandelen. Middels oefeningen zal geprobeerd worden je verkeerde mondbewegingen te veranderen en de beweeglijk van het gewricht verbeteren. De fysiotherapeut kan je helpen bij het trainen van de spieren rond het kaakgewricht en het aanleren van een juist bewegingspatroon bij het openen en sluiten van de mond. Massage en/of apparatuur kan zo nodig de pijn verlichten. Er zijn speciale kaakfysiotherapeuten.

Logopedie

Soms moet de logopedist ingeschakeld worden bij kaakpijn. Bijvoorbeeld als je klachten verband houden met de tong of overmatige spanning van de gezichtsspieren. Een logopedist kan je leren hoe je je tong het beste kunt gebruiken bij en tijdens het kauwen en slikken. Overmatige spierspanning van de gezichtsspieren kan met oefeningen behandeld worden.

Psychologische hulp

Bij overmatige en aanhoudende stress waardoor kaakpijn ontstaat, kan de hulp worden ingeroepen van een psycholoog. Ontspanningsoefeningen of gesprekken kunnen helpen beter om te gaan met stress.

Tandheelkundige behandeling

Bij kaakpijn veroorzaakt door problemen met het gebit, zoals tandenknarsen of een verkeerde beet, kan de tandarts de eerste stap in de behandeling zijn.

• Opbeetplaatje: Als tandenknarsen of kaakklemmen de oorzaak is van de kaakpijn, kan de tandarts een opbeetplaatje adviseren. Dit plaatje, gemaakt van kunsthars, wordt over de tanden en kiezen geplaatst om te voorkomen dat ze verder slijten door het knarsen of klemmen. Het helpt de druk op de kaakspieren en het kaakgewricht te verminderen, waardoor pijnklachten afnemen.
• Correctie van de beet: Als de tanden en kiezen niet goed op elkaar passen, kan de tandarts orthodontische behandelingen voorstellen, zoals het plaatsen van een beugel of het aanpassen van kronen of vullingen. Dit kan helpen om de kaakbewegingen te verbeteren en verdere belasting van het kaakgewricht te voorkomen.

Fysiotherapie

Fysiotherapie speelt een cruciale rol in het behandelen van kaakpijn, vooral wanneer de pijn wordt veroorzaakt door spierspanning of verkeerde kaakbewegingen.

• Spierversterkende en strek-oefeningen: Een fysiotherapeut kan je leren hoe je specifieke oefeningen kunt doen om de spieren rond het kaakgewricht te versterken en de beweeglijkheid van de kaak te verbeteren. Deze oefeningen kunnen helpen bij het herstellen van een juiste mondbeweging en het verminderen van spierspanning.
• Manuele therapie: Soms kan de fysiotherapeut manuele technieken gebruiken, zoals zachte manipulaties of massage, om de spanning in de kauwspieren en het kaakgewricht te verminderen. Dit kan helpen om pijn te verlichten en de beweging te verbeteren.
• Dry needling: Deze techniek is effectief bij de behandeling van gespannen spieren rondom de kaak. Het plaatsen van naalden in triggerpoints helpt de spierspanning te verminderen en de bloedcirculatie te verbeteren.

Medicamenteuze behandeling

Wanneer kaakpijn het gevolg is van ontsteking of spierspanning, kunnen medicijnen helpen om de klachten te verlichten.

• Ontstekingsremmers (NSAID's): Geneesmiddelen zoals ibuprofen of naproxen kunnen helpen om ontstekingen in het kaakgewricht te verminderen. Deze medicijnen werken goed bij kaakpijn veroorzaakt door aandoeningen zoals artritis of overbelasting van de kaakspieren.
• Spierverslappers: Als de kaakpijn wordt veroorzaakt door langdurige spierspanning of tandenknarsen, kunnen spierverslappers tijdelijk verlichting bieden door de spieren te ontspannen en zo de druk op het kaakgewricht te verminderen.
• Antidepressiva of angstremmers: In sommige gevallen, vooral wanneer de kaakpijn samenhangt met stress of angst, kunnen bepaalde antidepressiva of angstremmende medicijnen helpen om de spierspanning te verminderen.

Warmte- en koudetherapie

Het toepassen van warmte of kou kan eenvoudig maar effectief zijn bij het verlichten van kaakpijn.

• Warmtetherapie: Het gebruik van een warm kompres of een warme handdoek op de kaakspieren kan helpen om de bloedcirculatie te bevorderen en gespannen spieren te ontspannen. Dit is vooral nuttig bij kaakstijfheid of chronische spierspanning.
• Koudetherapie: Bij acute kaakpijn, vooral na een trauma of blessure, kan het aanbrengen van een koud kompres helpen om ontsteking en zwelling te verminderen.

Botox-injecties

Voor patiënten die langdurige klachten hebben door spierspanning of tandenknarsen, kunnen botulinetoxine-injecties (Botox) in de kauwspieren verlichting bieden. Botox vermindert de spieractiviteit door de signalen tussen de zenuwen en de spieren tijdelijk te blokkeren, waardoor de spierspanning in de kaak afneemt.

Weetje: Botox-injecties worden steeds vaker gebruikt bij de behandeling van temporomandibulaire disfunctie (TMD) en bieden vaak langdurige verlichting van kaakpijn.

Chirurgie

In zeldzame gevallen kan chirurgische ingreep nodig zijn om de oorzaak van kaakpijn aan te pakken. Chirurgie wordt meestal overwogen als andere behandelingen niet effectief zijn of als er sprake is van structurele problemen in het kaakgewricht.

• Artroscopie van het kaakgewricht: Een minimaal invasieve procedure waarbij een kleine camera (artroscoop) in het kaakgewricht wordt ingebracht om de binnenkant van het gewricht te inspecteren. Indien nodig kan de chirurg beschadigd weefsel verwijderen of het kraakbeen herstellen.
• Open kaakchirurgie: In ernstige gevallen, zoals bij gewrichtsslijtage, dislocaties of ernstige artritis, kan open chirurgie nodig zijn om de structuren van het kaakgewricht te herstellen of een kunstgewricht te plaatsen.

Leefstijl- en zelfzorgmaatregelen

Het aanpassen van dagelijkse gewoonten en levensstijl kan een belangrijke rol spelen in het verminderen van kaakpijn.

• Stressmanagement: Aangezien stress een belangrijke factor is bij kaakpijn door tandenknarsen of kaakklemmen, is het belangrijk om technieken toe te passen om stress te verminderen. Het vermijden van stressvolle situaties en het ontwikkelen van gezonde copingstrategieën kan helpen om kaakspanning te verminderen.
• Voedingsaanpassingen: Vermijd het eten van hard of taai voedsel, zoals noten, kauwgom, of taai vlees, dat de kaakspieren kan overbelasten. Het kiezen van zachte, makkelijk te kauwen voeding vermindert de druk op het kaakgewricht en kan pijnklachten helpen voorkomen.
• Verbeter je houding: Een goede lichaamshouding, vooral tijdens het werken achter een bureau of computer, helpt om overmatige spanning in de nek- en kaakspieren te voorkomen.
• Mondgewoonten vermijden: Vermijd het voortdurend klemmen van de kaken of het bijten op harde voorwerpen zoals pennen of nagels. Het is ook belangrijk om bewust te zijn van je kaakspanning gedurende de dag en je kaken zoveel mogelijk ontspannen te houden.

Leefregels

Tot slot zijn adviezen en leefregels van belang in de aanpak van kaakpijn en kaakklachten. Het is van belang dat je je kaakgewrichten niet te veel belast door je mondopening klein te houden. Dit kun je doen door kleine happen te nemen en bij het geeuwen de kin tegen te houden. Verder is het raadzaam om niet ergens iets af te bijten (bijvoorbeeld een stuk appel), maar af te breken of in stukjes te snijden alvorens je het in je mond brengt. Eet geen harde of taaie dingen zoals toffees, drop, kauwgom en nootjes, stokbrood, kapjes, of taai vlees.

Prognose

De prognose van kaakpijn hangt sterk af van de oorzaak, de ernst van de klachten en hoe snel en adequaat de behandeling wordt ingezet. Over het algemeen is de prognose voor kaakpijn gunstig, vooral wanneer de oorzaak wordt geïdentificeerd en tijdig wordt aangepakt. De meeste mensen ervaren verbetering met een combinatie van zelfzorg, aanpassingen in levensstijl, en medische behandeling.

Milde en tijdelijke kaakpijn
Kaakpijn die wordt veroorzaakt door tijdelijke overbelasting van de spieren, zoals bij overmatig kauwgom kauwen of tandenknarsen, heeft meestal een zeer goede prognose. Met eenvoudige maatregelen zoals rust, fysiotherapie of het dragen van een opbeetplaatje kunnen de klachten vaak binnen enkele weken aanzienlijk verminderen of verdwijnen.

• Voorbeeld: Iemand die milde kaakpijn heeft door tandenknarsen 's nachts, kan al binnen enkele weken verlichting ervaren met een opbeetplaatje en fysiotherapie-oefeningen.

Chronische kaakpijn door stress of bruxisme
Als kaakpijn het gevolg is van langdurige stress of chronisch tandenknarsen, kan de prognose afhankelijk zijn van de mate waarin de onderliggende oorzaken worden aangepakt. Het aanleren van ontspanningstechnieken, het gebruik van een opbeetplaatje en gedragsveranderingen kunnen op de lange termijn tot verbetering leiden. Echter, als de stress of de gewoonte van tandenknarsen niet wordt aangepakt, kunnen de klachten terugkeren of zelfs chronisch worden.

• Voorbeeld: Een patiënt met chronisch tandenknarsen kan permanente verlichting krijgen door een combinatie van stressmanagement en een opbeetplaatje, maar als het knarsen aanhoudt, kunnen de symptomen terugkomen.

Temporomandibulaire disfunctie (TMD)
De prognose van TMD kan variëren. Veel mensen met milde TMD ervaren verlichting met conservatieve behandelingen zoals fysiotherapie, medicatie en het dragen van een opbeetplaatje. Bij ernstige gevallen, vooral als er structurele schade aan het kaakgewricht is, kan herstel langer duren en is mogelijk chirurgie vereist. Over het algemeen is de prognose positief, maar het kan enkele maanden duren voordat volledig herstel is bereikt.

• Voorbeeld: Iemand met TMD kan binnen zes maanden een aanzienlijke verbetering merken door fysiotherapie en leefstijlaanpassingen. In zeldzame gevallen is een chirurgische ingreep nodig om de functie van het kaakgewricht volledig te herstellen.

Kaakpijn door artritis of artrose
Bij mensen met kaakpijn door artritis (reumatoïde artritis) of artrose is de prognose afhankelijk van de ernst van de gewrichtsschade. Hoewel kaakpijn als gevolg van artritis vaak chronisch is, kunnen ontstekingsremmende medicijnen en fysiotherapie helpen om de klachten onder controle te houden en verdere schade aan het kaakgewricht te voorkomen. Het doel is om de symptomen te beheersen en de functionaliteit van het kaakgewricht te behouden.

• Voorbeeld: Een oudere patiënt met artrose in het kaakgewricht kan met ontstekingsremmers en specifieke oefeningen een goede levenskwaliteit behouden, hoewel volledige genezing meestal niet mogelijk is.

Kaakpijn door tandheelkundige problemen
Wanneer kaakpijn wordt veroorzaakt door tandheelkundige problemen zoals een slecht passende prothese, gebitsproblemen of een tandabces, is de prognose over het algemeen zeer goed na tandheelkundige behandeling. Zodra het probleem is verholpen (bijvoorbeeld door een prothese correct aan te passen of een tandheelkundige infectie te behandelen), verdwijnt de kaakpijn meestal binnen enkele dagen tot weken.

• Voorbeeld: Een patiënt met een tandabces die een wortelkanaalbehandeling ondergaat, kan binnen enkele dagen na de behandeling volledig herstellen van de kaakpijn.

Kaakpijn door trauma of letsel
Bij kaakpijn door een blessure of trauma (zoals een kaakfractuur of dislocatie) hangt de prognose af van de ernst van het letsel. Met adequate medische zorg, waaronder rust, fysiotherapie en eventueel chirurgie, kunnen veel mensen volledig herstellen. Echter, bij ernstige letsels kan er blijvende stijfheid of verminderde mobiliteit van het kaakgewricht optreden.

• Voorbeeld: Een sporter met een kaakdislocatie kan na enkele weken rust en fysiotherapie weer volledig herstellen, hoewel in ernstige gevallen chirurgie nodig kan zijn om de kaakfunctie te herstellen.

Neurologische aandoeningen (zoals trigeminusneuralgie)
Kaakpijn veroorzaakt door aandoeningen zoals trigeminusneuralgie heeft een wisselende prognose. Deze aandoening kan zeer pijnlijk en invaliderend zijn, maar met de juiste medicatie en soms een operatie kan de pijn worden beheerst. Veel patiënten hebben echter te maken met terugkerende klachten.

• Voorbeeld: Een patiënt met trigeminusneuralgie kan een goede pijnverlichting krijgen met medicatie, maar moet mogelijk levenslang behandeld worden om herhaling van de pijn te voorkomen.

Preventie

Luister naar je lichaam

De eerste stap in het voorkomen van kaakpijn is aandacht geven aan de signalen van je eigen lichaam. Als je merkt dat je kaak gespannen aanvoelt, is dat een teken om bewust te ontspannen. Oefen jezelf in het loslaten van die kaakspieren, vooral als je niet aan het eten bent. Dit kleine moment van bewustwording kan veel ongemak voorkomen.

Vermijd slechte gewoontes

Tandenknarsen, nagelbijten of eindeloos kauwgom kauwen – het zijn gewoontes die je kaak overuren laten draaien. Door deze gewoontepatronen te doorbreken, geef je je kaakgewrichten de rust die ze verdienen. Probeer bewust alternatieven te vinden, zoals kauwgom met mate gebruiken of ontspanningsoefeningen inbouwen.

Werk aan stressmanagement

Stress is een sluipende vijand van je kaak. Zonder dat je het doorhebt, kan je kaak gespannen zijn tijdens stressvolle momenten. Probeer ontspanningstechnieken en ademhalingsoefeningen om je lichaam én je kaakspieren te kalmeren. Minder stress betekent minder spanning op je kaak.

Let op je houding

Ja, zelfs je houding kan bijdragen aan kaakpijn! Een slechte zithouding, vooral wanneer je lang achter een computer zit, kan spanning veroorzaken die doorwerkt naar je kaak. Zorg voor een goede zithouding en maak regelmatig tijd vrij om te stretchen. Het helpt je hele lichaam, inclusief je kaak, ontspannen.

Denk aan je nachtrust

's Nachts onbewust tandenknarsen is een veelvoorkomende oorzaak van kaakpijn. Als je merkt dat je wakker wordt met een gespannen kaak of pijn, kan het dragen van een bitje helpen. Deze op maat gemaakte beugels beschermen je tanden en voorkomen dat je kaak 's nachts te hard werkt.

Regelmatig rekken en bewegen

Net zoals elke andere spier in je lichaam hebben je kaakspieren baat bij beweging. Doe lichte kaakstretch-oefeningen om de spieren soepel en sterk te houden. Dit kan je helpen spanning los te laten en te voorkomen dat je kaak vast komt te zitten.

Bezoek je tandarts regelmatig

Veel kaakpijnproblemen beginnen in je mond. Regelmatige controles bij de tandarts kunnen vroegtijdig problemen opsporen, zoals tandenknarsen of verkeerde uitlijning van je tanden. Vroege actie kan je heel wat ellende besparen op de lange termijn.

Preventie van kaakpijn vraagt om aandacht en zorg voor je lichaam, maar het is een investering die zich dubbel en dwars terugbetaalt. Door simpelweg bewust te zijn van je gewoontes, stress te verminderen en goed voor je kaak te zorgen, hou je die pijn op afstand!

Lees verder

• Pijn aan de kaak (kaakpijn): oorzaken van een pijnlijke kaak
• Pijn bij het slikken: oorzaken pijnlijk slikken en slikpijn
• Hoofdpijn bij de slaap: oorzaken van arteriitis temporalis
• Hoofdpijn voorhoofd, achterhoofd, achter de ogen, vanuit nek
• Oorpijn: oorzaken en oorpijn verzachten kind en volwassene