Cannabinoïd-hyperemesis-syndroom: braken door cannabis

Last van buikpijn, misselijkheid en braken door cannabis? Het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom kan komen door jarenlang en chronisch cannabisgebruik. Het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom (CHS) is een weinig bekende aandoening die vaak leidt tot allerlei dure diagnostische onderzoeken in het ziekenhuis en ineffectieve behandelingen in een poging om de oorzaak van de symptomen en klachten weg te nemen of te verlichten.¹ Cannabinoïde hyperemesis wordt gekenmerkt door een geschiedenis van chronisch cannabisgebruik wat wordt gevolgd door een cyclisch optreden van episoden van misselijkheid en onophoudelijk braken gedurende enkele dagen en koliekachtige buikpijn. Het bijzondere is dat het nemen van warme baden of douches tijdelijk de symptomen kunnen verhelpen, wat leidt tot dwangmatig baden en/of douchen. De meeste artsen zijn (nog) niet bekend met dit ziektebeeld. Als zij geconfronteerd worden met bovenvermeld klachtenbeeld, dan wordt er vaak geen relatie gelegd met cannabisgebruik.

• Wat is het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom?
• Onbekend mechanisme
• Opmerkelijke douche- en badgewoonten
• Eerste onderzoek over CHS
• Symptomen: buikpijn, misselijkheid en braken
• Oorzaak cannabinoïd-hyperemesis
• Oorzaak vooralsnog onbekend
• Hypothalamus
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Differentiaaldiagnose van periodiek hevig braken
• Behandeling cannabinoïd-hyperemesis
• Stoppen met cannabisgebruik
• Warm bad of douche stopt de klachten
• Prognose
• Preventie

Wat is het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom?

Onbekend mechanisme

Het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom (CHS) wordt gekenmerkt door chronisch cannabisgebruik (langdurig blowen), cyclische episodes van misselijkheid en braken, en het vaak nemen van warme baden. CHS vindt plaats door een onbekend mechanisme. Cannabis staat erom bekend dat het een anti-emeticum is; een geneesmiddel dat voorgeschreven kan worden tegen braken en/of misselijkheid. Ondanks de anti-emetische eigenschappen van marihuana, zijn er steeds meer aanwijzingen voor de paradoxale effecten op het maag-darmkanaal en het centrale zenuwstelsel (CZS). Tetrahydrocannabinol, cannabidiol en cannabigerol zijn drie cannabinoïden die in de cannabisplant worden aangetroffen met tegenovergestelde effecten op de braakrespons.

Opmerkelijke douche- en badgewoonten

Mensen met CHS demonstreren vaak het aangeleerde gedrag van frequent warm baden, dat een tijdelijke stopzetting van misselijkheid, braken en buikpijn veroorzaakt. De opmerkelijke douche- en badgewoonten vormen een belangrijke aanwijzing voor de aanwezigheid van CHS.

Eerste onderzoek over CHS

De eerste wetenschappelijke publicatie over het fenomeen was in 2004, toen Australische onderzoekers een overeenkomst opmerkten bij patiënten die cyclische braaksymptomen vertoonden: chronisch cannabisgebruik. Bij zeven van de tien proefpersonen die stopten met cannabisgebruik losten de symptomen van cyclisch braken op; de andere drie deelnemers wilden niet stoppen met cannabis en hun symptomen bleven bestaan.²

Symptomen: buikpijn, misselijkheid en braken

De meeste patiënten met het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom zijn jongvolwassenen met een lange geschiedenis van cannabisgebruik. De aandoening wordt voorafgegaan door een jarenlang cannabisgebruik, ook wel 'chronisch cannabisgebruik' genoemd. Het gaat bij CHS om terugkerende episodes van excessief braken, afgewisseld met periodes waarin je geheel klachtenvrij bent. De fase met episodes van overmatig braken worden vooraf gegaan door een prodromale fase van enkele maanden. In deze voorfase heb je gedurende één tot meerdere dagen per week last van misselijkheid, al dan niet in combinatie met braken. Dan volgt de fase van cyclisch braken in episodes van enkele dagen tot weken. Deze fase begint en eindigt abrupt. Deze fase kent de volgende typische verschijnselen:

• Stereotiep onophoudelijk braken, vaak zonder voorafgaande tekenen.
• Het braken houdt urenlang aan en wordt afgewisseld met korte periodes met enige verlichting
• Dit kan gepaard gaan met met misselijkheid, zweten, koliekachtige buikpijn en een verhoogd gevoel van dorst (polydipsie).
• Dit leidt onvermijdelijk tot algehele uitputting en uitdroging (dehydratie), met ziekenhuisopname tot gevolg.
• Er kan in deze periode gewichtsverlies tot 10 kg optreden.

Oorzaak cannabinoïd-hyperemesis

Oorzaak vooralsnog onbekend

De oorzaak is anno 2024 nog niet opgehelderd, ofschoon het wel duidelijk is dat chronisch cannabisgebruik aan de basis ligt. Bij het stoppen met het gebruik van cannabis verdwijnen de klachten meteen, terwijl een terugkeer van cyclisch braken en misselijkheid te verwachten is binnen enkele weken tot maanden als het cannabisgebruik wordt hervat.

Hypothalamus

Men vermoedt dat een afwijking in het limbische systeem in de hersenstam betrokken is bij de totstandkoming van de klachten.³ Het chronische cannabisgebruik werkt op de functie van de hypothalamus in; het betreft dat deel in de hersenstam die onder meer instaat voor de regeling van de lichaamstemperatuur. Het is nog onverklaard waarom slechts een klein deel van de chronische cannabisgebruikers last krijgt van annabinoïd-hyperemesis.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts stelt vragen over de klachten die je ervaart en neemt je medische voorgeschiedenis in ogenschouw. Daarna volgt lichamelijk onderzoek. De opmerkelijke douche- en badgewoonten in combinatie met cannabisgebruik, vormen de sterkste aanwijzing voor het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom.

Vervolgonderzoek

Vervolgonderzoek kan nodig zijn teneinde andere aandoeningen uit te sluiten. Dit onderzoek kan bestaan uit:

• bloedonderzoek
• CT-scan van de buik
• CT-scan van het hoofd
• gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag en slokdarm)
• röntgenfoto van de buik
• urineonderzoek
• zwangerschapstest

Differentiaaldiagnose van periodiek hevig braken

• Infecties: recidiverende gastro-enteritis (in de volksmond 'buikgriep' genoemd).
• Metabool/endocrien: ziekte van Addison; hyperemesis gravidarum (extreme misselijkheid en braken tijdens zwangerschap); hypercalciëmie (te veel calcium in bloed).
• Neurologisch: migraine; hersenschudding of commotio cerebri; tumor.
• Oncologisch: maligniteit (kwaadaardige tumor) van het spijsverteringskanaal.
• Intoxicaties: chemotherapie; alcohol.
• Psychiatrisch: anorexia nervosa; boulimia nervosa; psychogeen braken.
• Overig: cyclisch-brakensyndroom.

Behandeling cannabinoïd-hyperemesis

Stoppen met cannabisgebruik

De behandeling is even simpel als effectief: stoppen met het gebruik van cannabis. Na uitleg over de aandoening en de rol van cannabis hierin, zijn mensen veelal erg gemotiveerd om definitief te stoppen. Staken van het gebruik resulteert in het verdwijnen van de klachten, waaronder het dwangmatig baden, met een verbetering van de algemene en psychische conditie. De misselijkheid houdt op, de eetlust komt terug, het lichaamsgewicht wordt hersteld en het bad- en doucheregime wordt weer normaal.

Warm bad of douche stopt de klachten

Wanneer je stopt met cannabisgebruik verdwijnen de symptomen en bij herstarten van gebruik keren de klachten na enkele weken tot maanden meestal terug. Typisch is dat het braken kan worden onderbroken door baden in warm water of het nemen van een warme douche. Dit leidt tot dwangmatig warm baden, aangezien de warmte van het baden het enige middel is dat verlichting van de klachten geeft.

Prognose

Het risico op een recidief is hoog bij het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom. Dus als je stopt met roken om je symptomen te elimineren, is de kans dat het weer optreedt groot als je je chronische gebruik weer hervat.

Preventie

Door chronisch cannabisgebruik te vermijden, kan het cannabinoïd-hyperemesis-syndroom voorkomen worden.

Noten:

1. Link between marijuana use and cannabinoid hyperemesis, www.news-medical.net (voor de laatste keer geraadpleegd op 9 november 2012)
2. J H Allen, G M de Moore, R Heddle, and J C Twartz. Cannabinoid hyperemesis: cyclical hyperemesis in association with chronic cannabis abuse. Gut. 2004 Nov; 53(11): 1566–1570.
3. G.E. Boeckxstaens. Cannabinoïdhyperemesis met als bijzonder verschijnsel dwangmatig warm baden. Ned Tijdschr Geneeskd. 2005;149:1468-71

Lees verder

• Cannabis: schadelijke effecten van blowen en wietgebruik
• Blowen tijdens de zwangerschap: effecten en gevolgen
• Stoppen met blowen: gevolgen en tips om te stoppen met wiet
• Effecten cannabis: blowen onderdrukt immuunsysteem door MDSC
• Blowen en de kans op depressie bij genetische kwetsbaarheid