PDS: buikpijn, opgeblazen gevoel, slijm bij ontlasting, pijn

Buikkrampen of buikpijn, opgeblazen gevoel en winderigheid, slijm bij ontlasting en problemen met de stoelgang (diarree of juist verstopping) zijn veel voorkomende symptomen van het prikkelbare darm syndroom (PDS). PDS - ook wel spastische colon of spastische darm genoemd - kan op elke leeftijd voorkomen, maar het begint vaak in de adolescentie of in de vroege volwassenheid. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De behandeling is gericht op het verminderen van de klachten en kan onder meer bestaan uit het tijdelijk gebruik van laxeermiddelen die de darmwand prikkelen; het tijdelijk gebruik van een diarreeremmer; het gebruik van medicijnen die darmkrampen tegengaan; het gebruik van pijnstillers, zoals paracetamol.

PDS

• Synoniemen
• Wat is het prikkelbare darm syndroom?
• Chronische gastro-intestinale aandoening
• Functionele buikklachten
• Invloed op het dagelijkse leven
• Meer vrouwen dan mannen
• Oorzaken en risicofactoren prikkelbare darm syndroom
• Oorzaak
• Combinatie van factoren
• Wie krijgt het?
• Symptomen: buikpijn, opgeblazen gevoel, slijm bij ontlasting en pijn
• Onderzoek en diagnose
• PDS behandeling
• Doel van de behandeling
• Vezels bij PDS
• Behandelmogelijkheden
• Dagboek helpt bij prikkelbare darmsyndroom

Synoniemen

Prikkelbare darm syndroom (PDS); irritable bowel syndrome (IBS); spastisch colon; spastische darm.

Wat is het prikkelbare darm syndroom?

Chronische gastro-intestinale aandoening

Het prikkelbare darm syndroom is een chronische gastro-intestinale (= het spijsverteringsstelsel betreffende) aandoening van onbekende oorzaak. Veel voorkomende symptomen zijn buikkrampen of buikpijn, opgeblazen gevoel en winderigheid, en problemen met de stoelgang (diarree of juist verstopping). Emotionele stress en drukte kunnen de aandoening verergeren.

Functionele buikklachten

Aangezien er bij PDS geen lichamelijke of zichtbare afwijking in het lichaam te zien is, wordt het niet als ziekte beschouwd maar behoort het tot de zogenaamde functionele buikklachten of maag-darmklachten. Dit houdt in dat de klachten veroorzaakt worden door een stoornis van het lichaam, maar dat er geen anatomische afwijking aan te wijzen is. Het prikkelbare darm syndroom is niet besmettelijk, of erfelijk bepaald.

Invloed op het dagelijkse leven

PDS heeft grote invloed op het dagelijks leven. Negentien procent van de respondenten in een enquête van gehuwde of samenwonende mensen met PDS verklaarden dat zij problemen in hun persoonlijke relaties ervoeren als gevolg van deze aandoening, en 45% verklaarde dat PDS van invloed was op hun seksleven.[1]

Meer vrouwen dan mannen

Men gaat ervan uit dat 5-20 % van de Nederlandse bevolking last heeft van PDS. De diagnose wordt vooral gesteld bij jongvolwassenen in de leeftijd van 20-30 jaar. De aandoening komt ongeveer twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen.

Oorzaken en risicofactoren prikkelbare darm syndroom

Oorzaak

Bij PDS gaat om een combinatie van abdominale (= de buikholte betreffende) pijn, opgeblazen gevoel en obstipatie (ook wel constipatie genoemd), diarree, of een afwisselend patroon van deze problemen, waarbij ernst en de aard van de klachten kunnen wisselen en er zelfs periodes zijn zonder klachten.

Combinatie van factoren

Ofschoon het anno 2024 niet duidelijk is wat de oorzaak is van PDS, gaat het waarschijnlijk om een combinatie van factoren waarvan de belangrijkste zijn:

• een gestoorde (spastische) beweging van de darm en/of een extra gevoelige darmwand;
• stress en spanning zijn voor zover bekend geen veroorzakers van PDS, maar kunnen de klachten wel verergeren;
• verkeerde voeding speelt mogelijk een rol bij het ontstaan van PDS: weinig vezels en veel fast food;
• na een darminfectie of voedselvergiftiging lijkt PDS te kunnen ontstaan;
• mogelijk is er sprake van een abnormale verwerking van prikkels in het maag-darmkanaal, met als gevolg dat mensen met PDS eerder (pijn)prikkels waarnemen dan andere mensen.

Wie krijgt het?

PDS kan op elke leeftijd voorkomen, maar het begint vaak in de adolescentie of in de vroege volwassenheid. Het komt vaker voor bij vrouwen.

Symptomen: buikpijn, opgeblazen gevoel, slijm bij ontlasting en pijn

De klachten en symptomen variëren van mild tot ernstig en verschillen van persoon tot persoon en soms zelfs van dag tot dag. Sommige patiënten hebben maandenlang achtereen klachten, afgewisseld door een klachtenvrije periode. De meeste mensen hebben milde symptomen.

Symptomen die kunnen optreden zijn:

• buikpijn en een opgeblazen gevoel beschouwen zowel huisartsen als patiënten als de belangrijkste symptomen van PDS;
• de pijn in de buik laat zich omschrijven als: zeurende, krampende of stekende pijn in de buik;
• buikpijn en/of buikkrampen wordt soms minder of gaat soms weg na een stoelgang of na een maaltijd;
• problemen met de stoelgang: diarree en/of verstopping dat gepaard gaat met pijn tijdens het ontlasten (poepen);
• de diarree kan soms wat groenachtig van kleur zijn;
• een wisselend ontlastingspatroon;
• gasvorming en winderigheid;
• bij drukken op de buik een pijnlijke en gevoelige dikke darm;
• slijm bij ontlasting, zonder bloed;
• drijvende ontlasting;
• zuurbranden;
• slikklachten;
• een brok in de keel;
• problemen met urinelozing, klachten bij het plassen (pijn bij het plassen - dysurie);
• hoofdpijn;
• moeheid;
• onregelmatige menstruatie;
• pijn bij of na de seksuele gemeenschap;
• spierpijn en/of gewrichtsklachten;
• misselijkheid;
• minder goed verteren van voedsel;
• herhaaldelijk boeren (dyspepsie).

De (buik)pijn kan zo hevig en intens zijn, dat normale bezigheden moeten worden onderbroken of volledig worden stopgezet.

Onderzoek en diagnose

Een structurele of biochemische verklaring voor de symptomen moeten uitgesloten worden, vooraleer men de diagnose PDS kan stellen. De diagnostische criteria van de Rome-criteria zijn:

De patiënt heeft last van steeds terugkerende pijn (of onaangenaam gevoel) in de buik, met ten minste twee van de onderstaande kenmerken:

• De pijn wordt minder na de stoelgang.
• Het begin van de (pijn)klachten hangt samen met een verandering in de frequentie van de ontlasting.
• Het begin van de (pijn)klachten hangt samen met een verandering in de vorm van de ontlasting.

Teneinde de diagnose 'PDS' te kunnen stellen moeten de klachten ten minste 6 maanden geleden begonnen zijn. Als de patiënt gedurende drie van die zes maanden voldoet aan bovengenoemde criteria, kan de diagnose 'PDS' gesteld worden.[2]

PDS behandeling

Doel van de behandeling

Het doel van de behandeling is het verlichten van de symptomen. Het veranderen van de leefstijl kan in sommige gevallen zinvol zijn. Hierbij kan gedacht worden aan regelmatige lichaamsbeweging, verbeterde slaapgewoonten en stress- en spanningsreductie.

Vezels bij PDS

Vezels zijn maar weinig effectief bij het prikkelbare darm syndroom, zo bleek uit onderzoek: "De voordelen van vezels bij de behandeling van PDS zijn marginaal voor algemene PDS-symptomen en obstipatie. Oplosbare en onoplosbare vezels hebben bij sommige patiënten mogelijk een verschillend effect op algemene PDS-symptomen. Verder onderzoek in de huisartsenpraktijk is noodzakelijk om het effect en bijwerkingen van vezels bij de behandeling van PDS te beoordelen."[3]

Behandelmogelijkheden

De behandeling kan verder bestaan uit:

• het tijdelijk gebruik van laxeermiddelen die de darmwand prikkelen;
• het tijdelijk gebruik van een diarreeremmer;
• het gebruik van medicijnen die darmkrampen tegengaan;
• het gebruik van pijnstillers, zoals paracetamol;
• bij sommige PDS-patiënten kunnen lage doseringen van antidepressiva een gunstig effect hebben op de klachten;
• in sommige gevallen kan bekkenfysiotherapie verlichting van de klachten geven.

Noten:

1. http://www.emedicinehealth.com
2. http://www.romecriteria.org
3. Bijkerk CJ, Muris JWM, Knottnerus JA, Hoes AW, De Wit NJ. Vezels zijn maar weinig effectief bij het prikkelbaredarmsyndroom: een systematische review. Huisarts Wet 2005;48(4):158-64.
4. Oerlemans, S., Cranenburgh, O. van, Herremans, P.J., Spreeuwenberg, P., Dulmen, S. van: Intervening on cognitions and behavior in irritable bowel syndrome: a feasibility trial using PDAs. Journal of Psychosomatic Research, 70 (2011) 3, p. 267-277.

Lees verder

• Prikkelbare darm syndroom (PDS) behandeling: dieet, voeding
• Darmklachten: opgezette buik, buikpijn en winderigheid
• Diarree: symptomen, oorzaken & waterige ontlasting stoppen
• Obstipatie symptomen: verstopping, buikpijn opgezwollen buik
• Prikkelbare darm syndroom: symptomen, oorzaken & behandeling