Prikkelbare darm syndroom (PDS) behandeling: dieet, voeding

Prikkelbare darm syndroom dieet, voeding en voedingstips. Veel mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDS) ervaren dat het eten van voedsel klachten kan geven zoals buikpijn, verstopping, diarree (of in sommige gevallen afwisselende perioden van obstipatie en diarree), en een opgeblazen gevoel. Het maken van aanpassingen in het dieet kan verlichting van de klachten geven. Blijven de klachten bestaan, dan is het verstandig hierover met de huisarts en diëtist te overleggen.

• Prikkelbare darm syndroom en voeding
• Darmaandoening
• Oorzaak niet duidelijk
• PDS en voeding
• FAQ: Alles wat je (stiekem) wilde weten over PDS en voeding
• Voedingsadviezen prikkelbare darm syndroom
• PDS: een eetdagboek opzetten
• Doel van het eetdagboek
• Bewustwording
• PDS: voedingsmiddelen die klachten zoals winderigheid kunnen veroorzaken
• Prikkelbare darm syndroom dieet: psyllium en tarwezemelen
• Onderzoek
• Vlozaad doet de klachten afnemen
• Overige voedingsadviezen

Prikkelbare darm syndroom en voeding

Darmaandoening

Het prikkelbare darm syndroom staat ook wel bekend als 'spastisch colon', ‘spastische darm’ of 'Irritable Bowel Syndrome (IBS). Het prikkelbare darmsyndroom is een aandoening van de darmen, met kenmerkende symptomen als verstopping, pijnloze diarree of afwisselend diarree en verstopping. Voorts kan de patiënt last hebben van gasvorming in de darmen, voortdurende aandrang, buikpijn en een opgezette buik na de maaltijd. De klachten kunnen variëren in intensiteit en soms wat naar de achtergrond verdwijnen. PDS kan de levenskwaliteit van getroffenen aanzienlijk aantasten.

Oorzaak niet duidelijk

Het is anno 2025 nog niet duidelijk wat de oorzaak van de aandoening is. Er is geen relatie aangetoond met voedselovergevoeligheid. Bepaalde voedingsmiddelen, een onregelmatig leven, te weinig lichaamsbeweging, aanhoudende stress, hormonale veranderingen, en sommige antibiotica kunnen een rol spelen bij het ontstaan of verergeren van PDS.

PDS en voeding

Veel mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDS) ervaren dat het eten van voedsel klachten geeft zoals buikpijn, verstopping, diarree (of in sommige gevallen afwisselende perioden van obstipatie en diarree), en een opgeblazen gevoel. Het maken van aanpassingen in het dieet kan verlichting van de klachten geven.

FAQ: Alles wat je (stiekem) wilde weten over PDS en voeding

Heb jij een buik die doet waar ‘ie zelf zin in heeft? Soms superlief en rustig, en dan ineens… boem, opgeblazen als een ballon of op hol geslagen als een dolle achtbaan? Ja hoor, welkom bij het prikkelbare darm syndroom (PDS), waar je darmen de dienst uitmaken en jij er maar het beste van moet zien te maken. En laten we eerlijk zijn: eten speelt hierbij een hoofdrol. Wat vandaag prima gaat, kan morgen ineens een ramp zijn. Frustrerend? Absoluut. Maar geen paniek, je bent niet alleen!

Er wordt zóveel gezegd over voeding en PDS dat je soms door de bomen het bos niet meer ziet. Moet je nou gluten skippen of is dat een hype? Is een FODMAP-dieet echt de heilige graal? En hoe zit het met koffie, alcohol en probiotica? De antwoorden zijn vaak niet zwart-wit en verschillen per persoon. Het draait allemaal om testen, proberen en vooral luisteren naar wat jouw buik te zeggen heeft. En geloof me, die heeft véél te vertellen.

Omdat niemand zin heeft om urenlang internet af te speuren naar losse brokjes informatie, hebben we de meest gestelde vragen hier voor je op een rij gezet. Geen saaie medische praatjes, maar gewoon duidelijke, eerlijke en (als het even kan) luchtige antwoorden. Want PDS is al lastig genoeg, laten we het dan in ieder geval een beetje leuk houden.

Dus, pak een kopje thee (of ja, koffie… als je darmen het toelaten 😉), plof op de bank en duik in deze FAQ. Of je nu net ontdekt hebt dat je darmen een eigen wil hebben of al jaren in dit buikdrama zit: hier vind je hopelijk de antwoorden die je zoekt!

Voedingsadviezen prikkelbare darm syndroom

Allereerst is het van belang dat mensen met PDS gezond eten. Daarbij kunnen de 5 regels van de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum behulpzaam zijn:

1. Eet gevarieerd.
2. Eet niet te veel en beweeg.
3. Gebruik minder verzadigd vet.
4. Eet volop groente, fruit en brood
5. Ga veilig met voedsel om.

Door gevarieerd te eten, is de kans het grootst dat het lichaam alle voedingsstoffen binnenkrijgt die nodig zijn om het lichaam gezond te houden.

PDS: een eetdagboek opzetten

Doel van het eetdagboek

PDS is een chronische en lastig te behandelen aandoening, maar met de juiste voeding kan de patiënt de klachten voor een groot gedeelte terugdringen. Het is allereerst van belang na te gaan welke producten en voedingsmiddelen de patiënt last bezorgen. Dit verschilt van persoon tot persoon. Ook hangt het af van de hoeveelheid. Door elke dag nauwkeurig te noteren wat men heeft gegeten en hoeveel men heeft gegeten en welke klachten en symptomen men eventueel heeft gehad, kan men nauwkeurig in kaart brengen welke producten klachten veroorzaken.

Bewustwording

Vaak wordt een patiënt zich pas bewust van zijn voedingspatroon door het invullen en nalezen van zo’n voedingsdagboek. Zo kan de patiënt misschien voor het eerst gaan inzien dat hij ‘s ochtends vaak het ontbijt overslaat en op de nuchtere maag koffie drinkt en relatief weinig groenten en fruit eet en ondanks zijn winderigheid naar koolzuurhoudende dranken grijpt.

PDS: voedingsmiddelen die klachten zoals winderigheid kunnen veroorzaken

De patiënt moet er wel voor zorgen dat hij voldoende groente en fruit blijft eten. Dit is niet alleen gezond, maar deze bevatten ook oplosbare voedingsvezels welke belangrijk zijn voor een optimale werking van de maag en darmen (zie onder). Voorbeelden van voedingsmiddelen die klachten kunnen geven, doordat ze winderigheid kunnen bevorderen, zijn:

• koolsoorten (uitgezonderd bloemkool en broccoli);
• prei en ui;
• peulvruchten (zoals linzen, bruine bonen, witte bonen en kapucijners);
• onrijp fruit;
  Versgebakken brood / Bron: Istock.com/Lyashik
• koolzuurhoudende dranken;
• bier;
• versgebakken brood;
• grof volkorenbrood;
• koffie;
• chocolade;
• vet gebak;
• suikerrijke producten;
• kunstmatige zoetstoffen en suikervervangers zoals sorbitol en xylitol.

Prikkelbare darm syndroom dieet: psyllium en tarwezemelen

Onderzoek

Dr. C.J. Bijkerk promoveerde in 2008 op het prikkelbare darm syndroom in de huisartsenpraktijk.¹ Hij heeft uitgebreid onderzoek verricht naar de gezondheidseffecten van oplosbare en onoplosbare vezels op PDS. Onoplosbare vezels komen vooral voor in graanproducten, zoals tarwezemelen in volkorenbrood, muesli en havermout en oplosbare vezels worden vooral aangetroffen in groenten, fruit en peulvruchten. 275 PDS-patiënten tussen de 18 en 65 jaar deden mee aan het onderzoek. Zij werden gedurende twaalf weken behandeld met psyllium, tarwezemelen of een placebo (rijstebloem). Psylliumvezels zijn vezels die afkomstig zijn van de vlozaad plant (Plantago ovata). De patiënten kregen deze supplementen door de voeding en ze moesten daarbij voldoende vocht drinken. Hun voeding bleef verder ongewijzigd.

Vlozaad doet de klachten afnemen

De uitkomst van het onderzoek was dat psyllium de klachten significant deed afnemen. Bovendien bleek dat tarwezemelen helemaal niet effectief waren, zoals lange tijd werd gedacht. 40% van de patiënten haakte af, omdat ze de tarwezemelen slecht verdroegen of zelfs meer klachten kregen dan daarvoor. Dit onderzoek wijst uit dat PDS-patiënten er verstandig aan doen psyllium te gebruiken en terughoudend te zijn met tarwezemelen. Onoplosbare vezels worden in de darm niet verteerd en houden water vast. Bij gezonde mensen die geen last hebben van PDS dragen deze vezels bij aan een goede stoelgang. Maar bij mensen met PDS leiden ze tot overprikkeleing van de darmen. PDS-patiënten zijn juist gebaat bij oplosbare vezels (uit groente, fruit of psyllium). Meer groente en fruit en het gebruik van psyllium is daarom aan te bevelen. Deze in water oplosbare vezels verbeteren de darmfunctie van mensen met PDS.

Overige voedingsadviezen

Andere (voedings)adviezen zijn:

• Drink veel, minimaal twee liter per dag;
• Veelvuldig gebruik van koffie, thee en alcoholische dranken kan bij PDS-patiënten de darmklachten verergeren.
• Stop met roken, aangezien nicotine een PDS-trigger is;
• Gebruik dagelijks niet meer dan 80 gram vet;
• Eet niet te heet en niet te koud;
• Vermijd sterk gekruid eten;
• Vermijd fast food;
• Probeer vijf kleine maaltijden per dag te nemen in plaats van de gebruikelijke drie grote, zodat het spijsverteringskanaal met geringe hoeveelheden te doen heeft;
• Neem dagelijks voldoende lichaamsbeweging. Bewegen heeft een goede uitwerking op de darm*;
• Eet langzaam, kauw het eten goed en nuttig de maaltijden in een rustige, ontspannen omgeving (niet achter je bureau op het werk);
• Vermijd stress en leer adequaat omgaan met stress.

(*) Zelfs een lichte verhoging in de mate van lichamelijke activiteit kan de klachten van patiënten met het prikkelbare darm syndroom verminderen. Dat suggereert een studie, gepubliceerd in The American Journal of Gastroenterology (2011; doi:10.1038/ajg.2010.480).

Blijven de klachten bestaan, dan is het verstandig hierover met de huisarts en diëtist te overleggen.

Noot:

1. Bijkerk, C.J. Irritable bowel syndrome in primary care. Proefschrift. Universiteit Utrecht, 2008.

Lees verder

• Prikkelbare darm syndroom: symptomen, oorzaken & behandeling
• PDS: buikpijn, opgeblazen gevoel, slijm bij ontlasting, pijn
• Darmaandoeningen en darmproblemen: symptomen en oorzaken
• Darmkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en overleving
• Obstipatie symptomen: verstopping, buikpijn opgezwollen buik