Gezwollen amandelen: symptomen, oorzaken en behandeling

Gezwollen amandelen kunnen vergezeld gaan met een aantal verschillende infecties van de bovenste luchtwegen. Sommige mensen hebben grotere amandelen dan anderen, en het is mogelijk om grote amandelen te hebben zonder verdere symptomen of problemen. Amandelontsteking of tonsillitis verwijst naar een ontsteking van de amandelen, die meestal optreedt als gevolg van een infectie. Infectie is veelal het gevolg van virussen of bacteriën. Amandelontsteking komt vaak voor, vooral bij kinderen. Amandelontsteking gaat vaak gepaard met andere symptomen, waaronder keelpijn, hoesten, niezen, vergrote lymfeklieren, koorts, koude rillingen, heesheid, hoofdpijn, spierpijn of vermoeidheid. Wanneer de amandelen zijn geïnfecteerd, kunnen ze ook bedekt zijn met geelachtig witte pus (te zien als stippen).

• Amandelen
• Drie soorten amandelen
• Amandelontsteking
• Wat zijn ontstoken amandelen?
• Oorzaken van gezwollen amandelen
• Symptomen van ontstoken amandelen
• Behandeling
• Maatregelen
• Genoeg drinken
• Antibiotica
• Amandelen verwijderen
• Zelfzorg
• Complicaties
• Prognose gezwollen neusamandelen of keelamandelen

Amandelen

Drie soorten amandelen

Je amandelen maken deel uit van het lymfestelsel, dat verantwoordelijk is voor het verwijderen van gifstoffen en schadelijke micro-organismen (waaronder virussen en bacteriën) uit je lichaam. Je amandelen werken door ingeademde deeltjes op te vangen en af ​​te geven aan het lymfesysteem om te worden geneutraliseerd en afgevoerd.

Er zijn drie paar amandelen in je lichaam:

• faryngeale amandelen, ook bekend als adenoïden, gelegen op het verhemelte in de buurt van waar de neus verbinding maakt met de keel
• Linguale amandelen gelegen achter de tong, ook wel tongamandel genoemd
• de keelamandelen of tonsillen (Tonsillae palatinae), gelegen aan de achterkant van de keel

Amandelontsteking

Amandelontsteking treedt op wanneer een virus of bacterie in de mond of neus komt en vast komt te zitten door de amandelen. Wanneer dit gebeurt, zal het immuunsysteem de indringers aanvallen en neutraliseren, en een ontstekingsreactie veroorzaken wat gepaard gaat met koorts en zwelling.

Wat zijn ontstoken amandelen?

Een amandelontsteking duidt op een ontsteking van de neusamandelen en/of keelamandelen. Vaak wordt een amandelontsteking veroorzaakt door een virale infectie, maar bacteriën (streptococcen) kunnen ook de boosdoener zijn Vooral bij kinderen kunnen de keel- en neusamandelen gemakkelijk ontstoken raken met keelpijn, slikklachten en een verhoging van de temperatuur tot gevolg. Het kind voelt zich vaak wat grieperig en heeft geen zin meer in eten. Heel vaak geneest een amandelontsteking binnen een paar dagen vanzelf. Met wat zelfhulpmaatregelen kun je de klachten goed bestrijden. Volwassenen kunnen ook last krijgen van ontstoken amandelen.

Oorzaken van gezwollen amandelen

De amandelen maken deel uit van het lymfestelsel en zijn onderdeel van het immuunsysteem, die binnendringende ziekteverwekkers (zoals virussen en bacteriën) zoveel mogelijk opvangt en neutraliseert. Dit voorkomt dat er infecties in het lichaam optreden. Amandelen hebben gezien hun ligging vooral een rol in het voorkomen van infecties van de bovenste luchtwegen. Achterin de keelholte, aan weerszijden van de tong, liggen de keelamandelen (tonsillen). In de neus-keelholte bevindt zich de neusamandel (adenoïd). Amandelen worden beschouwd als de poortwachters van het afweersysteem in neus- en keelholte. Vooral bij kinderen heeft het afweersysteem meer moeite om virussen en bacteriën op te vangen en onschadelijk te maken. Bij een grote toevloed van deze boosdoeners, kunnen de amandelen van kinderen gemakkelijk ontstoken raken. Bij volwassenen komt het niet zelden voor dat er een amandelontsteking ontstaat ten gevolge van de ziekte van Pfeiffer. Zowel de keel- als de neusamandelen kunnen ontstoken raken en soms zijn ze tegelijk ontstoken. In een enkel geval gaat een amandelontsteking gepaard met een keelontsteking, wat heel vervelend is.

Symptomen van ontstoken amandelen

Een kind met amandelontsteking voelt zich grieperig en lamlendig en wil vaak niet meer eten (slechte eetlust). Het kind klaagt over keelpijn, vooral keelpijn bij het slikken en de temperatuur kan wat verhoogt zijn. Vermoeidheid, hangerigheid, slecht slapen, snurken, veel door de mond ademen en een vieze adem kunnen ook aanwezig zijn. Mogelijke andere symptomen zijn telkens optredende verkoudheid met een loopneus of vieze neus, de aanwezigheid van rode ogen, hoofdpijn, oorpijn en een algeheel gevoel van malaise. Een enkele keer treden buikpijn, braken en diarree op. De klachten ontwikkelen treden vaak in de loop van 24-36 uur op en hangen samen met welke amandelen aangedaan zijn. Ook kunnen de lymfeklieren in de hals wat opgezwollen zijn en pijn doen. De betrokken amandel kan ook fors gezwollen zijn.

Soms kan de infectie zich uitbreiden naar de omliggende weefsels, met als gevolg bijvoorbeeld een oorinfectie, een sinusinfectie of een ontsteking van de borst. Een ontstoken amandel kan ook zorgen voor regelmatig terugkerende verkoudheid of het herhaaldelijk optreden van middenoorontstekingen. Slechts zelden ontstaat er als complicatie van een amandelontsteking een peritonsillair abces (keelabces). Dit is een ophoping van pus naast een amandel als gevolg van een bacteriële infectie, vaak aan één kant.

Behandeling

Maatregelen

Een amandelontsteking gaat meestal binnen enkele dagen vanzelf over. Eventueel kunnen klachten als keelpijn en koorts verzacht worden met een pijnstiller (paracetamol). Keelpijn kan ook bestreden worden door veel koude, niet-zuurhoudende dranken te drinken, ijs te eten en te gorgelen met warm water met zout (zuiveringszout kan ook). Ook kun je je wenden tot spoel(hoest)drankjes voor de keel, hoesttabletten, of sprays die je kan kopen bij de drogist of apotheek om een zere keel te bestrijden.

Genoeg drinken

Het is belangrijk om genoeg water te drinken om uitdroging te voorkomen, ook al is het verleidelijk om niet veel te drinken als het pijnlijk is om te slikken.

Antibiotica

Bij ernstige keelklachten, als de koorts langer dan drie dagen aanhoudt of als het kind ernstig ziek is, moet je een arts raadplegen.

Bij een bacteriële infectie kan antibiotica worden voorgeschreven, maar meestal gebeurt dit niet. Zonder tests kan vaak moeilijk bepaald worden of het om een virale of een bacteriële infectie gaat. Antibiotica doden wel bacteriën, maar geen virussen. Maar ook al is een bacterie de oorzaak is van een amandel- of keelinfectie, dan maakt een antibioticum in de meeste gevallen niet veel verschil.

Amandelen verwijderen

Bij steeds terugkerende ontstekingen die veel problemen geven, kan besloten worden om de amandelen te verwijderen. In de volksmond wordt dit 'knippen' of 'pellen' genoemd. De medische benaming van het verwijderen van de keelamandelen is 'tonsillectomie' en betreft het de neusamandel, dan spreekt men van 'adenotomie'. Bij kinderen is veelal een dagopname nodig. Je kunt bij de meeste ziekenhuizen in Nederland terecht voor het laten knippen van amandelen.

Zelfzorg

Of gezwollen amandelen nu wordt veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie, het nemen van bepaalde zelfzorgmaatregelen kan de klachten verlichten en het herstel bevorderen. Als een virus de boosdoener is, dan zijn deze strategieën de enige behandeling. Bij een virale infectie worden geen antibiotica voorgeschreven. Het kind zal waarschijnlijk binnen zeven tot tien dagen hersteld zijn. Ondertussen kunnen de volgende maatregelen soelaas bieden:

• Laat je kind voldoende rusten en slapen.
• Zorg je kind voldoende drinkt. Dit om de keel vochtig te houden en uitdroging te voorkomen.
• Zorg voor eten en drinken dat tegelijk de klachten tegengaat. Warme dranken, zoals bouillon, thee of warm water met honing, alsmede koude lekkernijen zoals ijsblokjes en waterijsjes kunnen een zere keel verzachten.
• Maak een gorgeldrank met zout water klaar. Dit kan helpen om een ​​zere keel te verzachten. Na het gorgelen moet je kind het zoute water uitspugen.
• Bevochtig de lucht. Gebruik een luchtbevochtiger om droge lucht tegen te gaan. Droge lucht kan de keel namelijk verder irriteren. Je kunt ook een paar minuten met je kind in een stomende badkamer zitten. Laat je kind niet stomen boven een kom met heet water, want daarmee gebeuren vaak ongelukken waardoor er brandwonden kunnen ontstaan.
• Geef je kind zuigtabletten om keelpijn te verlichten.
• Vermijd irriterende stoffen, zoals sigarettenrook en schoonmaakproducten die de keel kunnen irriteren.
• Behandel pijn en koorts met (kinder)paracetamol om keelpijn te minimaliseren en koorts onder controle te houden. Lage koorts zonder pijn behoeft geen behandeling.

Complicaties

Een amandelontsteking gaat meestal vanzelf over zonder blijvende problemen te veroorzaken. Ernstige of terugkerende amandelontsteking kan echter leiden tot complicaties zoals middenoorontsteking een keelabces. De amandelen kunnen soms zo opgezwollen raken dat ze de ademhaling en het slikken verstoren. Dit kan leiden tot een ernstiger aandoening zoals een afsluiting van de luchtwegen.

Prognose gezwollen neusamandelen of keelamandelen

Als iemand in je gezin ontstoken amandelen heeft, is het het beste om die persoon te isoleren en anderen, vooral kinderen, van de zieke weg te houden totdat de symptomen zijn verdwenen. Als je een gezinslid behandelt, was dan je handen nadat je ze hebt aangeraakt. Sta niet toe dat een kind naar school gaat totdat hij of zij volledig hersteld is en niet langer andere kinderen kan besmetten.

Lees verder

• Witte vlekken in de keel: oorzaken van witte stipjes in keel
• Rode amandelen met witte vlekken: oorzaken en symptomen
• Amandelen: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde amandelen
• Amandelontsteking: symptomen en oorzaak ontstoken amandelen
• Amandelstenen: symptomen en behandeling tonsilstenen