Anuskramp: oorzaak en symptomen van krampende pijn anus

Anuskramp is een vrij onbekend fenomeen. Bij anuskramp heb je last van pijn en kramp rond de anus of endeldarm. Ofwel een krampende pijn rond de anus. Anuskramp staat ook wel bekend als 'anaal spasme', 'anaalkrampen', 'endeldarmpijn' en 'proctalgia fugax'. Anuskramp is een aandoening die wordt gekenmerkt door tijdelijke hevige pijn om het rectum of endeldarm. Anuskramp is ongevaarlijk. Er is vaak geen oorzaak bekend van anuskramp. Er bestaan meerdere soorten behandelingen tegen anuskramp, de één effectiever dan de andere.

• Wat is anuskramp?
• Symptomen van anuskramp
• Pijnaanval
• Scherpe, stekende, draaiende of krampende pijn
• Oorzaak van anuskramp
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van anuskramp
• Anale dilatatie en andere maatregelen
• Benzo's en zalf
• Injectie met botuline A toxine
• Inhalaties

Wat is anuskramp?

Anuskramp is een plotselinge, onwillekeurige samentrekking van de kringspier van de anus, die vaak hevige pijn en ongemak veroorzaakt. Proctalgia fugax wordt gekenmerkt door korte periodes van rectale pijn. Hoewel het een relatief vaak voorkomende klacht is, is er weinig over deze aandoening bekend. De medische literatuur bestaat voornamelijk uit anekdotische rapportages en casuïstiek. Verscheidene prospectieve studies hebben echter vastgesteld dat de prevalentie van proctalgia fugax varieert van 3% tot 14%.¹ Proctalgia fugax of anuskramp komt wereldwijd voor en treft mannen en vrouwen van alle etnische en sociaal-economische achtergronden, hoewel er iets meer vrouwen dan mannen met deze klacht te kampen lijken te hebben.

Symptomen van anuskramp

Pijnaanval

Anuskramp wordt gekenmerkt door een plotseling opkomende, tijdelijke, hevige pijn rond de anus of het rectum als gevolg van een spierspasme (kramp). Anuskramp gebeurt onvoorspelbaar en treedt zonder waarschuwing op. Een pijnaanval treedt op met tussenpozen van weken of maanden, vaak wordt de persoon er 's nachts door overvallen. Een aanval kan enkele seconden tot vele minuten duren, maar duurt meestal niet langer dan een half uur. De pijn kan vergezeld gaan met aandrang tot poepen.

Scherpe, stekende, draaiende of krampende pijn

Patiënten kunnen de pijn omschrijven als scherpe, stekende, draaiende of krampende pijn. Hoewel patiënten vaak levendig de nachtelijke episodes van anuskramp voor de geest kunnen halen, omdat ze dan plotselinge ontwaken met hevige pijn, kan anuskramp evengoed overdag optreden. De pijn blijft over het algemeen gelokaliseerd in het rectum, hoewel af en de pijn kan uitstralen naar de bilspier of de perineale regio. De meeste patiënten hebben een aantal aanvallen per jaar; in zeldzame gevallen heeft een patiënt twee of meer episoden per maand.

Oorzaak van anuskramp

Anuskramp kan voorkomen als symptoom bij verschillende aandoeningen, zoals colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, anale fissuren (anuskloofjes) en tumoren of infecties in de endeldarm. Wanneer er geen achterliggende aandoening of aanwijsbare oorzaak aanwezig is, gaat het om een zogenaamde 'functionele anorectale aandoening'. Dit betekent een aandoening van de anus of het rectum zonder dat er een aanwijsbare lichamelijke oorzaak gevonden wordt. In dat geval gebruikt men vaak de term ‘proctalgia fugax’.

De pathofysiologie van proctalgia is niet bekend, hoewel het waarschijnlijk gaat om een spastische toestand van het gladde spierweefsel van het anale kanaal.² Sommige patiënten melden dat persen tijdens de stoelgang, persen tijdens de bevalling, stress, of geslachtsgemeenschap (seks) een aanval kunnen uitlokken. In tegenstelling tot wat in vele handboeken staat beschreven, komt proctalgia niet vaker voor bij patiënten met het prikkelbare darmsyndroom (PDS).

Onderzoek en diagnose

De diagnose van proctalgia fugax kan worden gesteld op basis van de klinische verschijnselen. De arts zal tevens de anus en het begin van de endeldarm onderzoeken door middel van een rectaal toucher. Bij een rectaal toucher voelt de de arts met een gehandschoende vinger of de anus en endeldarm afwijkingen vertoont. Op deze manier kunnen eventuele scheurtjes of kloofjes in de anus, aambeien en poliepen/tumoren aan het einde van de endeldarm opgespoord worden. Ook kan onderzocht worden of er sprake is van een verkrampte sluitspier hetgeen pijnklachten kan veroorzaken. Bij twijfel volgt een verwijzing voor een uitgebreider kijkonderzoek: een sigmoïdoscopie of endoscopie. Door middel van een endoscoop zal de endeldarm goed bekeken worden.

Behandeling van anuskramp

Het behandelen van patiënten met proctalgia kan moeilijk zijn, omdat de symptomen meestal volledig zijn verdwenen tegen de tijd dat de patiënt medisch wordt onderzocht. Bovendien zijn de meeste artsen terughoudend om de patiënt dagelijks medicatie te laten slikken om een episode te voorkomen, omdat de meerderheid van de patiënten zeer zelden last heeft van een episode van anuskramp. Na zorgvuldig uitleggen van de aard van de aandoening en geruststelling dat er niets ernstigs aan de hand is en het een goedaardige aandoening betreft, is conservatieve therapie in het algemeen de beste behandeling.

Anale dilatatie en andere maatregelen

Allereerst kan anale dilatatie (verwijding) door manipulatie met een vinger in de anus de kramp doen afnemen. Daarnaast kan het geven van druk op de anale zone met behulp van een gesloten vuist helpen. Een warm zitbad of warm water klysma (niet té warm water) aan het begin van de aanval kan ook zeer nuttig zijn.

Benzo's en zalf

Langer durende periodes met klachten kunnen behandeld worden met kortwerkende benzodiazepines, spasmolytica of gladde spierontspanners, of het plaatselijk aanbrengen van nitroglycerinezalf (wat de interne sluitspier ontspant en de druk in het anale kanaal vermindert).

Injectie met botuline A toxine

Soms kunnen lokale injecties met botuline A toxine, welke wordt gebruikt om spierpijn door verkrampte spieren als gevolg van dystonie of spasticiteit te behandelen, helpen.

Inhalaties

Voorts bekorten mogelijk inhalaties van salbutamol (een luchtwegverwijder die wordt gebruikt bij astma-aanvallen) de duur van de pijnklachten bij patiënten met hevige en langdurige aanvallen van anuskramp.³ Het werkingsmechanisme van salbutamolinhalatie is vooralsnog onduidelijk, maar men vermoedt dat het zorgt voor een tonusverlaging van gladde spieren.

Noten:

1. Drossman DA, Li Z, Andruzzi E, et al. US householder survey of functional gastrointestinal disorders. Prevalence, sociodemography, and health impact. Dig Dis Sci. 1993;38(9):1569-1580.
2. Eckardt VF, Dodt O, Kanzler G, Bernhard G. Anorectal function and morphology in patients with sporadic proctalgia fugax. Dis Colon Rectum. 1996;39(7):755-762.
3. Ibid.

Lees verder

• Proctalgia fugax: anuskrampen, krampende pijn anus, rectum
• Scheurtjes of kloofjes in de anus: anusfissuur behandelen
• Anuskanker: knobbel of gezwel bij anus door anale kanker
• Anus: anusaandoeningen of anale klachten met jeuk en pijn
• Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus