Pijn aan stuitje: symptomen en oorzaken van gekneusd stuitje

Pijn aan het stuitje is een vervelende klacht met meerder mogelijke oorzaken. Pijn aan het stuitje na een val of trauma of een pijnlijk stuitje na bevalling of afvallen? Pijn aan het stuitje kent veel mogelijke oorzaken. Het stuitje (of stuitbeen, staartbot, staartbeen of officieel 'os coccygis') zijn de laatste vier onderling vergroeide wervels en bevindt zich direct boven de bilspleet. Het staartbeen stabiliseert het lichaam bij het zitten. Pijn aan stuitje wordt ook wel ‘coccygodynie’ genoemd. Pijn aam het stuitje komt relatief vaak voor, vooral pijn aan stuitje na val of bevalling. De pijn kan verergeren bij plotselinge bewegingen als niezen en hoesten. Pijn ter hoogte van het stuitje kan vooral pijnlijk zijn bij zitten en fietsen. Coccodynia komt van het Grieks en betekent letterlijk ‘pijn in de staart’. Behandelingen voor coccydynia zijn meestal niet-invasief en lokaal. In uitzonderlijke gevallen kan het staartbeen operatief worden verwijderd.

• Wat is pijn aan het stuitje?
• Coccygodynie
• Ongeval of overmatige druk
• Druk op het bot
• Synoniemen
• Symptomen: pijn aan stuitje bij zitten
• Oorzaken van een pijnlijk stuitje
• Pijn aan stuitje na een val (gekneusd stuitje)
• Na afvallen
• Ondergewicht of overgewicht
• Ouder worden
• Slechte houding
• Pijn aan stuitje na bevalling
• Pijn aan stuitje tijdens zwangerschap
• Pijnlijk stuitje na overmatige druk
• Tumor (kanker)
• Infectie
• Gewrichtsaandoening of spieraandoening
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling coccygodynie
• NSAID's
• Vermijd lang zitten
• Aangepaste kussen
• Laxeermiddelen
• Fysiotherapie (NIMOC-methode)
• Injecties
• Chirurgische behandeling
• Zelfzorg
• Prognose
• Preventie

Wat is pijn aan het stuitje?

Coccygodynie

Pijn aan stuitje wordt ook wel ‘coccygodynie’ genoemd. Het is niet precies duidelijk welke delen van de anatomie pijn in het stuitje veroorzaakt. In veel gevallen is de precieze oorzaak van de pijn niet bekend. Dit wordt wel idiopathische coccygodynie genoemd. Idiopathisch betekent zonder bekende oorzaak. In deze gevallen worden alleen de symptomen behandeld.

Ongeval of overmatige druk

In het algemeen kan de pijn worden veroorzaakt door een ongeval of overmatige druk, waardoor de botten buiten hun normale zeer beperkte bereik bewegen, wat resulteert in een ontsteking en gelokaliseerde pijn. Als gevolg van overmatige druk of een val, kan ook het botvlies dat het staartbeen beschermt geïrriteerd of ontstoken raken. In zeldzame gevallen kan er sprake zijn van een fractuur. In zeer zeldzame gevallen is een tumor of een infectie in het stuitbeen de primaire oorzaak van pijn in het stuitbeen.

Druk op het bot

Op het staartbeen hechten pezen van de rugspier en gewrichtsbanden van de wervelkolom aan, welke druk uitoefenen op het bot. Ook hierdoor kan pijn ontstaan.

Synoniemen

Pijn aan het stuitje stata ook bekend als:

• coccygodynie
• coccyalgie
• coccydynie
• coccygeale pijn
• coccyx-pijn
• pijn aan het staartbeen
• staartbeenpijn
• stuitpijn

Symptomen: pijn aan stuitje bij zitten

Je ervaart milde tot ernstige pijn aan het staartbeentje zelf. Deze pijn is niet voelbaar in de onderste ledematen of het bekkengebied (bekkenpijn). Je kunt constant ongemak of pijn rond het stuitje ervaren, maar het is ook mogelijk dat je pas wat voelt bij een beweging of bij het uitoefenen van druk, bijvoorbeeld tijdens het persen bij poepen of pijn aan het stuitje bij hoesten of niezen. Tijdens de geslachtsgemeenschap ervaren sommige mensen toegenomen pijn ana het staartbeen. Sommige mensen hebben last van pijn wanneer ze zitten of achteroverleunen. De pijn kan ook verergeren bij het zitten op een harde ondergrond of het leunen tegen een muur. Sommige mensen ervaren pijn aan het stuitje wanneer ze gaan staan vanuit een zittende positie, maar andersom kan ook.

Oorzaken van een pijnlijk stuitje

Een pijnlijk stuitje kan worden veroorzaakt door onder meer één van de volgende onderliggende oorzaken:

• na lokaal trauma;
• na een bevalling;
• tijdens de zwangerschap;
• na overmatige druk;
• na afvallen;
• door tumor of infectie; en
• door gewrichtsaandoening of spieraandoening.

Stuitpijn wordt vaak veroorzaakt door een scheefstand van het staartbeen (stuitje), bijvoorbeeld na een lokaal trauma.

Pijn aan stuitje na een val (gekneusd stuitje)

Lokaal trauma - vaak door een val op het stuitje - is waarschijnlijk de meest voorkomende oorzaak van pijn aan het stuitje. Het staartbeen kan na een val gekneusd of gebroken zijn.

Na afvallen

Als je te snel veel gewicht verliest, kan je last krijgen van pijn aan het stuitje doordat je de beschermlaag verliest van je staartbeen waardoor je meer kans hebt om het te verwonden. Het is daarom belangrijk om langzaamaan gewicht te verliezen door gezond te eten en meer te bewegen; een crashdieet wordt afgeraden.

Ondergewicht of overgewicht

Overgewicht of obesitas kan een overmatige druk uitoefenen op je stuitbeen als je gaat zitten. Dit kan pijn aan het stuitje veroorzaken of reeds bestaande pijn verergeren. Ook krijgen mensen met ondergewicht sneller te maken met pijn aan het stuitje. Zij hebben namelijk onvoldoende vet op de billen, wat bij het zitten zorgt voor wrijving tegen het weefsel rond het staartbeen, wat pijn veroorzaakt.

Ouder worden

Naarmate je ouder wordt, kunnen de kleine schijfjes raakbeen (een taai, flexibel weefsel) die het stuitje op zijn plaats te houden, slijten, wat leidt tot pijn.

Slechte houding

Lang in een ongemakkelijke houding zitten, zoals op het werk of tijdens het autorijden, kan te veel druk uitoefenen op je stuitbeen. Dit veroorzaakt pijn en ongemak dat erger wordt naarmate je langer in deze positie blijft.

Pijn aan stuitje na bevalling

Tijdens de bevalling passeert het hoofd van de baby over de bovenkant van het stuitbeen. Hierbij ontstaat druk tegen het stuitbeen. Dit kan soms leiden tot schade aan de stuitbeenstructuren. Slechts zelden leidt de druk tot een breuk in het stuitbeen.

Pijn aan stuitje tijdens zwangerschap

De bekkenbodem is een soort kommetje van spieren die het bekken van onder afsluit. De voorzijde wordt begrensd door het schaambeen en de achterzijde door het stuitje. Het is de basis waar alle bekkenorganen, de blaas, darmen en baarmoeder, op rusten. Daarnaast is het een actieve ondersteuner van de werking van de bekkenorganen. De bekkenbodem speelt een belangrijke rol bij poepen, plassen en vrijen. Bekkenklachten kunnen zowel voor als na de bevalling ontstaand oor verweking van het kapsel-bandenapparaat in het bekkengebied. Dit gebeurt onder invloed van het zwangerschapshormoon relaxine. Bij een verkeerde houding en/of overbelasting kan in het reeds verzwakte bekkengebied bekkenpijn ontstaan.

Pijnlijk stuitje na overmatige druk

Bepaalde activiteiten die langdurige (en overmatige) druk op het stuitje uitoefenen, zoals paardrijden en na zitten op een hard oppervlak voor langere tijd, kunnen pijn in het stuitbeen veroorzaken. Soms kan deze pijn chronische vormen aannemen.

Tumor (kanker)

Slechts in zeldzame gevallen is een pijnlijk stuitje te wijten aan een tumor of infectie in het stuitbeengebied. Bijvoorbeeld botkanker of botmetastasen (uitzaaiingen van kanker in het bot).

Infectie

Pijn aan het stuitje kan ook komen door een infectie in het stuitbeengebied. Bij een sinus pilonidalis of haarnestcyste kan ook pijn in je staartbeen ontstaan.

Gewrichtsaandoening of spieraandoening

Pijn aan het stuitje kan ook gerelateerd zijn aan een gewrichts- of spieraandoening, zoals reuma, artrose, bekkeninstabiliteit, verzwakking van de bekkenbodemspieren, een beknelde zenuw, ziekte van Bechterew en fibromyalgie.

Onderzoek en diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten en grondig lichamelijk onderzoek. Ook kan gebruik gemaakt worden van röntgenonderzoek, een MRI-scan en soms een CT-scan.

Behandeling coccygodynie

Behandelingen voor coccygodynie zijn meestal niet-invasief en lokaal. Onder niet-invasief worden behandelingen verstaan die niet als belastend voor de patiënt kunnen worden beschouwd. De behandeling kan onder meer bestaan uit:

NSAID's

Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Deze middelen dragen bij aan het verminderen van de ontsteking rond het stuitbeen, dat meestal de oorzaak is van de pijn.

Vermijd lang zitten

Vermijden dat de patiënt langere perioden achter elkaar moet zitten en het zo veel mogelijk voorkomen van druk in de omgeving van het staartbeen. Meer bewegen is verstandig.

Aangepaste kussen

Een aangepaste kussen kan helpen de druk op de stuit te verminderen bij het zitten. Gebruik bij voorkeur een schuimrubber kussen in een U-vorm of V-vorm is, waarbij de rug open is, zodat niets het stuitbeen raakt. Elk type kussen of zithouding die bijdraagt aan vermindering van de stuit, is ideaal.

Laxeermiddelen

Als pijn in het stuitje wordt veroorzaakt of toeneemt door of tijdens de stoelgang of obstipatie, dan worden zachtmakende laxeermiddelen (emollientia) en een verhoogde inname van vezels en water aanbevolen.

Fysiotherapie (NIMOC-methode)

Fysiotherapie kan zinvol zijn bij pijn aan het stuitje en kan bij veel mensen effect sorteren. Fysiotherapeutische technieken kunnen toegepast worden om het stuitje de eigen natuurlijke positie terug te geven. Het gaat hierbij om de NIMOC-methode. NIMOC is de afkorting van Non-Invasive Mobilization of the Coccyx. Dit betekent een uitwendige behandeling van het stuitje waarbij de afwijkende stand wordt hersteld. De gebruikte technieken zijn eenvoudig, pijnvrij en zeer effectief: al na de eerste behandeling zakt de pijn tot een acceptabel niveau en reeds binnen een paar maanden wordt de pijn volledig onder controle gebracht en verdwijnt in veel gevallen volledig.

Injecties

Bij aanhoudende of ernstige pijn kunnen injecties met steroïden en lokaal anaestheticum pijnverlichting geven. Sommige patiënten vinden verlichting van de pijn door een chiropractische of fysiotherapeutische behandeling.

Chirurgische behandeling

Bij chronische pijn die niet verlicht of goed gecontroleerd kan worden met niet-chirurgische behandeling en activiteiten, is chirurgische verwijdering van (een deel van) het stuitbeen (coccygectomy) een optie. Deze operatie wordt zelden uitgevoerd. Herstel van de operatie is een langdurig en ongemakkelijk proces voor de patiënt.

Zelfzorg

De volgende zelfzorgmaatregelen kunnen pijn aan het stuitje helpen verlichten:

• Het toepassen van warmte of koude op het getroffen gebied verlicht pijnklachten. Doe dit dagelijks gedurende twintig minuten per keer.
• Zorg voor zitplaats met een kussen.
• Neem bovendien regelmatig pauzes zodat je niet te lang achter elkaar op een stoel zit (of ga werken achter een zit-sta-bureau).
• Masseer twee keer per dag het pijnlijke deel gedurende tien tot vijftien met massageolie.
• Dagelijks gedurende tien tot vijftien minuten in warm water met Epsom Zout baden.
• Pijnstillers en ontstekingsremmers kunnen de pijn verlichten. Vaak helpt een paracetamol al.

Prognose

De prognose voor pijn aan het stuitje hangt van veel factoren af, zoals:

• Wat is de onderliggende oorzaak van het probleem (een val of ander trauma, tumor of infectie):
• Indien traumatisch, wat is de ernst van de verwonding (een blauwe plek, breuk of dislocatie)?
• Hoe reageer je op medische behandeling?
• Wat is je natuurlijke vermogen om te herstellen en te genezen?

De meeste gevallen van een pijnlijk stuitje als gevolg van een trauma, is binnen enkele weken na de verwonding hersteld met de juiste medische behandeling. Soms is er sprake van chronische pijnklachten, ondanks de juiste medische behandeling.

Preventie

De meeste staartbeenblessures zijn toevallig (zoals een val op het ijs bij het schaatsen) en kunnen daarom niet volledig worden vermeden. Draag de juiste beschermende kleding bij deelname aan contactsporten die mogelijk kunnen leiden tot letsel aan je stuitje. Zorg dat je een gezond gewicht bereikt en handhaaft, niet te snel afvalt en voldoende beweegt en niet hele dagen zit.

Lees verder

• Lage rugpijn: oorzaken en behandeling acute lage rugklachten
• Gebroken staartbeen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus
• Staartbeen (stuitje): functie, taken, anatomie en klachten
• Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug