Pompholyx (blaasjeseczeem): blaasjes & blaren handen-voeten

Pompholyx is een vorm van blaasjeseczeem, die zich op de de handpalmen en voetzolen manifesteert en waarbij blaasjes en blaren ontstaan. De blaren kunnen jeuken of een branderig gevoel geven. Soms zijn kleine blaren samengesmolten tot een grotere plek. Als de blaren beginnen te genezen, drogen de blaren in en ontstaat een schilferend eczeem. Het komt vooral voor bij mensen onder de 40 jaar. De behandeling van pompholyx bestaat uit het vermijden van uitlokkende factoren, het aanbrengen van corticosteroïdcrèmes of -zalven en eventueel een stootkuur prednisolon. Er zijn ook een aantal andere mogelijke behandelvormen voor blaasjeseczeem. De huidaandoening kent een variabel verloop, met soms opflakkeringen van de ziekte.

• Wat is pompholyx?
• Vóórkomen
• Oorzaken van pompholyx
• Uitlokkende factoren
• Factoren die pompholyx kunnen verergeren
• Wie krijgt pompholyx?
• Symptomen
• Blaasjes en blaren op handen en voeten
• Geïnfecteerde blaasjes
• Complicaties
• Ongemak
• Secundaire bacteriële infectie
• Onderzoek en diagnose
• Diagnose à vue
• Differentiële diagnose
• Behandeling van blaasjeseczeem
• Vermijden van uitlokkende factoren
• Nagels kort houden
• Kompressen of omslagen
• Lokale middelen (zalf en crème)
• Orale middelen (pillen)
• Lokale lichttherapie
• Anti-zweetbehandeling
• Geneesmiddelen die het immuunsysteem beïnvloeden
• Botulinumtoxine
• Vooruitzichten van blaasjeseczeem
• Preventie

Wat is pompholyx?

Pompholyx is een vorm van eczeem die zich op de de handpalmen en voetzolen manifesteert. Het kenmerkt zich door de aanwezigheid van blaasjes en blaren. Het is de meest ernstige (en acute) vorm van het courante acrovesiculeus eczeem of blaasjeseczeem. 'Acra' staat voor handen en voeten en 'vesikels' voor blaasjes. Vroeger 'dyshidrotisch eczeem' genoemd, maar dit is een verouderde en achterhaalde term. Deze benaming wordt niet meer gebruikt, omdat men weet dat het eczeem niet wordt veroorzaakt door een stoornis van de zweetklieren.

Vóórkomen

Pompholyx komt meer voor in de lente en zomer en in landen met een warmer klimaat. Het komt vooral voor bij mensen onder de 40 jaar. Uit een Portugese studie blijkt dat pompholyx de derde meest voorkomende type handeczeem is.¹

Oorzaken van pompholyx

Uitlokkende factoren

De precieze oorzaak is anno 2024 nog niet bekend. Er lijken echter een aantal factoren te zijn die de aandoening kunnen uitlokken, zoals:

• Metalen zoals nikkel of kobalt (hetzij op de huid, of in levensmiddelen);
• Het antibioticum 'neomycine' (dit middel wordt niet vaak voorgeschreven).
• Bepaalde chemische stoffen (bijvoorbeeld parfum).
• Schimmelinfectie van de huid.
• Transpireren van handen en voeten.
• Emotionele stress en spanning.

Factoren die pompholyx kunnen verergeren

Pompholyx kan worden verergerd door alles wat de huid kan irriteren, zoals wasmiddelen, chemische stoffen en water (bij frequent of langdurig contact met water). Erfelijkheid speelt geen rol van betekenis, uitzonderingen daargelaten.

Wie krijgt pompholyx?

Pompholyx treft meestal jongvolwassenen. Het komt vaker voor bij vrouwen dan mannen. Veel van hen rapporteren palmaire hyperhidrosis, ofwel overmatig zweten van de handen. Er is een persoonlijke of familiegeschiedenis van atopisch eczeem in 50% van de gevallen.

Symptomen

Blaasjes en blaren op handen en voeten

In eerste instantie ontstaan er kleine met helder vocht gevulde blaasjes op de huid van de handen of voeten, met vaak een symmetrisch beeld. De blaasjes hebben de omvang van een speldenknop, maar kunnen langzaamaan groter worden. Ze bevinden zich op de handpalmen of de (zijkanten van de) vingers en op de voetzolen of tenen. De blaasjes en blaren kunnen jeuken of een branderig gevoel geven (jeukende handen en jeukende voeten). Soms zijn kleine blaren samengesmolten tot grotere blaren. Als de blaren beginnen te genezen, drogen ze in en ontstaat een schilferend eczeem. Bij ernstige blaasjeseczeem bij de nagels kunnen de nagels worden aangedaan. De nagels kunnen randen krijgen of er kan een zwelling ontstaan aan het begin van de nagel: de nagelriem of de nagelwal (paronychia).

Geïnfecteerde blaasjes

De blaasjes kunnen geïnfecteerd raken. Als dat zo is, kan er pus (gele vloeistof) in de blaren zichtbaar zijn. Of er is sprake van toenemende roodheid, pijn, zwelling of korstvorming van de aangetaste huid. Raadpleeg in dat geval direct een arts.

Complicaties

Ongemak

De belangrijkste complicatie van pompholyx is het ongemak dat je ervan kunt hebben als gevolg van de jeuk en de pijn van de blaren. Dit kan soms zo ernstig worden tijdens een opflakkering dat je beperkt wordt in het gebruik van je handen en voeten. Je slaap kan verstoord raken als de jeuk of pijn ernstig is.

Secundaire bacteriële infectie

Er is ook de mogelijkheid dat er in deze gebieden een infectie ontstaat. Een secundaire bacteriële infectie van de blaasjes en blaren bij pompholyx kan in ernstige gevallen leiden tot cellulitis (een ontsteking van de dieper gelegen delen van het onderhuidse bindweefsel), lymfangitis (ontsteking van de lymfevaten) en sepsis (bloedvergiftiging).

Onderzoek en diagnose

Diagnose à vue

De diagnose wordt op het oog gesteld. Bij twijfel over de juiste diagnose, kan een huidbiopsie worden afgenomen. Aanvullend onderzoek kan bestaan uit allergieonderzoek.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose moet blaasjeseczeem onderscheiden worden van de volgende aandoeningen:

• acropustulosis infantum (acropustulosis of infancy, infantiele acropustulosis);
• allergisch contacteczeem;
• blaren door wrijving;
• contact urticariasyndroom;
• dermatologische symptomen van herpes simplex;
• epidermolysis bullosa (EB), een groep erfelijke huidaandoeningen;
• erythema multiforme;
• irritatief contacteczeem (ook wel ortho-ergisch contacteczeem genoemd);
• lichen simplex chronicus;
• keratolysis exfoliativa (dyshidrosis lamellosa sicca);
• parapemphigus (bulleus pemphigoid);
• parapemphigus gestationis (herpes gestationis);
• pemphigus vulgaris (PV);
• pityriasis rubra pilaris (PRP);
• voetschimmel (tinea pedis);
• ziekte van Sneddon-Wilkinson (subcorneal pustular dermatosisis).

Behandeling van blaasjeseczeem

Mogelijke behandelingen zijn:

Vermijden van uitlokkende factoren

Het is belangrijk om uitlokkende factoren te vermijden, zoals stress, zweten, etc. Stress kan tegengegaan worden middels ontspanningsoefeningen. Bij ernstigere symptomen aan handen en voeten is het verstandig om de handen en voeten te laten rusten.

Nagels kort houden

Houd je nagels kort zodat krabletsels niet optreden. Krabben kan zorgen voor krabeffecten en tevens kan door krabben sneller een secundaire bacteriële infectie optreden.

Kompressen of omslagen

Deze worden gebruikt bij heel nattend eczeem. Deze helpen om het eczeem te laten indrogen. Gebruik ze niet als de huid droog is.

Lokale middelen (zalf en crème)

Corticosteroïdcrèmes of –zalven gaan ontstekingen tegen, verminderen de irritatie en helpen de huid te genezen. Steroïden kunnen het beste niet al te lang worden gebruikt of in lage doses, om vervelende bijwerkingen te voorkomen.

Orale middelen (pillen)

Als er tekenen zijn van een infectie, kan een antibioticum helpen. Een stootkuur prednisolon kan uitkomst bieden bij veel klachten van pijn of zwelling of wanneer de behandeling weinig effect sorteert. Antihistaminca kunnen de jeukprikkel onderdrukken. Bij een eventuele schimmelinfectie, kan een antischimmel voorgeschreven worden.

Lokale lichttherapie

Lokale lichttherapie kan zinvol zijn bij personen die niet reageren op zalven. Alleen handen en voeten behoeven behandeld te worden.

Anti-zweetbehandeling

Mensen met pompholyx die tevens last hebben van overmatig zweten, kunnen baat hebben bij een behandeling die ook het zweten aanpakt.

Geneesmiddelen die het immuunsysteem beïnvloeden

Deze medicijnen werken door de lichaamsafweer te onderdrukken en ontstekingen te remmen. Voorbeelden zijn methotrexaat-, azathioprine- en dapsonetabletten. Een ander type medicijn is tacrolimus of pimecrolimus in zalfvorm. Al deze medicijnen kunnen ernstige bijwerkingen hebben, dus de voor- en nadelen van het gebruik ervan moeten tegen elkaar afgewogen worden.

Botulinumtoxine

Sommige gevallen van pompholyx verbeteren na botox-injecties in de huid. Het werkt in op de zenuweinden. Waarom botox precies werkt bij pompholyx, is anno 2024 nog niet bekend. Mogelijk werkt het door de zweetklieren te beïnvloeden, waardoor de aanwezigheid van zweet en vocht in de huid wordt verminderd.

Vooruitzichten van blaasjeseczeem

Het ziekteverloop van pompholyx varieert voor elk individu. Bij sommige mensen verdwijnen de plekken in ongeveer 3-4 weken en komt het niet meer terug. In andere gevallen kan het hardnekkiger zijn en zijn de klachten meer chronisch. Sommige mensen hebben terugkerende periodes van telkens een paar weken.

Preventie

Omdat de oorzaak van pompholyx niet bekend is, is er geen bewezen effectieve manier om deze aandoening te voorkomen. Je kan mogelijk deze vorm van blaasjeseczeem voorkomen door stress te managen en blootstelling aan metalen zouten, zoals kobalt en nikkel, te vermijden. Goede huidverzorging kan de huid beschermen:

• Gebruik bij het afwassen, schoonmaken en andere activiteiten speciale handschoenen. Veelvoudig contact met water of schoonmaak middelen kan de huid uitdrogen. Je handen goed beschermen is een belangrijke preventieve maatregel:
• Gebruik katoenen verbandhandschoenen bij droge werkzaamheden; en
• Gebruik vinyl (dus latex-vrij) handschoenen bij natte werkzaamheden.
• Was je handen in lauw water en met een niet irriterende cleanser. Zeep droogt de huid namelijk uit. Breng daarna een vette vochtinbrenger aan.
• Na iedere contact met water, dien je eventuele zeepresten goed weg te wassen.
• De huid na het wassen goed droogdeppen (niet wrijven!) met een schone, zachte handdoek.

Het dragen van zachte, loszittende kleding (van katoen of linnen) verzacht de klachten. Een luchtbevochtiger in koude en droge weersomstandigheden is zinvol om te voorkomen dat je minder snel of helemaal geen last krijgt van een droge huid of prikkende ogen.

Noot:

1. Magina S, Barros MA, Ferreira JA, et al; Atopy, nickel sensitivity, occupation, and clinical patterns in different types of hand dermatitis. Am J Contact Dermat. 2003 Jun 14(2):63-8.

Lees verder

• Pijn in de handen of pijnlijke hand: oorzaken van handpijn
• Eczeem (soorten eczeem): symptomen, oorzaak en behandeling
• Atopisch eczeem: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose
• Handeczeem (eczeem aan de handen): symptomen en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling