Gebroken staartbeen: symptomen, oorzaken en behandeling

Het onderste deel van de wervelkolom wordt het staartbeen of of stuit (Latijn: os coccygis of coccyx) genoemd. Het is een benige structuur bestaande uit ongeveer vier samengegroeide wervels (de staartwervels). Een gebroken staartbeen of staartbeenfractuur kan erg pijnlijk zijn en het kan lang duren voordat het genezen is. Het staartbeen is een belangrijke aanhechtingsplaats voor het ligamentum anococcygeum, een musculofibreuze band die tussen de anus en het stuitbeen loopt en die op zijn beurt de aanhechtingsplaats vormt voor diverse andere ligamenten.

• Wat is een gebroken staartbeen?
• Oorzaken van een staartbeenbreuk
• Symptomen van een gebroken stuitbeen
• Verschijnselen
• Beschrijving van de klachten
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van een gebroken staartbeen
• Preventie
• Prognose

Wat is een gebroken staartbeen?

De wervelkolom is verdeeld in de volgende gebieden:

• De cervicale wervelkolom (het nek), 7 wervels;
• De dorsale of thoracale wervelkolom (bovenrug), 12 wervels;
• Het lumbale wervelkolom gedeelte (onderrug), 5 wervels;
• Het heiligbeen of os sacrum is het grootste bot van de wervelkolom;
• Het staartbeen, 3-5 aan elkaar vergroeide wervels.

Terwijl in de bovenste drie secties de wervels duidelijk van elkaar zijn gescheiden en beschermd worden tegen impact door de tussenwervelschijven, zijn het heiligbeen en het stuitbeen gemaakt van samengegroeide wervels. Het stuitbeen, waarop verschillende spieren en ligamenten van het bewegingsapparaat hechten, kan gemakkelijk worden gevoeld met de vingers. Het is vaak ook extern zichtbaar door een kleine verhoging door de huid. Een ongeval of een val kan leiden tot een gebroken staartbeen. Dit betekent niets meer dan een breuk in de staartbeen.

Oorzaken van een staartbeenbreuk

Een staartbeenbreuk of gebroken stuitje ontstaat door externe mechanische invloeden, wat betekent dat een bepaalde kracht op de staartbeen moet inwerken om een ​​breuk te veroorzaken. Bij mensen met een lage botdichtheid, zoals mensen met osteoporose (botontkalking), kan deze kracht erg klein zijn om reeds ene breuk te veroorzaken. Het is bijvoorbeeld voldoende om van een stoel te glijden of te vallen of hard tegen een kozijn of muurrand te stoten. Normaal gesproken zijn echter grotere krachten vereist om een gebroken staartbeen te veroorzaken. Het wordt bijna altijd veroorzaakt door een val vanuit een staande positie op de bil, bijvoorbeeld tijdens het douchen of bij het uit de badkuip stappen. Op het harde ijsoppervlak vallen tijdens het schaatsen of uitglijden op een trap, zijn ook courante oorzaken. Vooral als je valt op een rand van een hard voorwerp, zoals de rand van de douchebak, rand van badkuip, opstaprand, loop je snel een breuk op. Een hardhandige schop tegen de kont kan ook leiden tot een gebroken stuitbeen.

Symptomen van een gebroken stuitbeen

Verschijnselen

Een gebroken staartbenen veroorzaakt pijn aan het stuitje. Deze pijn is meestal gelokaliseerd. Acties die de pijn kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

• langdurig zitten
• achterover leunen terwijl je zit
• langdurig staan
• opstaan vanuit een zittende positie
• poepen of plassen
• geslachtsgemeenschap

Pijn in de onderrug of pijn die uitstraalt naar de benen kan ook voorkomen, maar is niet gebruikelijk. Je kunt een frequente behoefte hebben om te poepen.

Beschrijving van de klachten

Een gebroken staartbeen is een zeer pijnlijke aangelegenheid. Niet alleen veroorzaakt de breuk zelf extreme pijn, het zijn vooral de activiteiten en bewegingen die ondanks de verwonding moeten worden uitgevoerd die voor langdurige klachten veroorzaken. Bewegingen zoals zitten of liggen, die altijd een soort druk uitoefenen op het gebroken staartbeen, kunnen nooit volledig worden vermeden. Het samentrekken van de (spieren van de) anus en de bekkenbodem kan ook erg moeilijk en pijnlijk zijn, zoals bijvoorbeeld nodig is als je gaat poepen. In de eerste paar dagen na de fractuur zijn zwellingen en kneuzingen (blauwe plekken) vaak zichtbaar vanaf de buitenkant.

Complicaties

Een gebroken staartbeen gaat gepaard met zeer ernstige pijn, maar geneest meestal weer zonder ernstige complicaties of langdurige schade. Bij sommige personen kan de pijn zo ernstig worden dat orale pijnstillers onvoldoende zijn en injecties nodig zijn.
Sommige mensen ontwikkelen ook ernstige obstipatie of maag-darmklachten, omdat het uitrekken van de anus zoveel pijn veroorzaakt wanneer de darm wordt geleegd dat je niet meer kan poepen. Bij sommige patiënten neemt de pijn af nadat de fractuur is genezen, maar steekt de pijn sporadisch de kop op wanneer het staartbeen wordt beroerd. De pijn wordt dan gevoeld zonder specifieke trigger bij dagelijkse activiteiten zoals liggen, zitten, bukken of staan ​​en bij het toiletbezoek. Dergelijke complicaties komen vooral voor bij vrouwen die zwanger zijn. Je wordt aanzienlijk zwaarder tijdens de zwangerschap, wat ook de druk op het staartbeen verhoogt. Dit kan zeer ernstige pijn veroorzaken, vooral als de breuk niet lang geleden heeft plaatsgevonden of (nog) niet goed is genezen. Complicaties zijn ook mogelijk bij de geboorte van ene kind. Omdat de flexibiliteit van het staartbeen meestal wordt aangetast door de breuk, kan het vaak niet meer naar buiten buigen bij de geboorte, wat het risico op verwondingen en zelfs hernieuwde staartbeenbreuk aanzienlijk verhoogt.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

In het overleg met je huisarts wordt het verloop van het letsel opgehelderd en zal de arts informeren naar je klachten. Je wordt vervolgens lichamelijk onderzocht. De arts zal dan ook een onderzoek van de anus uitvoeren met een gehandschoende vinger. De arts kan de mobiliteit van de staartbeen bepalen. Om de pijn tijdens het onderzoek te verminderen, wordt vaak vooraf pijnstillers gegeven. De breuk kan ook worden gediagnosticeerd met een röntgenfoto.

Differentiële diagnose

In sommige gevallen is het slechts een blauwe plek. Dislocatie van het stuitbeen (luxatie) is ook mogelijk. Overigens kunnen zenuwaandoeningen of tumoren ook pijn veroorzaken.

Behandeling van een gebroken staartbeen

De behandeling van een gebroken staartbeen wordt met zorg gedaan, vaak ook met bedrust. Een (medische) ringkussen kan nuttig zijn om het gebied van de staartbeen te ontzien Pijnstillers kunnen worden gebruikt ter verlichting van de klachten. Bovendien is het belangrijk om de stoelgang zacht te houden. Soms schrijft de arts hiervoor een medicijn voor. Soms zal de arts een lokale injectie geven om de pijnklachten te verminderen. Chirurgie wordt zelden uitgevoerd bij een gebroken stuitbeen. De procedure kan worden gebruikt voor chronische pijnklachten met onstabiele botten. Het stuitje of het gebroken eindfragment wordt dan verwijderd (resectie). Deze stap leidt echter vaak tot een onbevredigend resultaat, omdat het resterende litteken lange tijd pijn kan (blijven) doen.

Preventie

Als je je bewegingsapparaat of musculoskeletaalsysteem gezond en stabiel houdt, dan heb je minder kans op een fractuur van welke aard dan ook. Dit omvat een eiwit- en calciumrijk dieet met voldoende beweging. Vrouwen in en na de overgang moeten hun botdichtheid regelmatig laten controleren en indien nodig geschikte medicatie nemen. Een gebroken staartbeen kan alleen worden voorkomen door een ongeval of val waar mogelijk te vermijden.

Omdat, in tegenstelling tot andere gebroken botten, immobilisatie niet mogelijk is bij een stuitbeenbreuk, vergt het herstel veel geduld. Het genezingsproces kost meer tijd. Het lichaam moet de eerste dagen niet (over)belast worden. Daarom doe je er verstandig aan om regelmatig rust te nemen. Passende medicatie wordt toegediend om de pijn te behandelen.

Prognose

Op zichzelf geneest een gebroken staartbeen goed als de fragmenten zich in de juiste positie bevinden. Symptomen nemen bij sommige mensen snel af. Breuken van het stuitbeen leiden echter vaak tot langdurige klachten. Pijn kan zelfs jaren later terugkomen of weer opspelen. De operatie om het stuitbeen te verwijderen wordt als slechts matig succesvol beschouwd. Dit kan namelijk leiden tot chronische of herhaalde pijn op het litteken.

Lees verder

• Staartbeen (stuitje): functie, taken, anatomie en klachten
• Pijn aan stuitje: symptomen en oorzaken van gekneusd stuitje