Pijn in de benen: oorzaken van pijnlijke benen of beenpijn

Pijn in de benen of pijnlijke benen is vrij oncomfortabel en treedt niet alleen gedurende de dag op, maar kan je ook 's nachts uit de slaap houden. Afhankelijk van het tijdstip waarop de pijn in de benen waarneembaar is en de intensiteit ervan, kan de kwaliteit van leven en je prestaties worden aangetast. Pijn in de benen kent meerdere mogelijke oorzaken, zoals spierpijn en overbelasting, maar het kan ook komen door een onderliggende aandoening of ziekte. Raadpleeg bij aanhoudende of verergerende klachten je huisarts. Deze kan je onderzoeken en een diagnose stellen. Op basis daarvan kan bepaald worden welke behandeling geïndiceerd is.

• Wat is pijn in de benen?
• Pijn
• Beleving van de pijnklachten
• Oorzaken van pijnlijke benen
• Mogelijke oorzaken
• Beschrijving
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Complicaties bij beenpijn
• Behandeling van pijn in het been
• Zelfzorg
• Zelfhulp voor spierkrampen
• Sportblessure behandelen
• Problemen met de bloedsomloop
• Prognose
• Preventie

Wat is pijn in de benen?

Pijn

De term pijn in de benen is van toepassing op alle pijnklachten die betrekking hebben op de benen. Het is natuurlijk niet altijd zo dat het hele been pijnlijk is. Pijn in de benen wordt vaak alleen in beperkte gebieden waargenomen, in beide benen of alleen in het rechterbeen of het linkerbeen.

Beleving van de pijnklachten

De pijn in het been omvat meestal andere afwijkingen, waaronder verlamming, gevoeligheidsstoornissen (sensaties) en motorische stoornissen. De pijn in het been kan zowel in rust als tijdens beweging optreden. De beschreven pijn in de benen varieert van aard en kan dof, stekend of trekkend zijn. Ook is de sterkte van de pijn in het been niet altijd hetzelfde en hangt deze af van vele factoren.

Oorzaken van pijnlijke benen

Mogelijke oorzaken

Pijnlijke benen kunnen veel oorzaken hebben, zoals onder meer:

• spierkrampen, bijvoorbeeld kuitkrampen
• letsel aan ligamenten
• peesblessure
• artritis
• artrose
• spierscheur
• spierpijn
• botbreuk
• X-benen
• O-benen
• scoliose (zijdelingse verkromming van de rug)
• osteonecrose van de heup (een afwijking waarbij de kop van het dijbeen of bovenbeen kan inzakken)
• ziekte van Legg-Calvé-Perthes (een heupaandoening die alleen bij kinderen tussen de 3 en 13 jaar voorkomt)
• ziekte van Osgood-Schlatter (een overbelastingsblessure van de knie tijdens de groei)
• reumatoïde artritis
• jicht
• stoornissen in de bloedsomloop
• trombose
• rughernia
• osteoporose (botontkalking)
• polyneuropathie (hierbij werken zenuwen op meerdere plaatsen in het lichaam niet goed)
• fibromyalgie (een chronisch pijnsyndroom)

Beschrijving

Het ophelderen van de oorzaak van pijn in de benen is geen sinecure. Er zijn veel mogelijke oorzaken die pijn in de benen veroorzaken, versterken of verminderen. Helaas zijn de oorzaken van pijn in de benen zo veelzijdig, dat zelfs een huisarts moeite kan hebben met het stellen van een diagnose. De pijn in het been kan worden veroorzaakt door verschillende anatomische componenten zoals gewrichten, botten, ligamenten, spieren, pezen en bloedvaten, evenals de zenuwen. De verschillende structuren van de benen kunnen getroffen worden door verwondingen, ontstekingsprocessen,een gebrekkige bloedstroom door aandoeningen van de bloedcirculatie van de benen als gevolg van vernauwde slagaders, en andere factoren.

Huisarts raadplegen

Voor pijn in het been hoef je meestal geen arts te raadplegen. In de meeste gevallen is de oorzaak onschadelijk en verdwijnt deze na korte tijd vanzelf. Alleen als de pijn langdurig aanhoudt, ernstig is, optreedt na een ongeval of letsel, of als het been of gewricht gezwollen of erg warm is, moet een arts worden geraadpleegd.

De intensiteit van de pijn wordt door ieder individu anders waargenomen, zodat hier geen algemene aanbevelingen kunnen worden gedaan. Als de pijn onhoudbaar is of je erg belemmert in de uitvoering van je dagelijkse bezigheden, dan is het raadzaam je huisarts te raadplegen. Over het algemeen is echter vooral zwelling (gezwollen been) en oververhitting van het pijnlijke been een reden om onmiddellijk een arts te bezoeken.

Bij milde tot matige pijn kun je vaak eerst even afwachten, omdat deze vaak binnen enkele minuten tot uren vanzelf weggaat. Bij aanhoudende of verergerende klachten is het evenwel verstandig je huisarts te raadplegen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Bij het diagnosticeren van pijn in de benen is het belangrijk om duidelijk je klachten aan de (huis)arts over te brengen zodat de juiste en geschikte behandeling ingezet wordt. Eerst onderzoekt de arts de benen visueel en beoordeelt de klachten in het licht van je medische geschiedenis. Sommige triggers voor pijn in het been kunnen aanwijzingen opleveren die al van buitenaf zichtbaar zijn (blauwe plekken, zwelling, waterretentie, beperkte mobiliteit, abnormale verkleuring van de huid).

Vervolgonderzoek

In het geval van pijn in de benen, wordt diagnostiek verder ondersteund door beeldvormingsonderzoek zoals röntgenonderzoek, echografie, angiografie (hierbij worden de bloedvaten zichtbaar gemaakt met contrastvloeistof) of beeldvorming met magnetische resonantie. (MRI-scan). Zo nodig vindt punctie van een gewricht plaats, waarbij met een injectie vocht uit een gezwollen gewricht wordt gehaald voor onderzoek. Dit onderzoek kan gedaan worden bij jicht, artritis of een infectie. Daarnaast kan bloedonderzoek, elektrofysiologisch onderzoek en neurologische onderzoek worden uitgevoerd.

Complicaties bij beenpijn

Er zijn verschillende complicaties geassocieerd met pijn in de benen. Pijn in de benen is vaak te wijten aan fracturen na een ongeval. Een open scheenbeen- of fibulafractuur kan een bacteriële infectie veroorzaken. Ziektekiemen kunnen in de open wond komen. Als pijn in de benen het gevolg is van een gescheurde pees, zoals een achillespeesruptuur of een knieblessure, is een beperking van het bewegingsvermogen te verwachten. Als neurologische aandoeningen de oorzaak zijn van pijn in de benen, kan zenuwschade aan de benen optreden.

De zenuwbeschadiging kan op zijn beurt sensorische stoornissen veroorzaken zoals gevoelloosheid (doof gevoel), tintelingen of verlamming. Als pijn in de benen wordt veroorzaakt door de vorming van een bloedstolsel, kan een levensbedreigende embolie ontstaan. Als pijn in de benen langdurig aanhoudt, treedt een chronisch pijnsyndroom op. Andere lichaamsdelen kunnen ook worden beïnvloed. Spierzwakte of verlamming kan bijvoorbeeld optreden in voeten of tenen. Dit duidt op een veneuze aandoening.

Ook kan een flebitis (aderontsteking), chronische veneuze insufficiëntie (CVI), ulceratie (zweervorming) of trombose optreden bij pijn in de benen. Een ontstoken wand van een ader kan een bloedstolsel veroorzaken. Andere complicaties geassocieerd met pijn in de benen kunnen zijn:

• spataderen
• schade aan kleine huidvaten in het enkelgebied
• een beenzweer of een open been
• verwonding aan een spatader

Behandeling van pijn in het been

Ter behandeling van pijn in de benen zijn medicijnen vaak de eerst aangewezen behandelmethode. Daarnaast kan fysiotherapie geboden zijn en kan de arts leefstijladviezen geven. Voorts is het essentieel om bestaande onderliggende ziekten te behandelen.

Het gebruik van farmaceutische producten voor pijn in de benen bestaat voornamelijk uit pijnstillers of geneesmiddelen die cortison bevatten ter behandeling van reumatische aandoeningen. Fysiotherapeutische interventies voor pijn in de benen bestaan voornamelijk uit oefeningen, wisselbaden, warmtebaden en thermotherapie.

Naast het dragen van compressiekousen, het gebruik van loophulpmiddelen en de bescherming van zieke delen van de benen, zijn er ook chirurgische procedures beschikbaar om pijn in de benen te verminderen of volledig te elimineren. Wanneer pijn in de benen wordt veroorzaakt door neurologische of psychische aandoeningen, zijn verschillende medicijnen nuttig. Het leren omgaan met stress en spanning kan ook nuttig zijn om pijn in de benen te verlichten.

Naast de voorgeschreven medicijnen, zijn er verschillende vrij verkrijgbare geneesmiddelen die kunnen worden gebruikt ter bestrijding van pijn, zoals paracetamol en ibuprofen. Raadpleeg altijd eerst de bijsluiter voor gebruik.

Zelfzorg

Veel gevallen van pijn in de benen kunnen thuis worden opgelost, zonder tussenkomst van een arts, met behulp van zelfzorgmaatregelen.

Zelfhulp voor spierkrampen

Spierkrampen, beenkrampen of kuitkrampen kunnen worden verlicht door het been te strekken en te masseren. Als ernstige oorzaken van krampen zijn uitgesloten, kunnen zelfhulpmaatregelen passend zijn. Pijnstillers zullen de krampen in de benen niet verbeteren, omdat ze plotseling de kop opsteken, maar het strekken en masseren van de spier kan helpen. Om de pijn te verlichten wanneer krampen optreden:

• Houd de teen vast en trek deze omhoog naar het lichaam, terwijl je het been strekt.
• Loop op je hielen rond totdat de kramp wegtrekt.

Krampen voorkomen:

• Strek je spieren voor en na het sporten.
• Vermijd uitdroging door dagelijks 8 tot 12 glazen water te drinken.
• Regelmatig strekken en masseren van de benen.

Sportblessure behandelen

Lichte sportblessures, zoals verstuikingen en verrekkingen kunnen worden behandeld met de RICE-methode:

• Rust: om verder letsel te voorkomen, de genezingstijd te verkorten en om zwelling te verminderen.
• IJs: vermindert zwelling, ontsteking en pijn. Toegepast gedurende maximaal 20 minuten gewikkeld in een doek, niet rechtstreeks op de huid.
• Compressie: gebruik een elastisch verband, stevig maar niet strak omwikkeld, om zwelling en pijn te verminderen.
• Elevatie (hoog leggen): til het been boven het niveau van het hart zodat de zwaartekracht helpt bij het afvoeren van vocht en dus zwelling en pijn te verminderen.

Geneesmiddelen zoals paracetamol of niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID's), zoals ibuprofen, kunnen helpen bij pijn, maar als de pijn langer dan 72 uur aanhoudt, moet medisch advies worden ingewonnen.

Problemen met de bloedsomloop

Medische aandacht is nodig bij stoornissen in de bloedsomloop, vanwege het risico op een hartaanval of beroerte. Om cardiovasculaire risicofactoren te verminderen, wordt het volgende geadviseerd:

• stoppen met roken
• dagelijks bewegen, zoals wandelen, fietsen of tuinieren
• bloedsuikerspiegel, bloeddruk en cholesterol onder controle houden
• je houden aan antiplatelet therapie om bloedstolsels te verminderen, indien van toepassing
• gezond en gevarieerd eten
• je houden aan het behandelplan voor een hart- of vaataandoening, indien van toepassing

Prognose

Pijn in de benen is niet-specifieke pijn en is een symptoom van verschillende oorzaken. De prognose is afhankelijk van de oorzaak van de klachten. Een voorbeeld van een oorzaak van pijn in de benen zijn gebroken botten. Het kan hierbij gaan om ongecompliceerde fracturen die heel goed te behandelen en te genezen zijn zonder enige gevolgschade. Bij meer gecompliceerde fracturen kan bijvoorbeeld gewrichtsschade ontstaan, maar ook hier zijn de verwondingen gemakkelijk te behandelen en is er geen of slechts een lichte aantasting van functies. Bij oudere patiënten is het risico op latere schade groter omdat het genezingsproces niet meer optimaal functioneert.

Andere oorzaken zijn trombose in de aderen. De prognose hangt sterk af van je levensomstandigheden. Tijdens het proces kan het bloedstolsel in de benen losraken en leiden tot longembolie. Als je de trombose vroeg genoeg detecteert, kan deze volledig worden behandeld met medicatie of een operatie en vermindert het risico op embolie. Andere oorzaken kunnen spataderen zijn, die echter door een passende therapie kunnen worden genezen.

Pijn in de benen kan ook te wijten zijn aan een hernia. De pijn straalt uit in de benen. Hoewel een operatie bij een hernia grote kans op succes biedt, brengt het ook risico's met zich mee. Daarom kiest men eerder voor een medicamenteuze, conservatieve therapie, die eveneens veel succes belooft, alleen duurt het herstel wat langer.

Preventie

Pijn in de benen kun je lang niet altijd voorkomen. Naast voetvriendelijk schoeisel en regelmatige lichaamsbeweging evenals het vermijden van slechte lichaamshoudingen en fysieke overbelasting, is het belangrijk om gezond en gevarieerd te eten. Verder is het belangrijk om niet te roken.

Lees verder

• Pijn aan de benen: oorzaken van pijnlijke benen of beenpijn
• Pijn in onderbeen: zeurende of stekende pijn aan onderbeen
• Pijn aan de voet: symptomen en oorzaken van pijnlijke voeten
• Pijn in de dijen: oorzaken van een pijnlijke dij of dijpijn
• Bekkenpijn: oorzaken en symptomen van pijn in het bekken