Visallergie: symptomen, diagnose en behandeling

Vis is een waardevol product voor een gezond dieet. Het bevat niet alleen veel eiwitten, vette vis is ook gezond vanwege de zogenaamde goede vetten (met zogenaamde meervoudig onverzadigde vetzuren) die passen in een cholesterolverlagend dieet en vis bevat veel vitamines en andere belangrijke voedingsbestanddelen (vitamine A, vitamine D, verschillende B-vitamines, jodium, fluor, selenium en fosfor). Helaas is vis soms ook de oorzaak van gezondheidsklachten door een voedselallergie. Het eiwit in de vis dat de allergie veroorzaakt verdwijnt niet door verhitting, waardoor koken of bakken van vis de allergie niet kan voorkomen. Ongeveer 0,1 tot 0,2% van de mensen heeft een visallergie, onder hen zowel kinderen als volwassenen. Het is een allergie waar men doorgaans niet overheen groeit.

• Waardoor wordt een visallergie veroorzaakt?
• Het voorkomen van visallergie
• Kruisreacties: wel of niet allergisch voor schelpdieren?
• Het stellen van de diagnose visallergie
• Symptomen die optreden bij blootstelling van een visallergisch persoon aan vis
• Het testen op visallergie
• Verwarring met histaminevergiftiging
• Beheer en behandeling van visallergie
• Vermijden vis en visproducten
• Het toedienen van adrenaline bij anafylaxie

Waardoor wordt een visallergie veroorzaakt?

In vis bevindt zich een eiwit genaamd parvalbumine. Dit eiwit is in bijna alle gevallen de boosdoener in geval van visallergie. Een dergelijke boosdoener noemen we een allergeen: een bestanddeel van een stof dat allergische reacties kan veroorzaken. Voor zoet- en zoutwatervissen zijn de allergenen gelijk. Soms kunnen mensen met een visallergie wel vissen met overwegend rood vlees eten zoals zwaardvis of tonijn. In deze vissen is relatief weinig parvalbumine aanwezig. Voorzichtigheid is echter geboden. Het gaat hier namelijk om een zeer krachtig allergeen. Mensen die hiervoor zeer gevoelig zijn reageren ook op het stof van gedroogde vis, de kookdampen van de visbereiding of minimale restjes vis die tijdens de bereiding op keukengerei of andere etenswaren terechtkomen.

Het voorkomen van visallergie

Visallergie komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor. De frequentie is afhankelijk van de plaats waar men woont. In landen waar vis een belangrijk onderdeel is van het lokale dieet, komt visallergie logischerwijze ook vaker voor. Het is een allergie waar men niet, zoals bij sommige andere allergieën, overheen groeit en waar men dus levenslang aan vast zit.

Kruisreacties: wel of niet allergisch voor schelpdieren?

Wie allergisch is voor vis reageert vaak op meerdere vissoorten, maar het is niet noodzakelijk dat men ook allergisch is voor schelpdieren (garnalen, mosselen, kreeft en krab), inktvis of kaviaar. Het is echter vaak zo dat mensen die allergisch zijn voor vis ook allergisch zijn voor andere zeevruchten. Er is sprake van zogenaamde kruisreacties: reacties van de afweer van het lichaam tegen een lichaamsvreemde stof die op een andere lichaamsvreemde stof lijkt. Vaak wordt dan ook aanbevolen om geen risico te nemen en het eten van alle soorten vis en zeevruchten te vermijden.

Het stellen van de diagnose visallergie

Omdat een visallergie als gevaarlijk wordt beschouwd – zij kan vrij snel tot de dood lijden als er niet adequaat wordt opgetreden – is het belangrijk om de diagnose tijdig te stellen. Daarom is het belangrijk om de symptomen te kennen. Deze kunnen al optreden bij blootstelling aan zeer kleine hoeveelheden vis.

Symptomen die optreden bij blootstelling van een visallergisch persoon aan vis

De eerste symptomen van visallergie zijn tintelingen in de mondholte of aan het gehemelte, huiduitslag, tranende ogen, een loopneus en een piepende ademhaling. Soms zijn de eerste symptomen nog niet zo heftig. Dan ziet men vaak klachten aan het spijsverteringsstelsel zoals braken en diarree. In het ergste geval kan een allergische reactie voor vis uitmonden in anafylaxie, een potentieel levensbedreigende reactie die ademhalingsproblemen veroorzaakt en die het lichaam in shock kan brengen met de dood als gevolg.

Overzicht symptomen
De volgende symptomen kunnen optreden als een visallergisch persoon in aanraking komt met vis, voornamelijk bij het eten van vis.

• Maag-darmklachten: misselijkheid, overgeven, buikpijn, darmkrampen, ontstekingen in slokdarm of maagslijmvlies, diarree, verstopping, slijm of bloed bij ontlasting
• Klachten aan de luchtwegen: benauwdheid, hoorbare of piepende ademhaling, astma, (kriebel)hoest
• Verstopte neus of loopneus
• Niezen
• Slijmvorming
• Hoofdpijn
• Huidklachten: netelroos, galbulten, heftige jeuk, eczeem, vochtophoping onder de huid
• Anafylaxie (een ernstige systemische – dat wil zeggen waarbij er door meerdere orgaansystemen symptomen worden ontwikkeld – allergische reactie)
• Bloeddrukdaling
• Shock

Het testen op visallergie

Bij de anamnese (het persoonlijke verhaal van de patiënt) zal de arts naar de symptomen kijken en zo nodig een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Afhankelijk hiervan kan hij een bloedtest en eventueel een huidpriktest uitvoeren. Een positieve huidpriktest of de aanwezigheid van het viseiwit specifiek gE-antilichaam in het bloed is een aanwijzing voor visallergie. Om met zekerheid vast te stellen dat van visallergie sprake is moet men echter strikte, goed gedefinieerde protocollen uit laten voeren door een allergoloog (een deskundige op het gebied van allergieën), dit vanwege het gevaar van blootstelling aan het allergeen tijdens het onderzoek. Het bevestigen van de diagnose visallergie gebeurt als de symptomen verdwijnen na eliminatie (weglaten van bepaalde stoffen) en opnieuw verschijnen bij herintroductie (opnieuw toevoegen van de stof) of als een zogenaamde dubbelblinde placebogecontroleerde voedselprovocatie tot een positief resultaat leidt. Bij een dergelijk onderzoek is het noch bij de patiënt, noch bij de arts bekend in welke bij de provocatie gebruikte maaltijden vis zit en in welke niet. Het is dus niet bekend in welk voedsel het allergeen zit en in welk voedsel een placebo (nepstof) zit. Dit is een wetenschappelijke manier om een diagnose te stellen. Ook kan men op deze manier onderzoeken bij welke hoeveelheden de patiënt reageert en of deze mogelijk (hoewel het zelden voorkomt) over de allergie heen gegroeid is.

Verwarring met histaminevergiftiging

Er ontstaat soms verwarring tussen histaminevergiftiging door vis en visallergie, aangezien de symptomen vergelijkbaar zijn. Er is echter sprake van verschillende oorzaken. Als vis niet vers is kan deze veel histamine bevatten. Dit is een stofje dat wordt ontwikkeld bij een allergische reactie. Er is in dit geval echter geen sprake van visallergie. Vooral vis in blik kan veel histamine bevatten.

Beheer en behandeling van visallergie

Vanwege de zeer ernstige gevolgen die een visallergie kan hebben, is het belangrijk te weten hoe men hier mee om moet gaan.

Vermijden vis en visproducten

Allereerst is het zaak om vis en visproducten te vermijden. Daarom is het belangrijk om te weten welke voedingsmiddelen vis kunnen bevatten en goed de etiketten en verpakkingen te lezen. Op grond van de EU-voedselinformatierichtlijn (EU-Verordening nr. 1169/2011) en een lijst van de Codex Alimentarius Commission (een internationaal forum/organisatie van de VN waaraan door 189 landen en één organisatie – de Europese Unie – wordt deelgenomen met als doel het ontwikkelen van internationale normen voor voedselproducten teneinde de internationale volksgezondheid te beschermen en de eerlijkheid van de handel in voedselproducten te bevorderen) moet elk van vis afkomstig ingrediënt op het etiket worden vermeld. Als men in een restaurant gaat eten is het zaak om de bediening erop te attenderen dat men allergisch is voor vis. Het is zaak om na te vragen of keukengerei of bakolie niet in aanraking geweest zijn met vis.

Bij veel producten zal duidelijk zijn dat er vis in is verwerkt. Hierbij kun je denken aan bouillabaisse (Franse vissoep), dashi (Japanse bouillon), ketjap Ikan (visketjap), kibbeling, petis (garnalenpasta), rolmops, sushi, visburger en zeebanket. Bij andere producten zal dit echter minder duidelijk zijn. Let bij de volgende producten op of er vis in is verwerkt. De lijst is niet uitputtend.


Gezond eten zonder vis
Bij het vermijden van vis en visproducten als onderdeel van het dieet, mist men de onverzadigde vetzuren ALA, EPA en DHA die in vis zitten. Deze treft men niet zo snel aan in andere voeding. Wie een visvrij dieet volgt, zal deze vetzuren daarom uit andere bronnen moeten halen om geen tekorten te krijgen. Daarom let men het beste op de volgende zaken:

• Gebruik lijnzaad, raapzaad en sojaolie
• Eet veel groene bladgroenten, eieren en walnoten en voldoende vlees
• Slik eventueel visoliecapsules, maar alleen als deze zodanig geconcentreerd zijn dat ze geen viseiwit bevatten. Vraag advies en check het etiket of de verpakking.

Het toedienen van adrenaline bij anafylaxie

Bij anafylaxie dient een injectie met epinefrine (adrenaline) te worden toegediend. Als iemand, zeker iemand van wie men weet dat hij allergisch is voor vis, de symptomen van een allergische reactie vertoont na het eten van vis, zullen onmiddellijk een adrenalinespuit en andere antihistaminica worden toegediend. Men doet er verstandig aan zijn omgeving te informeren over de allergie. In geval van blootstelling dient men namelijk onmiddellijk naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis te gaan vanwege het gevaar voor een anafylactische shock.

Wat is een anafylactische shock?
Een anafylactische shock is een levensbedreigende situatie die wordt veroorzaakt door een allergische reactie. Bekend is wel dat mensen met pinda-allergie een dergelijke shock kunnen krijgen, maar bij visallergie is dit veel minder bekend. Een anafylactische shock kan bij niet tijdig ingrijpen dodelijk aflopen. Een anafylactische shock kan vrij snel ontstaan. Wanneer deze niet of niet goed wordt behandeld kan er een tweede shock optreden na zes tot acht uur. Een adrenaline-injectie is nodig om de allergische reactie te stoppen. Patiënten dragen soms adrenaline bij zich zodat zij zichzelf kunnen injecteren of zodat dit kan worden gedaan door de dichtstbijzijnde arts of door ambulancepersoneel. Een anafylactische shock is niet waarschijnlijk wanneer men voor het eerst wordt blootgesteld aan een allergeen. Meestal zijn hieraan al eerder minder ernstige symptomen van een allergie voorafgegaan.