Münchhausen-syndroom: Opzettelijk symptomen nabootsen

Het syndroom van Münchhausen is een psychiatrische aandoening waarbij een patiënt zich vals symptomen van een aandoening nabootst en zichzelf mogelijk ook verwondingen aanbrengt. Deze patiënten zijn voor artsen vaak een medisch mysterie omdat de onderzoeksresultaten inconsistent zijn met de medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek. Bovendien werken standaard behandelingen vaak niet bij patiënten met het Münchhausen-syndroom, wat nog meer verwardheid met zich meebrengt voor professionele zorgverleners. Psychosociale factoren spelen een belangrijke rol bij de totstandkoming van de ziekte. Een begripvolle en ondersteunende behandeling in combinatie met psychotherapie is nodig om deze ziekte te behandelen. De vooruitzichten zijn meestal tot slot niet goed omdat het merendeel van de patiënten niet toegeeft dat ze lijden aan deze psychiatrische aandoening.

• Herkomst van naam van psychische ziekte
• Synoniemen van syndroom van Münchhausen-syndroom
• Oorzaken van nagebootste stoornis
• Risicofactoren
• Symptomen: Opzettelijke en valse presentatie van ziekte
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van psychiatrische aandoening
• Ondersteunende benadering
• Psychotherapie
• Prognose
• Complicaties door nabootsen van symptomen

Herkomst van naam van psychische ziekte

Het syndroom van Münchausen werd voor het eerst beschreven door Asher (1951), toen hij het syndroom wijdde aan Baron KF Von Munchausen, een gepensioneerde Duitse soldaat die veel reisde en dramatische en onwaarachtige verhalen vertelde.

Synoniemen van syndroom van Münchhausen-syndroom

Enkele bekende synoniemen voor het syndroom van Münchhausen zijn:

• hospital addiction syndrome (HAS)
• münchhausensyndroom

Oorzaken van nagebootste stoornis

Het syndroom van Münchhausen is een psychische aandoening die behoort tot de nagebootste stoornissen. De patiënt brengt zich hierbij letsel toebrengt, of anders wekt hij overdreven, dramatische ziektebeelden op. Dit heeft wellicht als doel om een neurotische angst te onderdrukken. Mannen zijn vaker dan vrouwen getroffen. Verder komt de ziekte bij mogelijk iedereen tot stand (kinderen, volwassenen en ouderen).

Risicofactoren

Hoewel de oorzaken van de aandoening onbekend zijn anno oktober 2020, spelen enkele risicofactoren een rol. Zo zijn bepaalde psychosociale factoren gekoppeld aan de ziekte, zoals bijvoorbeeld:

• een depressie
• een persoonlijkheidsstoornis
• een traumatische jeugd
• in de steek gelaten worden
• op jonge leeftijd de dood van een geliefde ervaren

Patiënten verzinnen soms een medische ziekte om dan zorg, aandacht en soms genegenheid binnen professionele zorgverleners te krijgen die ze misschien thuis niet hadden. Patiënten willen er vaak ‘bij horen’ en een ‘belangrijk gevoel’ krijgen door het verzinnen van deze aandoening en symptomen.

Symptomen: Opzettelijke en valse presentatie van ziekte

De patiënt onderneemt stappen om zich meermaals opzettelijk en vals bij een arts te presenteren met een aandoening en lichamelijke of psychische symptomen. Dit gebeurt zonder externe beloning, zoals persoonlijk of financieel gewin. Dit gedrag is onafhankelijk van andere aandoeningen, zoals schizofrenie en een waanstoornis.

De symptomen zijn sterk variabel en bestaan uit bijvoorbeeld:

• bloedarmoede
• braken
• buikpijn
• diarree
• epileptische aanvallen
• gewrichtspijn
• huidwonden
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• infecties
• pijn op de borst

Soms wekken patiënten opzettelijk deze symptomen op, zoals opzettelijk bedorven voedsel eten, insuline injecteren, pulken aan de huid om wonden te veroorzaken, een overdosis van medicijnen nemen of geen voorgeschreven medicijnen nemen. Ook vervalsen patiënten soms medische dossiers en medische onderzoeken, zoals bijvoorbeeld een urinemonster besmetten met bloed. Verder is het klinisch beeld vaak moeilijk te bevestigen met laboratorium- en radiografische onderzoeken en is de patiënt er trots op om een ‘medisch mysterie’ te zijn voor de artsen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het syndroom van Münchhausen is beschreven in het handboek van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Een psychiater diagnosticeert deze aandoening. Een arts bevraagt de medische geschiedenis, luistert naar de aanwezige symptomen en voert een lichamelijk onderzoek uit. Indien hij vermoedt dat de patiënt lijdt aan het Münchhausen-syndroom, kijkt hij best ook naar aanwezige inconsistenties, zoals resultaten van objectieve laboratoriumonderzoeken en een lichamelijk onderzoek die niet stroken met elkaar. Aanvullende aanwijzingen die wijzen op de diagnose zijn bijvoorbeeld:
de drang om medische procedures te ondergaan (zelfs als ze een aanzienlijk risico inhouden)

• een geschiedenis van frequente chirurgische ingrepen
• een geschiedenis van veel ziekenhuisopnames
• een grote variabiliteit in de geschiedenis
• een slechte respons op standaard behandelingen voor een ziekte
• vijandigheid tegenover psychiatrisch onderzoek

Als een patiënt toegeeft dat hij in het verleden naar een andere arts geweest is, is het vaak nuttig om het medisch dossier op te vragen, omdat afwijkingen van een huidige presentatie aanwezig kunnen zijn. Mogelijk staat hierin ook reeds vermeld dat de patiënt lijdt aan de het Münchhausen-syndroom.

Behandeling van psychiatrische aandoening

De diagnose en de behandeling van het syndroom van Münchhausen is complex.

Ondersteunende benadering

Een directe confrontatie van de patiënt met een vermoedelijke diagnose van het Münchhausen-syndroom leidt zelden tot een erkenning van de ziekte en eindigt in plaats daarvan meestal in ontkenning en zelfs vijandigheid. Patiënten raken mogelijk overstuur, gaan dan rechtszaken aanspannen, vertrekken tegen medisch advies in en zoeken dan een andere zorginstelling. Daarom is het voor een arts beter om een empathische benadering te volgen waarbij de patiënt een ondersteunende behandeling krijgt.

Psychotherapie

De standaard behandeling voor alle patiënten met vermoedelijke Münchhausen bestaat uit psychotherapie, hoewel de meeste patiënten dit weigeren. De meeste patiënten geven niet toe dat ze lijden aan de aandoening. Soms is cognitieve gedragstherapie nuttig om zich dan te richten op een jeugdtrauma of een andere oorzaak van de aandoening. Antidepressiva behandelen voorts patiënten met symptomen met een depressie, terwijl anti-angstmedicijnen worden ingezet bij patiënten met angst.

Prognose

De algemene prognose is vaak slecht. Deze patiënten zijn vaak niet bereid om toe te geven dat ze lijden aan de ziekte. Daarnaast lijden veel van deze patiënten ook aan andere aandoeningen, zoals middelenmisbruik, een depressie, angst en persoonlijkheidsstoornissen. Patiënten met persoonlijkheidsstoornissen hebben de slechtste vooruitzichten.

Complicaties door nabootsen van symptomen

Het nabootsen van klachten leidt mogelijk tot schade bij de patiënt door herhaalde ingrijpende en/of schadelijke onderzoeken of andere testen die soms complicaties of bijwerkingen veroorzaken. Ook ontstaat soms ernstige schade door de zelf toegebrachte verwondingen. Verder leidt deze psychiatrische aandoening tot veel financiële verspilling in de gezondheidszorg.