Staartbeen (stuitje): functie, taken, anatomie en klachten
Het onderste deel van de wervelkolom onder het heiligbeen wordt het staartbeen, stuitbeen of stuitje (Latijn: os coccygis of coccyx) genoemd. Het bestaat uit 3 tot 5 kleine samengesmolten wervels die samen een botstructuur vormen. Het stuitje dient voornamelijk als aanhechtingsplaats voor spieren, pezen en ligamenten van de bekkenbodem en de heup. Het stuitbeen functioneert ook om je te ondersteunen en te stabiliseren terwijl je je in een zittende positie bevindt. Bij chronische pijn aan het staartbeen, waarbij conservatieve behandelingen geen soelaas bieden, kan bij hoge uitzondering worden overwogen om de stuit te verwijderen (coccygectomie). De bedoeling van een operatie is om het staartbeen te verwijderen, zodat het geen pijn meer veroorzaakt.
Wat is het staartbeen?
Het staartbeen of stuitje is het laagste deel van de wervelkolom, direct na het heiligbeen. Het bestaat uit 3 tot 5 wervels samengegroeide wervels door ossificatie (beenvorming). Het staartbeen is verbonden met het heiligbeen door middel van een amphiarthrodiaal gewricht, een gewricht dat slechts een geringe beweging toestaat, zoals die tussen de wervels. Dit is een soort gewricht dat functioneel slechts een kleine hoeveelheid beweging toestaat. Later in het leven kan het staartbeen versmelten met het heiligbeen, hoewel dit vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen.
Het staartbeen fungeert als een aanhechtingspunt voor de pezen, ligamenten en spieren van de bekkenbodem, het bekken en de heupen, wat belangrijk is voor de statica of evenwicht van het menselijk lichaam. Een totale verwijdering van het stuitbeen kan resulteren in problemen met de sterkte en statische kracht in het gebied van de heupen en het bekken.
Anatomie en structuur van het stuitje
Locatie en structuur
Het stuitbeen wordt vaak het 'stuitje' genoemd, omdat het zich aan de basis van je wervelkolom bevindt. Het staartbeen wordt gekenmerkt door het samengroeien van de 3 tot 5 staartbeenwervels in een enkel botlichaam. Dit proces wordt synostose genoemd. Het staartbeen is echter niet versmolten tot een massief stuk bot, zoals vroeger wel werd gedacht. Er is een beperkte beweging mogelijk tussen de botten door vezelachtige gewrichten en ligamenten.
Beweging en evenwicht
Het staartbeen verbindt zich met het heiligbeen door het sacrococcygeale gewricht en er is normaal gesproken een beperkte beweging tussen het staartbeen en het heiligbeen, het grootste bot van de wervelkolom. Het staartbeen beweegt meestal iets naar voren of naar achteren als het bekken, de heupen en de benen bewegen. Wanneer je zit of staat, roteren de botten waaruit het bekken bestaat (waaronder het staartbeen) iets naar buiten en naar binnen om het lichaam beter te ondersteunen en in evenwicht te brengen.
Functie en taken
Schokdemper en evenwicht
De belangrijkste functie van het staartbeen is het absorberen van de kracht van de spieren, ligamenten en pezen die op de bekkenbodem, het bekken en de heupen zijn bevestigd; een soort schokdemper. Het speelt derhalve een belangrijke rol in de statica van het lichaam. Het staartbeen is een deel van een driedelige ondersteuning als je je in een zittende positie bevindt. Je gewicht wordt dan verdeeld tussen de onderste gedeelten van de twee heupbeenderen (ossa coxae) en het stuitje, waardoor evenwicht en stabiliteit wordt geboden.
Aanhechtingsplaats
Het stuitje dient voornamelijk als aanhechtingsplaats voor spieren, pezen en ligamenten van de bekkenbodem en de heup. Deze spieren ondersteunen de
anus, spelen een rol bij het poepen, ondersteunen de
vagina bij vrouwen en helpen bij het lopen, rennen en bewegen van de benen.
Klachten aan de staartbeen
Kneuzing van het staartbeen
De positie van het staartbeen in het lichaam maakt het kwetsbaar voor letsel door vallen op de billen of door directe impact. Het kan leiden tot
verstuikingen en kneuzingen of zelfs tot een pijnlijk
gebroken staartbeen. Het staartbeen kan ook ontwricht raken.
Gebroken staartbeen
Het is praktisch onmogelijk om het stuitbeen te immobiliseren om een staartbeenfractuur te laten genezen, zodat verdere pijn niet kan worden voorkomen en alleen symptomatisch kan worden behandeld. Om het breekpunt te verlichten, kan een ringkussen worden gebruikt voor zitposities, die de drukkrachten gedeeltelijk overdraagt.
Scheefstand van het stuitje
De minder frequent voorkomende dislocatie of scheefstand van het staartbeen, die niet altijd gemakkelijk te diagnosticeren is, kan worden gecorrigeerd door een ervaren fysiotherapeut met behulp van de NIMOC-methode. NIMOC staat voor
Non-Invasive Mobilization of the Coccyx. Met behulp van milde, fysiotherapeutische technieken wordt het stuitje weer in de eigen, natuurlijke positie teruggebracht. Hierna volgt al snel verlichting van de
pijnklachten aan het stuitje.
Ontsteking of microtrauma's
Een veel voorkomende oorzaak van de langdurige pijn aan het staartbeen is ontsteking van de pezen, ligamenten of spieren op het punt van bevestiging aan het staartbeen of microtrauma's, die worden veroorzaakt door overbelasting als gevolg van een ongunstige zitpositie of door ongewone, steeds terugkerende bewegingspatronen. Behandeling kan bestaan uit ontstekingsremmende en pijnstillende middelen.
Zenuwirritatie
Zenuwirritatie als gevolg van een hernia in het onderste deel van de lumbale wervelkolom kan ook coccygodynie (staartbeenpijn) veroorzaken.
Tumor
In zeldzame gevallen wordt staartbeenpijn veroorzaakt door een tumor.
Lees verder