Hersenstamberoerte: Soorten, oorzaken en behandeling

De hersenstam bevindt zich net boven het ruggenmerg en speelt een cruciale rol in de regulatie van automatische lichaamsfuncties zoals hartslag, ademhaling, lichaamstemperatuur en bloeddruk. Daarnaast coördineert de hersenstam bewegingen van de ogen en spierbewegingen en is hij verantwoordelijk voor functies zoals horen, spreken, kauwen en slikken. Met andere woorden, de hersenstam is essentieel voor het overleven. Wanneer de bloedtoevoer naar dit gebied wordt verstoord, treedt er een hersenstamberoerte op. Bloed levert zuurstof en voedingsstoffen aan het hersenweefsel. Bij een onderbreking van deze bloedstroom sterft het hersenweefsel snel af, wat in het geval van een hersenstamberoerte kan leiden tot de dood.

• Soorten en oorzaken
• Ischemisch
• Hemorragisch
• Risicofactoren voor een hersenstamberoerte
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Chirurgie
• Revalidatie
• Prognose
• Preventie van hersenstamberoerte

Soorten en oorzaken

Er zijn twee hoofdtypen van een beroerte in de hersenstam: ischemisch en hemorragisch.

Ischemisch

Een ischemische beroerte is het meest voorkomende type beroerte. Bij een ischemische beroerte, ook wel hersenstaminfarct genoemd, wordt de bloedstroom naar de hersenstam geblokkeerd door een verstopping in een bloedvat. Dit kan veroorzaakt worden door:

• een scheur in een ader die bloed naar de hersenen levert (arteriële dissectie)
• een bloedstolsel dat zich vormt in een slagader die bloed naar de hersenen levert
• een stolsel dat vanuit een ander lichaamsdeel, zoals het hart of de nek, naar de hersenen reist en daar vastloopt in een bloedvat.

Hemorragisch

Een hemorragische beroerte, oftewel een bloeding in de hersenstam, ontstaat door een gescheurd bloedvat. Het bloed stroomt uit het gebroken vat en verzamelt zich in de hersenen, wat de bloedstroom vertraagt of stopt en druk op de hersenen uitoefent.

Risicofactoren voor een hersenstamberoerte

Aandoeningen

Verschillende aandoeningen kunnen het risico op een hersenstamberoerte verhogen:

• atherosclerose (slagaderverkalking)
• atriumfibrillatie (hartritmestoornis met snelle hartslag)
• bloedziekten zoals sikkelcelziekte en polycytemie
• de menopauze
• diabetes mellitus type 2 of een verminderde glucosetolerantie
• een bloedvatafwijking
• een hartklepaandoening zoals mitralisstenose
• hoge bloeddruk
• een verhoogd cholesterolgehalte
• een hoog homocysteïneniveau in het bloed
• lage botmineraaldichtheid, vooral bij vrouwen
• perifere vaatziekte
• TIA (transiënte ischemische aanval met symptomen die lijken op een beroerte)
• een voorgeschiedenis van een beroerte of hart- en vaatziekten, zoals een hartaanval
• een voorgeschiedenis van pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie)
• zwangerschap (verhoogt het risico op bloedstolsels)
• het gebruik van anticonceptiepillen, vooral bij vrouwen ouder dan 35 jaar die roken
• langdurig gebruik van hormonale substitutietherapie
• migraine met aura
• obesitas (zwaarlijvigheid) en metabool syndroom
• omstandigheden die het risico op bloedstolsels verhogen, zoals kanker en bepaalde auto-immuunziekten
• psychische stoornissen, zoals depressie of angst
• vasculaire dementie (problemen met denken, praten en plannen)

Omgevingsfactoren

Bepaalde omgevingsfactoren verhogen het risico op een hersenstamberoerte, zoals:

• drugsmisbruik door cocaïne, amfetamine of heroïne
• een familiegeschiedenis van beroerte
• gebrek aan fysieke activiteit
• leeftijd: ouder dan 55 jaar
• ras: mensen van Afro-Amerikaanse, Spaanse of Aziatische afkomst en Pacifische eilandbewoners hebben een verhoogd risico
• roken

Symptomen

Symptomen van een hersenstamberoerte zijn ernstig omdat vitale functies zoals ademhaling en bewustzijn worden aangetast. Mogelijke symptomen zijn:

• Kauwproblemen, slikken en spreken
• evenwichtsstoornissen, duizeligheid en misselijkheid
• gevoelsstoornissen en verlamming
• problemen met de zintuigen, zoals gehoorverlies en problemen met het gezichtsvermogen (dubbelzien, ongecontroleerde oogbewegingen)
• problemen met de blaas, zoals onvermogen om urine op te houden
• verwardheid en hoofdpijn
• het locked-in-syndroom, waarbij de patiënt alleen de ogen kan bewegen
• mogelijk coma

Diagnose en onderzoeken

Een snelle diagnose is cruciaal voor een goede uitkomst. De arts voert doorgaans een neurologisch onderzoek uit. Ook wordt vaak een bloedonderzoek gedaan om eventuele bloedstollingsproblemen te detecteren en veranderingen in nier- en leverfunctie op te sporen.

Beeldvormende onderzoeken zijn essentieel voor de diagnose en omvatten:

• angiografie (radiografische weergave van de bloedvaten om de bloedtoevoer te beoordelen)
• CT-angiografie
• CT-scan
• Dopplerechografie
• magnetische resonantie angiografie (MRA)
• MRI-scan

De arts zal ook de hartfunctie monitoren met een elektrocardiogram (ECG) en een echocardiografie om de bewegingen van de hartspieren te controleren.

Behandeling

Spoedeisende medische hulp is cruciaal bij tekenen van een hersenstamberoerte. Vroege behandeling kan de schade beperken en de overlevingskansen verbeteren.

Medicatie

De behandeling kan medicatie omvatten om:

• bloed te verdunnen met bloedverdunners
• bloedstolsels op te lossen en nieuwe stolsels te voorkomen
• de bloeddruk onder controle te houden
• de hersenen minder gevoelig te maken voor bloedingen
• een hoog cholesterolgehalte te behandelen met statines
• onregelmatige hartslag te behandelen

Chirurgie

Bij een ischemische hersenstamberoerte kan een chirurgische ingreep nodig zijn. Een embolectomie kan worden uitgevoerd om het stolsel uit het geblokkeerde bloedvat te verwijderen of medicijnen toe te dienen om het stolsel op te lossen. Daarnaast kunnen procedures zoals vertebrobasilaire angioplastiek en stenting nodig zijn om de halsslagader te verbreden en open te houden. Soms moet een voedingssonde worden geplaatst om de patiënt van voldoende voedingsstoffen te voorzien.

Revalidatie

Revalidatie na een hersenstamberoerte richt zich op het herstel van verloren vaardigheden en kan bestaan uit:

• ergotherapie om te helpen bij dagelijkse taken en zelfzorg
• fysiotherapie om beweging te verbeteren
• logopedie om slik- en spraakproblemen aan te pakken
• psychotherapie voor emotionele ondersteuning en aanpassing aan het leven na de beroerte

Prognose

Ongeveer 50% van de patiënten met een hersenstamberoerte overleeft de aandoening niet. Een grote hersenstamberoerte kan leiden tot coma en overlijden. De vooruitzichten voor overlevende patiënten variëren; sommigen herstellen gedeeltelijk tot goed, terwijl anderen langdurige bewustzijnsstoornissen kunnen ervaren.

Preventie van hersenstamberoerte

Het verminderen van risicofactoren kan helpen om de kans op een hersenstamberoerte te verkleinen. Aanbevolen veranderingen in levensstijl zijn onder andere:

• aspirine nemen op advies van een arts
• chronische aandoeningen zoals hoog cholesterol en diabetes onder controle houden
• een gezond gewicht handhaven
• medische hulp zoeken bij symptomen van een beroerte, zelfs als ze tijdelijk zijn
• meer vis, fruit, groenten en volle granen eten, en alcohol, zout en vet verminderen (gezonde voeding)
• regelmatig de bloeddruk controleren en binnen veilige grenzen houden
• regelmatige lichaamsbeweging
• gebruik van statines indien aanbevolen door een arts, vooral voor het verlagen van bepaalde risico’s
• stoppen met het gebruik van drugs
• stoppen met roken

Lees verder

• Hersengezondheid: Tips voor goede hersenfunctie
• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen