Oorzaken en behandeling van evenwichtsklachten bij ouderen

Veel ouderen hebben last van evenwichtsklachten. Ze hebben last van duizeligheid, een licht gevoel in het hoofd, draaierigheid en ze staan niet vast op de benen. De oorzaken kunnen verschillend zijn. Medicijngebruik, een sterke bloeddrukdaling, een ziekte of ontsteking en te weinig lichaamsbeweging zijn van invloed op het evenwicht. Evenwichtsklachten zijn niet altijd te voorkomen en te verhelpen, maar kunnen wel verminderen door oefeningen te doen, die de functie van het evenwichtsorgaan verbeteren. Ook de veiligheid in en rond de woning is belangrijk. Het kan een valpartij voorkomen.

Het evenwichtsorgaan

Het evenwichtsorgaan bevindt zich in het middenoor. Dit orgaan is erg kwetsbaar en ligt daarom achter het rotsbeen. Het bestaat uit twee delen: de halfcirkelvormige kanalen en de otolietorganen. Deze geven informatie door aan de hersenen waardoor je je evenwicht kunt bewaren tijdens het staan en het doen van activiteiten.

Veel voorkomende evenwichtsklachten zijn

• Een licht gevoel in het hoofd.
• Duizeligheid, wazig zien, zwarte vlekken voor de ogen.
• Onvast op de benen staan.

Waardoor ontstaan evenwichtsklachten bij ouderen?

Er zijn verschillende factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van evenwichtsklachten. Veel voorkomende factoren zijn:

Een lage bloeddruk

Duizeligheid, wazig zien en zwarte vlekken voor de ogen zijn klachten die voorkomen wanneer je te snel opstaat. De hersenen krijgen even te weinig bloed door de tijdelijk dalende bloeddruk. Dit herstelt zich zodra de bloedvaten vernauwen en de bloeddruk weer stijgt. Bij een blijvend lage bloeddruk kunnen klachten de oorzaak van onstabiliteit zijn, waardoor je sneller je evenwicht verliest.

Verminderde lichamelijke conditie

Naarmate men ouder wordt vermindert de lichamelijke conditie. De gewrichten worden stijver en ledematen strammer. Spieren verzwakken waardoor de kracht afneemt en bewegen meer moeite en energie kost. Een dreigend evenwichtsverlies is minder gemakkelijk te voorkomen omdat ook het reactievermogen vermindert.

Een ziekte of ontsteking

Ziekten zoals diabetes, dementie en de ziekte van Ménière kunnen de oorzaak zijn van evenwichtsklachten. Een sterke daling van de bloedsuikerspiegel (minder dan 3,8 mmol/l) bij diabetes wordt een hypo (glycemie) genoemd. Er ontstaan klachten als duizeligheid en flauwvallen. De ziekte van Ménière tast het evenwichtsorgaan aan. Dit veroorzaakt duizeligheid, misselijkheid, overgeven, oorsuizen en gehoorverlies. Geheugenverlies bij dementie gaat gepaard met desoriëntatie en evenwichtsstoornissen. Bij een oorontsteking kunnen (tijdelijk) evenwichtsklachten ontstaan.

Het gezichtsvermogen gaat achteruit

Het gezichtsvermogen gaat achteruit door oogklachten zoals staar, ouderdom of een verhoogde oogdruk. Problemen met het evenwicht ontstaan doordat je niet goed kunt zien waar je je voeten neerzet.

Het gebruik van medicijnen

De bijwerkingen van bepaalde medicijnen kunnen zorgen voor problemen met het evenwicht. Dit zijn bijvoorbeeld medicijnen die de bloeddruk verlagen, spierverslappers, slaapmiddelen en plaspillen.

De veiligheid in huis

Een veilige omgeving voorkomt valpartijen. Een woning wordt veiliger:

• Als er niet te veel spullen staan. Zorg voor voldoende loopruimte en ruim overbodige spullen op.
• Door meubelstukken zo neer te zetten dat ze houvast kunnen bieden bij onverwachte duizeligheid.
• Door het verwijderen van losliggende kleedjes en het opbergen van snoeren. Wil je toch graag een kleedje? Kies dan voor een kleed met anti-slip aan de onderkant.
• Zonder drempels.
• Met hoge stoelen en banken en een hoog bed zodat het opstaan gemakkelijker gaat.
• Door het gebruik van goede verlichting.
• Door het bevestigen van steunen aan de muur. Dit kan bijvoorbeeld op de badkamer, toilet, naast het bed of bij een afstapje.
• Door een traplift te plaatsen als traplopen moeilijk gaat.

Evenwichtsklachten verminderen, kan dat?

Evenwichtsklachten zijn helaas niet altijd te voorkomen. Toch kun je zelf wel wat doen om ze te verminderen.

Blijf in beweging

Beweging is belangrijk voor het behouden van een goede conditie en het verbeteren van het evenwichtsgevoel. Bij te weinig beweging verslappen de spieren en is het moeilijker om in balans te blijven. Alle vormen van beweging helpen mee: wandelen, fietsen en het doen van oefeningen. Een half uur per dag bewegen is voldoende. Dit hoeft niet aaneengesloten te zijn, drie keer tien minuten mag ook. Probeer het zitten af te wisselen door regelmatig een rondje te lopen. Dit kan gewoon rondom huis. Een fysiotherapeut kan helpen door oefeningen te geven die de spieren versterken. Maar ook door het lopen samen te oefenen, als er sprake is van angst om te vallen.

Rustig opstaan bij een lage bloeddruk

Een lage bloeddruk veroorzaakt duizeligheid bij te snel opstaan. Dit is te voorkomen door rustig op te staan. Bij het uit bed komen is het beter om eerst te gaan zitten, even te wachten en daarna te gaan staan. Gebruik eventueel een steun bij het opstaan. In overleg met de huisarts kan de dosering van medicatie misschien worden aangepast. Bloeddrukverlagers kunnen namelijk zorgen voor ernstige duizeligheid.

Maak gebruik van hulpmiddelen

Stevige, platte schoenen bieden steun bij het vinden van een goede balans. Tijdens het lopen kan een wandelstok of rollator zorgen voor extra steun. Laat de ogen ook elk jaar even (vanaf 60 jaar) opmeten zodat gezichtsverlies op tijd wordt gecorrigeerd. Het gezichtsvermogen verbetert met een goede bril.

Regelmatige controle bij diabetes mellitus

Voor mensen met diabetes mellitus is het belangrijk dat de bloedsuikerspiegel zoveel mogelijk stabiel blijft. Ga voor controle regelmatig naar de huisarts of praktijkondersteuner.

Beperk het gebruik van slaapmiddelen en alcohol zoveel mogelijk

Het evenwichtsorgaan wordt overprikkeld door het gebruik van alcohol met duizeligheid tot gevolg. Alcohol heeft ook invloed op de motoriek. Je staat minder vast op de benen. Zodra de alcohol is uitgewerkt verdwijnen de klachten weer. Slaapmiddelen veroorzaken duizeligheid, sufheid, traagheid, concentratieproblemen en spierzwakte. Ouderen die slaapmiddelen gebruiken vallen vaker.

Zoek hulp bij psychische problemen

Stress, angst, eenzaamheid en somberheid kunnen evenwichtsklachten veroorzaken. En deze klachten kunnen gevoelens van angst, eenzaamheid en somberheid weer versterken waardoor een neerwaartse spiraal ontstaat. Door te praten over deze gevoelens en te zoeken naar een oplossing (samen met bijv. een psycholoog) kunnen klachten verminderen.