Hartastma of astma cardiale, oorzaak en behandeling

Het hart heeft een belangrijke functie: het pompt het bloed in ons lichaam rond. Hierdoor worden alle weefsels en organen voorzien van zuurstofrijk bloed. Het hart werkt nauw samen met de longen: vanuit de longen wordt zuurstof aan het bloed afgegeven. Wanneer het hart moeite heeft om dit bloed vanuit de longen naar het hart toe te pompen, ontstaan er allerlei klachten. Vermoeidheid is een eerste symptoom van hartzwakte. Wanneer de linkerharthelft verzwakt is ontstaat er vaak hartastma of astma cardiale . De symptomen lijken wel wat op gewone astma, vandaar de benaming. Opmerkelijk is dat rechtop zitten de klachten verminderd. Behandeling is bij hartastma wel nodig.

Wat is hartastma?

Hartastma wordt ook wel astma cardiale genoemd. Het is een ziektebeeld dat ontstaat wanneer het hart in de problemen komt en het bloed vanuit de longen komt niet meer goed kan wegpompen. Dit heeft altijd een onderliggende oorzaak. Hartastma is dus geen ziekte zelf maar een ziektebeeld of ziekteverschijnsel.

Oorzaak

Hartastma moet niet verward worden met astma. Deze laatste betreft een vernauwing van de bronchiën (luchtwegen). Hartastma ontstaat wanneer het hart ziek is en niet meer voldoende pompfunctie heeft. Dit noemen we ook wel hartzwakte of decompensatio cordis. Hartzwakte kan ontstaan door bijvoorbeeld een hoge bloeddruk of een hartinfarct (afsterven van hartweefsel door zuurstoftekort). Maar ook kan hartzwakte ontstaan door ziekte van de hartkleppen of de hartspier zelf. Wanneer hartzwakte plotseling ontstaat wordt dit veroorzaakt door een hartinfarct.

Zowel de linkerharthelft als de rechterharthelft kan verzwakt zijn. Wanneer de linkerharthelft verzwakt is, treedt vaak na een tijdje ook verzwakking van de rechterharthelft op. Verzwakking van de linkerharthelft veroorzaakt in veel gevallen hartastma.

Symptomen

Hartzwakte is in het begin op te merken door vermoeidheid, vooral bij inspanning. Later treedt de vermoeidheid ook op zonder inspanning. Bij liggen is er zeker het gevoel van een moeizame ademhaling. Bij rechtop zitten verdwijnt dat gevoel weer.

Hartastma ontstaat doordat de linkerharthelft het bloed vanuit de longen niet meer voldoende weg kan pompen. Hierdoor blijft er een teveel aan vocht in de bloedvaten van de longen achter en treedt vanuit de bloedvaten in de longen. Dit brengt verschillende klachten met zich mee. Overdag vallen de klachten wel mee. Het bloed wordt vanuit de longen naar het hart toe getrokken dankzij de zwaartekracht. Ook eventuele vochtophopingen (oedeem) worden richting de benen toe getrokken.

Bij een liggende positie beginnen de klachten. Vaak is dit enkele uren na het gaan liggen, dus vooral in de nacht. Er blijft in deze positie teveel vocht in de bloedvaten van de longen achter. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat de liggende houding geen bloed vanuit de longen richting het hart trekt. Ook stroomt er meer bloed vanuit het (onder)lichaam naar het hart, waardoor deze overbelast raakt. Er hoopt zich teveel vocht in de longen op. Kortademigheid en benauwdheid zijn hier gevolgen van. Soms ontstaat er een rochelend geluid doordat de luchtwegen vernauwd raken.

In ernstige gevallen ontstaat er longoedeem. De bloedvaten in de longen zijn dan beschadigd als gevolg van een verhoogde druk in de aders. Er lekt vocht uit de beschadigde bloedvaten, dat zich tussen de longblaasjes en het weefsel tussen de bloedvaten zal bevinden. Hierdoor wordt er moeilijker zuurstof afgegeven aan het bloed. Hierdoor wordt de ademhaling bemoeilijkt. Er zal steeds meer kooldioxide in het bloed komen en het zuurstofgehalte daalt. De ademhaling is fluitend en vaak zal er hoesten optreden. Dit hoesten gaat gepaard met een schuimende soms roodkleurige afscheiding. Deze rode kleur wordt veroorzaakt door bloedverlies vanuit de longen. Longoedeem is levensbedreigend en moet direct behandeld worden.

Behandeling

Hartzwakte kan ontdekt worden doordat de patiënt met klachten bij de huisarts komt. Vaak zal de arts met een stethoscoop naar het hart luisteren. Bepaalde geluiden verklaren hartzwakte. Verder zal de arts goed opletten op oedeem (vochtophoping) in de benen, de lever of de longen. Aanvullend onderzoek bestaat uit een elektrocardiogram waarbij bekeken wordt wat de hartslag is en hoe sterk het hart klopt. Een echo kan de werking van het hart laten zien. Soms wordt er een inspanningsonderzoek verricht. Er zijn diverse methoden om hartzwakte aan te tonen.

Opvallend is dat de patiënt minder klachten ervaart wanneer deze rechtop gaat zitten. Veel patiënten slapen dan ook met kussen in hun rug, waardoor de klachten afnemen. Om de pompfunctie van het hart te verbeteren wordt vaak digitalis (digoxine) gegeven. Dit middel zorgt ervoor dat de hartslag vertraagd en dat de knijpkracht oftewel de pompfunctie van het hart versterkt. Door de benen uit het bed te laten hangen in combinatie met dit middel stroomt er minder bloed terug naar het hart. De meeste patiënten voelen zich hier goed bij.

Daarnaast kan de ademhaling verbeterd worden door middel van theofylline. Dit is een luchtwegverwijder. Ook kunnen de bloedvaten verwijd worden met behulp van medicijnen. Soms helpt morfine tegen de klachten. De arts bespreekt altijd vooraf welke behandelmethoden er toegepast kunnen worden.

In zeer ernstige gevallen wordt soms aderlaten toegepast. Hierbij wordt er bloed afgetapt zodat de bloedstroom naar het verzwakte hart afneemt. Dit wordt alleen in noodgevallen toegepast.