Interstitiële nefritis: Ontsteking ruimten tussen niertubuli

De nieren filteren afval en extra vocht uit het lichaam. Interstitiële nefritis is een ernstige nieraandoening waarbij de ruimten tussen tubuli (kleine nierbuisjes) in de nier ontstoken raken. Hierdoor kunnen de nieren niet meer zo goed afval en vocht wegfilteren uit het lichaam. Medicatie en/of nierdialyse behandelen de nierziekte. In zeldzame gevallen veroorzaakt de nieraandoening nierfalen. Hierdoor hopen afval en extra vocht zich op in het lichaam, hetgeen problemen mogelijk veroorzaakt met het hart, de hersenen, de longen en andere organen. Meestal is de prognose echter gunstig, want van zodra het onderliggend probleem succesvol behandeld is, verdwijnen de symptomen van de nieraandoening.

• Epidemiologie
• Oorzaken van ontsteking van ruimten tussen nierbuisjes
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling interstitiële nefritis
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Interstitiële nefritis komt voor in alle leeftijdsgroepen, maar de incidentie is hoger bij ouderen en patiënten die langdurig bepaalde medicijnen gebruiken. Het komt ook vaker voor bij patiënten met een voorgeschiedenis van auto-immuunziekten of allergische reacties. De prevalentie van medicatie-geïnduceerde interstitiële nefritis neemt toe door het wijdverbreide gebruik van geneesmiddelen zoals antibiotica en NSAID's. De aandoening treft wereldwijd miljoenen mensen, hoewel de exacte cijfers variëren afhankelijk van de populatie en de gebruikte medicatie.

Oorzaken van ontsteking van ruimten tussen nierbuisjes

Bij interstitiële nefritis zijn de ruimten tussen de nierbuisjes (tubuli) ontstoken geraakt als gevolg van:

• auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders) of het Sjögren-syndroom (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel)
• een overdosis van bepaalde medicijnen. Deze omvatten diuretica (plaspillen), protonpompremmers (soort maagzuurremmers) of pijnstillers, zoals paracetamol, aspirine of niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Interstitiële nefritis verschijnt meestal twee of meer weken na het starten van een medicijn.
• een reactie op een medicijn, zoals bepaalde antibiotica
• elektrolytenstoornissen in het bloed, zoals te weinig kalium (hypokaliëmie) of te veel calcium (hypercalciëmie)
• infecties: bacteriën zoals streptokokken, virussen zoals het Epstein-Barr-virus, leptospira en parasieten

De nierfunctie is aangetast door de nierziekte, hetgeen resulteert in de symptomen van interstitiële nefritis.

Risicofactoren

De risicofactoren voor interstitiële nefritis omvatten:

• Langdurig gebruik van medicijnen zoals antibiotica, NSAID's, en protonpompremmers
• Een geschiedenis van auto-immuunziekten
• Hoge leeftijd, omdat oudere patiënten vaker meerdere medicijnen gebruiken
• Infecties, zoals bacteriële of virale infecties die de nieren kunnen aantasten
• Allergische reacties op medicijnen of toxinen

Symptomen

De meest voorkomende symptomen van deze vorm van een nierontsteking omvatten:

• bloed in de urine of donkere urine
• braken
• een jeukende huid
• een huiduitslag
• een opgeblazen gevoel
• een plotselinge gewichtstoename (resulteert uit het extra vocht in het lichaam: vochtretentie)
• een verhoogde bloeddruk (hypertensie)
• een verhoogde urineproductie
• een zwelling van elk lichaamsdeel
• eiwit in de urine (proteïnurie)
• flankpijn
• koorts
• veranderingen in de mentale toestand, zoals slaperigheid of verwardheid
• vermoeidheid / uitputting
• vocht vasthouden (vochtretentie)

De aandoening is meestal acuut, al is deze bij enkele andere patiënten chronisch van aard.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn onder andere:

• Ernstige flankpijn
• Snel toenemende vochtophoping, vooral in de benen en het gezicht
• Ernstige mentale veranderingen, zoals verwardheid of lethargie
• Aanhoudende koorts, vooral in combinatie met nierpijn
• Plotselinge en extreme verhogingen van de bloeddruk

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis. Hij is tevens geïnteresseerd in het medicatiegebruik van de patiënt (naam, duur en frequentie van inname). Hij luistert verder naar de geluiden van het hart en de longen (ademgeluiden) met behulp van zijn stethoscoop. Dit medisch onderzoek staat bekend als een ‘auscultatie’. Bij patiënten met nierfalen duidt de aanwezigheid van overtollig vocht (hetgeen hij hoort via een auscultatie) op nierfalen. Verder meet de arts de bloeddruk, want een hoge bloeddruk (hypertensie) is eveneens een teken van de aanwezigheid van nierproblemen.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een urineonderzoek en bloedonderzoek uit wanneer een patiënt tekenen van een nieraandoening heeft. Verder zet de arts beeldvormende onderzoeken in om de nieren te onderzoeken, zoals een echografie van de buik (abdominale echografie). Bemerkt de arts afwijkende resultaten op, dan bestelt hij een nierbiopsie (stukje van verdachte niergebied verwijderen en microscopisch laten onderzoeken).

Behandeling interstitiële nefritis

Sommige patiënten herstellen volledig van interstitiële nefritis, terwijl anderen te maken krijgen met chronisch nierfalen. De behandelingsopties zijn afhankelijk van de oorzaak van de interstitiële nefritis.

• Het stopzetten van de medicatie die de ontsteking veroorzaakt. Dit is vaak voldoende om de nierfunctie te herstellen.
• Toediening van corticosteroïden om de ontsteking te verminderen, vooral als er sprake is van een auto-immuunziekte.
• Behandeling van onderliggende infecties met antibiotica of antivirale middelen.
• Nierdialyse is noodzakelijk wanneer de patiënt nierfalen heeft ontwikkeld. Dit is meestal tijdelijk, maar sommige patiënten hebben langdurige dialyse nodig.

Prognose

De prognose voor patiënten met interstitiële nefritis varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen herstelt de nierfunctie volledig na het stoppen van de medicatie of behandeling van de onderliggende aandoening. Bij patiënten die niet op tijd worden behandeld, kan de aandoening echter leiden tot chronisch nierfalen.

Complicaties

Complicaties van onbehandelde of langdurige interstitiële nefritis omvatten:

• Chronisch nierfalen
• Ernstige hypertensie
• Vochtophoping in het lichaam, leidend tot hart- en longproblemen
• Verhoogde kans op infecties door verminderde nierfunctie

Preventie

Preventie van interstitiële nefritis is mogelijk door:

• Vermijden van overmatig gebruik van medicijnen die schadelijk zijn voor de nieren, zoals NSAID's en bepaalde antibiotica.
• Vroege behandeling van infecties om niercomplicaties te voorkomen.
• Regelmatige medische controles, vooral bij patiënten die medicijnen gebruiken die interstitiële nefritis kunnen veroorzaken.

Lees verder

• Nefritis (ontsteking van nieren): Oorzaken en symptomen
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren