Diabetische gastroparese: Trage maaglediging door diabetes

Diabetes mellitus tast na verloop van tijd vele lichaamsdelen aan, zoals de nervus vagus. Deze zenuw bepaalt hoe snel de maag leegloopt. Wanneer schade ontstaat aan deze zenuw, vertraagt de spijsvertering en blijft voedsel langer in het lichaam dan zou moeten. In medische termen staat deze aandoening bekend als gastroparese. Misselijkheid en braken zijn enkele tekenen van diabetische gastroparese. De behandeling bestaat uit medicatie, een elektrische maagstimulatie, een voedingssonde en voedingsaanpassingen. De vooruitzichten zijn doorgaans beter wanneer de patiënt de bloedsuikerspiegel zo goed mogelijk stabiel houdt. Complicaties komen veel voor bij de trage maaglediging, zoals nier- en oogproblemen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Bariummaaltijd
• Bariumsliktest
• Bloedonderzoek
• Draadloze motiliteitscapsule
• Echografie
• Electrogastrografie
• Gastroscopie
• Maag- of dunne darmbiopsie
• Maagmanometrie
• Radio-isotopen maagledigingsscan
• Behandeling
• Bloedsuiker vaker controleren
• Medicatie
• Elektrische maagstimulatie
• Voedingssonde
• Voedingsaanpassingen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met diabetische gastroparese
• Voedingsaanpassingen en voedingspatroonstrategieën
• Medische behandeling en opvolging
• Levensstijl en ondersteunende maatregelen
• Misvattingen rond diabetische gastroparese
• Diabetische gastroparese komt alleen voor bij ernstige diabetes
• Gastroparese veroorzaakt altijd hevige maagpijn
• Gastroparese wordt alleen veroorzaakt door schade aan de zenuwen
• Een evenwichtig voedingspatroon is voldoende om gastroparese te beheersen
• Bloedonderzoeken kunnen gastroparese gemakkelijk vaststellen
• Gastroparese is een psychische aandoening
• Er is geen effectieve behandeling voor gastroparese

Epidemiologie

Diabetische gastroparese is een complicatie die vooral voorkomt bij patiënten met een langdurige geschiedenis van diabetes mellitus. Het komt vaker voor bij mensen met diabetes mellitus type 1, maar kan ook optreden bij type 2 diabetes. De prevalentie van gastroparese onder diabetespatiënten varieert, maar wordt vaak onderschat vanwege de overlap met andere complicaties van diabetes.

Oorzaken

Tijdens de normale spijsvertering gebeurt een samentrekking van de maag zodat voedsel kan worden afgebroken en naar de dunne darm kan gaan. Bij patiënten met gastroparese is de samentrekking van de maag verstoord, waardoor ook de spijsvertering wordt onderbroken. Gastroparese is soms ook het resultaat van suikerziekte omdat suikerziekte de zenuwen zoals de nervus vagus kan aantasten. Dit is een belangrijke zenuw want wanneer deze beschadigd is, werken de spieren in de maag en andere delen van het spijsverteringskanaal niet meer goed. Het voedsel kan dan niet meer zo snel door het spijsverteringsstelsel bewegen.

Risicofactoren

Hoewel diabetische gastroparese vaker tot stand komt bij patiënten met diabetes mellitus type 1, ervaren patiënten met diabetes mellitus type 2 soms ook deze complicatie. De meeste patiënten met gastroparese hebben diabetes mellitus gedurende ten minste tien jaar en hebben ook andere diabetescomplicaties. Verder zijn diabetici met een bijkomende auto-immuunziekte vaker aangetast door gastroparese. Een geschiedenis van bepaalde maag-, slokdarm- of dunnedarmoperaties en radiotherapie aan de borst of buik vormen eveneens een risicofactor voor diabetische gastroparese. Vrouwen zijn tot slot vaker dan mannen getroffen door deze diabetescomplicatie.

Symptomen

Volgende mogelijke tekenen komen tot stand bij diabetische gastroparese:

• braken, vooral van onverteerd voedsel (in ernstige gevallen gebeurt dit dagelijks)
• brandend maagzuur of gastro-oesofageale reflux (terugstroom van maaginhoud in de slokdarm)
• een onstabiele bloedsuikerspiegel
• een opgeblazen gevoel
• een verlies van eetlust
• een vol gevoel na slechts een kleine maaltijd
• maagkrampen
• misselijkheid
• onbedoeld gewichtsverlies

Alarmsymptomen

Bij diabetische gastroparese kunnen alarmsymptomen optreden die onmiddellijk medische aandacht vereisen. Deze kunnen onder andere zijn:

• Aanhoudend braken, vooral wanneer dit leidt tot uitdroging of onvermogen om voedsel en vloeistoffen binnen te houden.
• Onverklaarbaar gewichtsverlies dat verder gaat dan de gebruikelijke schommelingen bij diabetes.
• Ernstige buikpijn die niet lijkt te verbeteren met gebruikelijke behandelingen.
• Symptomen van uitdroging zoals een droge mond, dorst, vermoeidheid of duizeligheid.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over zijn symptomen. Hij voert een lichamelijk onderzoek uit en controleert de bloedsuiker. Ook andere testen zijn mogelijk nodig.

Bariummaaltijd

De patiënt eet een maaltijd met barium in en de arts gebruikt een röntgenfoto om te kijken hoe lang de patiënt er over doet om het voedsel te verteren. De arts weet dankzij dit onderzoek hoe snel de maag leegloopt.

Bariumsliktest

De patiënt bij een bariumsliktest drinkt een vloeistof (barium) die de slokdarm, maag en dunne darm bedekt en op röntgenstralen verschijnt.

Bloedonderzoek

Een bloedonderzoek onthult eventuele voedingstekorten en elektrolytenstoornis die vaak optreden bij diabetische gastroparese.

Draadloze motiliteitscapsule

De patiënt slikt dit kleine apparaatje tijdens een maaltijd in. Dit meet de druk, temperatuur en pH (zuurtegraad) van verschillende delen van de darmen.

Echografie

De arts gebruikt bij een echografie geluidsgolven om de binnenkant van het lichaam te kunnen zien.

Electrogastrografie

Tijdens een electrogastrografie draagt de patiënt elektroden op de huid om de elektrische activiteit in de maag te meten.

Gastroscopie

De arts plaatst bij een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag) een dunne buis (een endoscoop) door de keel om de binnenkant van de maag te bekijken.

Maag- of dunne darmbiopsie

De arts moet mogelijk een klein stukje weefsel verwijderen (biopsie) om de diagnose te bevestigen.

Maagmanometrie

De arts plaatst een dunne buis door de mond die naar de maag gaat. Dit buisje meet hoe snel het voedsel verteert.

Radio-isotopen maagledigingsscan

De patiënt eet voedsel dat een radioactieve stof bevat. Daarna gaat hij onder een scanner liggen die de straling detecteert. Als uit de scan blijkt dat meer dan de helft van de maaltijd na 1,5 uur nog in de maag zit, wijst dit op gastroparese.

Behandeling

Hoewel er anno september 2024 geen remedie is voor diabetische gastroparese, is het mogelijk om de symptomen onder controle te houden.

Bloedsuiker vaker controleren

Het is belangrijk om de bloedsuikerspiegel op peil te houden. De patiënt moet de bloedsuiker vaker controleren dan patiënten zonder gastroparese.

Medicatie

De arts geeft de patiënt informatie mee wanneer en hoe vaak de patiënt insuline moet gebruiken. Mogelijk moet de patiënt ook stoppen met het gebruik van bepaalde medicijnen of deze moet veranderen omdat ze mogelijk de gastroparese verergeren. Deze omvatten voornamelijk antidepressiva, medicijnen voor de behandeling van een hoge bloeddruk en bepaalde diabetesbehandelingen. Voor sommige patiënten met gastroparese zet de arts medicatie in.

Elektrische maagstimulatie

Met een elektrische maagstimulatie stuurt een chirurgisch geïmplanteerd apparaat korte, energiezuinige impulsen naar de maag om de symptomen van misselijkheid en braken te verlichten.

Voedingssonde

In extreme gevallen heeft de patiënt een voedingssonde nodig. Een chirurg plaatst een speciale buis door de buikwand rechtstreeks in de dunne darm. De patiënt eet speciaal gemaakte vloeibare maaltijden door de buis in plaats van voedsel dat door de maag gaat.

Voedingsaanpassingen

Wanneer de patiënt lijdt aan suikerziekte, eet de patiënt best zes kleine maaltijden per dag die rijk zijn aan koolhydraten en vetarm. De patiënt moet veel water drinken en maaltijden vermijden die veel vezels bevatten, vetten of suiker.

Prognose

Wanneer de patiënt zijn of haar bloedsuikerspiegel goed onder controle houdt, kan de aandoening vaak onder controle worden gehouden met behandeling. Complicaties van de maaglediging zoals nier- en oogproblemen komen veel voor. Wanneer gastroparese niet goed wordt behandeld, kan de patiënt een verminderde kwaliteit van leven ervaren en wordt het risico op andere gezondheidsproblemen groter.

Complicaties

Gastroparese kan andere gezondheidsproblemen met zich meebrengen. De meest voorkomende complicaties zijn:

• voedingsdeficiënties
• verhoogd risico op hypoglykemie
• gewichtstoename
• uitscheiding van voedsel uit de maag in de luchtwegen (kan leiden tot longontsteking)

Preventie

De beste manier om diabetische gastroparese te voorkomen is het goed beheren van diabetes. Dit houdt in dat de patiënt de bloedsuikerspiegel goed controleert, een gezond dieet volgt en regelmatig lichamelijke activiteit in de dagelijkse routine opneemt. Ook het regelmatig volgen van medische controles en het bespreken van symptomen met de arts kan helpen om complicaties vroegtijdig te signaleren en te behandelen.

Praktische tips voor het leven / omgaan met diabetische gastroparese

Voedingsaanpassingen en voedingspatroonstrategieën

Het eten van kleinere, frequente maaltijden met weinig vet en vezels kan de symptomen van diabetische gastroparese verlichten. Een diëtist kan helpen bij het ontwikkelen van een voedingsplan dat de bloedsuikerspiegel stabiel houdt en de maaglediging bevordert.

Medische behandeling en opvolging

Patiënten kunnen baat hebben bij medicatie die de maaglediging versnelt of misselijkheid vermindert. Het regelmatig controleren van de bloedsuikerspiegel en het aanpassen van insulinedoses is belangrijk om complicaties te voorkomen. Het gebruik van glucosemonitoring kan hierbij ondersteunen.

Levensstijl en ondersteunende maatregelen

Lichte lichaamsbeweging na de maaltijd kan de spijsvertering stimuleren. Patiënten moeten triggers zoals koolzuurhoudende dranken of roken vermijden. Het bespreken van emotionele stress met een zorgverlener kan ook bijdragen aan symptomatische verbetering.

Misvattingen rond diabetische gastroparese

Diabetische gastroparese is een complexe aandoening waarbij de maag zich niet goed leegt als gevolg van zenuwbeschadiging, vaak door langdurige suikerziekte. Hoewel het een relatief onbekende complicatie is, bestaan er veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandelingen van deze aandoening. Onjuiste aannames kunnen ertoe leiden dat patiënten de symptomen negeren of verkeerde keuzes maken in hun behandeling, wat de klachten kan verergeren.

Diabetische gastroparese komt alleen voor bij ernstige diabetes

Veel patiënten denken dat alleen degenen met zeer slecht gereguleerde diabetes mellitus gastroparese kunnen ontwikkelen. In werkelijkheid kan de aandoening zich ook voordoen bij patiënten met een schijnbaar goed gereguleerde bloedsuikerspiegel. De schade aan de zenuwen die de maagspieren aansturen, met name de nervus vagus, kan al optreden door langdurige blootstelling aan schommelingen in de bloedsuikerspiegel. Zelfs patiënten die pas enkele jaren diabetes hebben, kunnen symptomen van gastroparese ontwikkelen, al wordt het vaker gezien bij mensen met een langere ziektegeschiedenis.

Gastroparese veroorzaakt altijd hevige maagpijn

Hoewel pijn een symptoom kan zijn, is het lang niet altijd het meest prominente kenmerk. Veel patiënten ervaren juist misselijkheid, een snel vol gevoel na kleine maaltijden, of overmatige oprispingen. Omdat de maaginhoud vertraagd wordt afgevoerd, kunnen ook symptomen zoals opgeblazenheid en reflux optreden. In sommige gevallen kan voedsel zelfs in de maag blijven liggen en een verstopping veroorzaken, wat leidt tot ernstige misselijkheid en braken. Hierdoor kunnen patiënten vatbaar worden voor ondervoeding en gewichtsverlies, vooral als ze maaltijden beginnen over te slaan uit angst voor klachten.

Gastroparese wordt alleen veroorzaakt door schade aan de zenuwen

Hoewel zenuwbeschadiging door diabetes de meest voorkomende oorzaak is, kan gastroparese ook ontstaan door andere factoren. Bepaalde auto-immuunziekten, infecties en zelfs chirurgische ingrepen waarbij de vaguszenuw is beschadigd, kunnen bijdragen aan de aandoening. Bovendien kunnen sommige medicijnen, zoals opioïden en bepaalde antidepressiva, de maaglediging vertragen en symptomen verergeren. Dit betekent dat niet alle patiënten met gastroparese noodzakelijkerwijs diabetes hebben of een voorgeschiedenis van ernstige bloedsuikerontregeling.

Een evenwichtig voedingspatroon is voldoende om gastroparese te beheersen

Hoewel een evenwichtig voedingspatroon een cruciale rol speelt in het beheersen van de symptomen, is het vaak niet voldoende om de aandoening volledig onder controle te krijgen. Patiënten wordt geadviseerd om vezelrijke en vetrijke voedingsmiddelen te vermijden, omdat deze de maaglediging kunnen vertragen. Kleinere, frequentere maaltijden kunnen helpen om de belasting op de maag te verminderen. In ernstige gevallen kan aanvullende voeding nodig zijn, zoals vloeibare voeding of zelfs sondevoeding om ondervoeding te voorkomen.

Bloedonderzoeken kunnen gastroparese gemakkelijk vaststellen

Er bestaat geen eenvoudige test die direct kan aantonen dat iemand gastroparese heeft. Bloedonderzoeken kunnen helpen om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten, zoals schildklierproblemen of elektrolytenstoornissen. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van specifieke beeldvormende onderzoeken, zoals een maagledigingstest waarbij de snelheid van de voedselpassage door de maag wordt gemeten. Andere tests, zoals een endoscopie of echografie, kunnen worden uitgevoerd om andere mogelijke oorzaken van maagklachten uit te sluiten.

Gastroparese is een psychische aandoening

Sommige patiënten krijgen te horen dat hun symptomen ‘tussen de oren’ zitten, vooral omdat de klachten soms in ernst wisselen en niet altijd direct gekoppeld lijken aan hun bloedsuikerspiegel. Hoewel stress en mentale gezondheid invloed kunnen hebben op de ernst van de symptomen, is gastroparese een reële, fysieke aandoening. De zenuwbeschadiging die de maaglediging vertraagt, is goed gedocumenteerd en objectief meetbaar met medische tests. Patiënten die ten onrechte wordt verteld dat hun klachten psychisch zijn, kunnen daardoor vertraging oplopen in het krijgen van de juiste behandeling.

Er is geen effectieve behandeling voor gastroparese

Hoewel gastroparese chronisch is en moeilijk volledig te genezen, zijn er wel behandelingsopties die de symptomen aanzienlijk kunnen verlichten. Naast voedingsaanpassingen zijn er verschillende medicamenteuze behandelingen beschikbaar die de maaglediging kunnen versnellen of misselijkheid kunnen verminderen. In ernstige gevallen kan een maagstimulator worden geïmplanteerd om de maagbewegingen te verbeteren. Daarnaast kunnen sommige patiënten baat hebben bij nieuwe therapieën die gericht zijn op het verbeteren van de zenuwfunctie of het stabiliseren van de bloedsuikerspiegel. Regelmatige controle en samenwerking met een specialist in gastro-enterologie kunnen helpen om de klachten te beheersen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Lees verder

• Gastroparese: Vertraagde maaglediging, vaak bij diabetes