Difterie: Bacteriële infectie van keel en luchtwegen

Difterie is een besmettelijke en meestal toxische slijmvliesontsteking van de keel en de luchtwegen. Bacteriën scheiden hierbij gifstoffen af die onder andere ademhalingsproblemen, keelpijn, koorts en slikproblemen met zich meebrengen. De ziekte valt goed te behandelen door middel van medicijnen. Niettemin treden soms levensbedreigende complicaties op wanneer de bacteriën zich verspreid hebben naar belangrijke lichaamsdelen, wat vaak gebeurt wanneer de behandeling niet tijdig gebeurt. Door de grote vaccinatie (immunisatie) bij kinderen, is difterie zeldzaam in vele delen van de wereld maar in ontwikkelingslanden treden nog regelmatig epidemieën op. De ziekte werd voor het eerst beschreven door Hippocrates in de vijfde eeuw voor Christus.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Difterie is zeldzaam in geïndustrialiseerde landen waar 0,001 op 100.000 personen lijdt aan de aandoening. In ontwikkelingslanden breken echter regelmatig epidemieën van difterie uit. Hier zijn patiënten namelijk meestal niet gevaccineerd tegen de infectieziekte. Difterie kent geen seksuele of raciale voorliefde. Kinderen onder de vijf jaar en ouderen boven de zestig jaar lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van difterie. Een slechte hygiëne, drukke omgevingen, een verzwakt immuunsysteem, geen vaccinatie tegen tetanus (bacteriële infectieziekte met verstijvende krampen door besmetting met bacterie die (meestal) via de grond in wonden terechtkomt) gekregen hebben en reizen naar plaatsen waar difterie aanwezig is, vormen andere risicofactoren voor de ziekte.

Oorzaken

Difterie is een acute infectie veroorzaakt door de grampositieve bacterie Corynebacterium diphtheriae. De verspreiding van difterie gebeurt van persoon tot persoon, meestal door middel van respiratoire druppeltjes (ademhalingsdruppeltjes), wat onder andere gebeurt bij het hoesten of niezen. In zeldzame gevallen gebeurt de overdracht door het aanraken van open wonden (huidletsels) of kleding die in aanraking geweest is met open wonden van een patiënt met difterie. Soms gebeurt de besmetting met de bacteriën eveneens door contact met een voorwerp waarop zich difteriebacteriën bevinden.

De bacteriën produceren bij besmette patiënten gifstoffen (toxinen) en deze zorgen voor de aanwezige symptomen. De bacteriën infecteren meestal de neus en keel. Het gif vernietigt gezonde weefsels in de luchtwegen. De keelinfectie leidt tot een grijs tot zwart, taai, vezelachtig slijmvlies in de keel, luchtweg, neus en keel. Dit blokkeert mogelijk de luchtwegen. In sommige gevallen infecteert difterie eerst de huid en veroorzaakt dit huidletsels. De toxinen verspreiden zich mogelijk via de bloedstroom naar andere organen, zoals het hart, de hersenen en de nieren, en veroorzaken daar schade.

Risicofactoren

Difterie kent geen seksuele of raciale voorkeuren. Kinderen onder de vijf jaar en ouderen boven de zestig jaar lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van difterie. Andere risicofactoren zijn een slechte hygiëne, drukke omgevingen, een verzwakt immuunsysteem, geen vaccinatie tegen tetanus, en reizen naar plaatsen waar difterie aanwezig is. Mensen die geen toegang hebben tot gezondheidszorg en geen vaccins hebben ontvangen, zijn ook kwetsbaarder voor deze ziekte.

Symptomen

Difterie kent milde of ernstige symptomen. Soms is de ziekte langzaam progressief (geleidelijke verergering van de symptomen). Sommige patiënten zijn echter volledig asymptomatisch en vertonen dus geen tekenen van difterie. Bij de meeste patiënten treden de symptomen van difterie één tot zeven dagen op nadat de bacteriën in het lichaam zijn terechtgekomen. Deze zijn het gevolg van de gifstof die de bacterie produceert. Volgende symptomen zijn hierbij mogelijk:

• ademhalingsproblemen zoals een snelle ademhaling (tachycardie) en een piepende ademhaling (stridor)
• een blauwachtige verkleuring van de huid (cyanose)
• een bleke en koude huid (later stadium)
• een bloedige, waterige afscheiding uit de neus
• een luide, blaffende hoest
• een snelle hartslag (tachycardie) (later stadium)
• een ziek gevoel
• gezwollen lymfeklieren in de hals
• heesheid
• huidzweren en roodheid van de huid (meestal in tropische gebieden)
• keelpijn
• koorts
• koude rillingen
• kwijlen (voorteken van een verstopping van de luchtwegen)
• lagoftalmie (symptoom waarbij de patiënt de oogleden niet meer volledig kan sluiten)
• onduidelijke spraak (later stadium)
• slikproblemen en pijn bij het slikken
• veranderingen in het gezichtsvermogen
• zwakte
• zweten (later stadium)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van difterie kunnen wijzen op een ernstige verslechtering van de aandoening en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Deze symptomen zijn onder andere:

• ernstige ademhalingsproblemen, zoals moeite met ademhalen of het ontwikkelen van een belemmering in de luchtwegen
• plotselinge verergering van symptomen zoals een snelle hartslag, ernstige koorts of verwarring
• significante zwelling in de nek of rondom de stembanden, wat kan wijzen op een ernstige ontsteking
• zwakte of verlamming die snel verergert, wat kan duiden op een aantasting van het zenuwstelsel
• veranderingen in het bewustzijn of moeite met spreken of slikken

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en bekijkt de mond van de patiënt. Hierbij bemerkt hij een grijs tot zwart slijmvlies (pseudomembraan) in de keel. Bovendien zijn de lymfeklieren vergroot en is een zwelling waar te nemen in de nek of de stembanden.

[IMAGE=836476342178=RIGHT]

Diagnostisch onderzoek

Het bevestigen van de diagnose gebeurt aan de hand van een keelkweek of gramkleuring waardoor de arts in staat is om de difteriebacteriën te identificeren. Daarnaast voert hij een toxinetest uit, om te kijken of het toxine dat de bacteriën produceren, in het bloed aanwezig is. Een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart) is soms aanbevolen.

Differentiële diagnose

Het klinisch beeld van difterie lijkt sterk op enkele andere aandoeningen, waardoor de arts difterie wel eens verkeerdelijk aan ziet als een andere ziekte.

• angio-oedeem (zich herhalende aanvallen van voorbijgaand jeukend oedeem van huid en/of slijmvliezen)
• een keelholteontsteking
• een myocardiet
• een peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen als complicatie van tonsillitis)
• een retrofaryngeaal abces (verzameling van pus achter de keelholte)
• een septische shock (complicatie die kan ontstaan bij ernstige bacteriële infecties)
• schurft

Behandeling

Het behandelen van difterie gebeurt voornamelijk door middel van het toedienen van medicijnen. Deze omvatten:

Antitoxine

De toediening van antitoxine is cruciaal voor het neutraliseren van de gifstoffen van de bacteriën. Dit gebeurt met behulp van een antitoxine van dierlijke oorsprong.

Antibiotica

Antibiotica worden voorgeschreven om de bacteriën te doden en de voortgang van de ziekte te stoppen. Dit omvat meestal penicilline of erytromycine.

Ondersteunende zorg

Ondersteunende zorg kan noodzakelijk zijn om ademhalingsproblemen en andere symptomen te verlichten. Dit omvat zuurstoftherapie, vloeistofinname en pijnbestrijding.

Ziekenhuisopname

In ernstige gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor intensieve zorg en monitoring van de patiënt.

Prognose

Met tijdige en juiste behandeling is de prognose van difterie meestal gunstig. De meeste patiënten herstellen volledig zonder langdurige gevolgen. Echter, ernstige gevallen van difterie kunnen leiden tot levensbedreigende complicaties zoals hartproblemen, zenuwschade en longontsteking. De sterftecijfers variëren afhankelijk van de ernst van de ziekte en de snelheid van de behandeling.

Complicaties

Mogelijke complicaties van difterie zijn:

• ademhalingsinsufficiëntie door blokkade van de luchtwegen
• schade aan het hart, wat kan leiden tot hartontsteking (myocarditis) of hartritmestoornissen
• veranderingen in de zenuwen, wat kan leiden tot verlamming of zenuwpijn
• infectie van andere organen zoals de nieren en de lever
• chronische gehoorproblemen
• huidzweren die moeilijk te genezen zijn (in tropische gebieden)

Preventie

Preventie van difterie kan gebeuren door middel van vaccinatie en goede hygiënische maatregelen. Vaccinatie omvat:

Vaccinatie

Vaccinatie tegen difterie gebeurt meestal in combinatie met vaccins tegen tetanus en kinkhoest (DTP-vaccin). Dit vaccin wordt routinematig gegeven aan kinderen vanaf de leeftijd van twee maanden en daarna regelmatig herhaald.

Hygiëne

Het handhaven van goede hygiënische gewoonten zoals frequent handenwassen kan helpen bij het voorkomen van de verspreiding van de ziekte. Mensen met symptomen van difterie dienen contact met anderen te vermijden en medische hulp te zoeken.

Gezondheidszorg

Toegang tot en naleving van aanbevolen vaccinaties en medische zorg zijn cruciaal om het risico op difterie te minimaliseren. In gebieden waar difterie endemisch is, moeten reizigers de aanbevolen vaccinaties en voorzorgsmaatregelen volgen.