Difterie: Bacteriële infectie van keel en luchtwegen

Difterie is een besmettelijke en meestal toxische slijmvliesontsteking van de keel en de luchtwegen. Bacteriën scheiden hierbij gifstoffen af die onder andere ademhalingsproblemen, keelpijn, koorts en slikproblemen met zich meebrengen. De ziekte valt goed te behandelen door middel van medicijnen. Niettemin treden soms levensbedreigende complicaties op wanneer de bacteriën zich verspreid hebben naar belangrijke lichaamsdelen, wat vaak gebeurt wanneer de behandeling niet tijdig gebeurt. Door de grote vaccinatie (immunisatie) bij kinderen, is difterie zeldzaam in vele delen van de wereld maar in ontwikkelingslanden treden nog regelmatig epidemieën op. De ziekte werd voor het eerst beschreven door Hippocrates in de vijfde eeuw voor Christus.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met difterie
• Behandeling van difterie-infectie
• Preventie en vaccinatie
• Misvattingen rond difterie
• Difterie is een ziekte die alleen oudere mensen treft
• Difterie komt alleen voor in ontwikkelingslanden
• Je kunt difterie alleen krijgen door direct contact met iemand die de ziekte heeft
• Als je geen symptomen hebt, ben je niet besmettelijk
• Difterie kan alleen ernstig zijn als je geen behandeling krijgt
• Difterie kan behandeld worden met gewone antibiotica
• Vaccinatie beschermt alleen tegen de luchtweginfectie, niet tegen de huidvorm van difterie
• Je hebt geen vaccinatie nodig als je als kind al gevaccineerd bent

Epidemiologie

Difterie is zeldzaam in geïndustrialiseerde landen waar 0,001 op 100.000 personen lijdt aan de aandoening. In ontwikkelingslanden breken echter regelmatig epidemieën van difterie uit. Hier zijn patiënten namelijk meestal niet gevaccineerd tegen de infectieziekte. Difterie kent geen seksuele of raciale voorliefde. Kinderen onder de vijf jaar en ouderen boven de zestig jaar lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van difterie. Een slechte hygiëne, drukke omgevingen, een verzwakt immuunsysteem, geen vaccinatie tegen tetanus (bacteriële infectieziekte met verstijvende krampen door besmetting met bacterie die (meestal) via de grond in wonden terechtkomt) gekregen hebben en reizen naar plaatsen waar difterie aanwezig is, vormen andere risicofactoren voor de ziekte.

Oorzaken

Difterie is een acute infectie veroorzaakt door de grampositieve bacterie Corynebacterium diphtheriae. De verspreiding van difterie gebeurt van persoon tot persoon, meestal door middel van respiratoire druppeltjes (ademhalingsdruppeltjes), wat onder andere gebeurt bij het hoesten of niezen. In zeldzame gevallen gebeurt de overdracht door het aanraken van open wonden (huidletsels) of kleding die in aanraking geweest is met open wonden van een patiënt met difterie. Soms gebeurt de besmetting met de bacteriën eveneens door contact met een voorwerp waarop zich difteriebacteriën bevinden.

De bacteriën produceren bij besmette patiënten gifstoffen (toxinen) en deze zorgen voor de aanwezige symptomen. De bacteriën infecteren meestal de neus en keel. Het gif vernietigt gezonde weefsels in de luchtwegen. De keelinfectie leidt tot een grijs tot zwart, taai, vezelachtig slijmvlies in de keel, luchtweg, neus en keel. Dit blokkeert mogelijk de luchtwegen. In sommige gevallen infecteert difterie eerst de huid en veroorzaakt dit huidletsels. De toxinen verspreiden zich mogelijk via de bloedstroom naar andere organen, zoals het hart, de hersenen en de nieren, en veroorzaken daar schade.

Risicofactoren

Difterie kent geen seksuele of raciale voorkeuren. Kinderen onder de vijf jaar en ouderen boven de zestig jaar lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van difterie. Andere risicofactoren zijn een slechte hygiëne, drukke omgevingen, een verzwakt immuunsysteem, geen vaccinatie tegen tetanus, en reizen naar plaatsen waar difterie aanwezig is. Mensen die geen toegang hebben tot gezondheidszorg en geen vaccins hebben ontvangen, zijn ook kwetsbaarder voor deze ziekte.

Symptomen

Difterie kent milde of ernstige symptomen. Soms is de ziekte langzaam progressief (geleidelijke verergering van de symptomen). Sommige patiënten zijn echter volledig asymptomatisch en vertonen dus geen tekenen van difterie. Bij de meeste patiënten treden de symptomen van difterie één tot zeven dagen op nadat de bacteriën in het lichaam zijn terechtgekomen. Deze zijn het gevolg van de gifstof die de bacterie produceert. Volgende symptomen zijn hierbij mogelijk:

• ademhalingsproblemen zoals een snelle ademhaling (tachycardie) en een piepende ademhaling (stridor)
• een blauwachtige verkleuring van de huid (cyanose)
• een bleke en koude huid (later stadium)
• een bloedige, waterige afscheiding uit de neus
• een luide, blaffende hoest
• een snelle hartslag (tachycardie) (later stadium)
• een ziek gevoel
• gezwollen lymfeklieren in de hals
• heesheid
• huidzweren en roodheid van de huid (meestal in tropische gebieden)
• keelpijn
• koorts
• koude rillingen
• kwijlen (voorteken van een verstopping van de luchtwegen)
• lagoftalmie (symptoom waarbij de patiënt de oogleden niet meer volledig kan sluiten)
• onduidelijke spraak (later stadium)
• slikproblemen en pijn bij het slikken
• veranderingen in het gezichtsvermogen
• zwakte
• zweten (later stadium)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van difterie kunnen wijzen op een ernstige verslechtering van de aandoening en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Deze symptomen zijn onder andere:

• ernstige ademhalingsproblemen, zoals moeite met ademhalen of het ontwikkelen van een belemmering in de luchtwegen
• plotselinge verergering van symptomen zoals een snelle hartslag, ernstige koorts of verwarring
• significante zwelling in de nek of rondom de stembanden, wat kan wijzen op een ernstige ontsteking
• zwakte of verlamming die snel verergert, wat kan duiden op een aantasting van het zenuwstelsel
• veranderingen in het bewustzijn of moeite met spreken of slikken

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en bekijkt de mond van de patiënt. Hierbij bemerkt hij een grijs tot zwart slijmvlies (pseudomembraan) in de keel. Bovendien zijn de lymfeklieren vergroot en is een zwelling waar te nemen in de nek of de stembanden.

[IMAGE=836476342178=RIGHT]

Diagnostisch onderzoek

Het bevestigen van de diagnose gebeurt aan de hand van een keelkweek of gramkleuring waardoor de arts in staat is om de difteriebacteriën te identificeren. Daarnaast voert hij een toxinetest uit, om te kijken of het toxine dat de bacteriën produceren, in het bloed aanwezig is. Een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart) is soms aanbevolen.

Differentiële diagnose

Het klinisch beeld van difterie lijkt sterk op enkele andere aandoeningen, waardoor de arts difterie wel eens verkeerdelijk aan ziet als een andere ziekte.

• angio-oedeem (zich herhalende aanvallen van voorbijgaand jeukend oedeem van huid en/of slijmvliezen)
• een keelholteontsteking
• een myocardiet
• een peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen als complicatie van tonsillitis)
• een retrofaryngeaal abces (verzameling van pus achter de keelholte)
• een septische shock (complicatie die kan ontstaan bij ernstige bacteriële infecties)
• schurft

Behandeling

Het behandelen van difterie gebeurt voornamelijk door middel van het toedienen van medicijnen. Deze omvatten:

Antitoxine

De toediening van antitoxine is cruciaal voor het neutraliseren van de gifstoffen van de bacteriën. Dit gebeurt met behulp van een antitoxine van dierlijke oorsprong.

Antibiotica
Antibiotica worden voorgeschreven om de bacteriën te doden en de voortgang van de ziekte te stoppen. Dit omvat meestal penicilline of erytromycine.

Ondersteunende zorg

Ondersteunende zorg kan noodzakelijk zijn om ademhalingsproblemen en andere symptomen te verlichten. Dit omvat zuurstoftherapie, vloeistofinname en pijnbestrijding.

Ziekenhuisopname

In ernstige gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor intensieve zorg en monitoring van de patiënt.

Prognose

Met tijdige en juiste behandeling is de prognose van difterie meestal gunstig. De meeste patiënten herstellen volledig zonder langdurige gevolgen. Echter, ernstige gevallen van difterie kunnen leiden tot levensbedreigende complicaties zoals hartproblemen, zenuwschade en longontsteking. De sterftecijfers variëren afhankelijk van de ernst van de ziekte en de snelheid van de behandeling.

Complicaties

Mogelijke complicaties van difterie zijn:

• ademhalingsinsufficiëntie door blokkade van de luchtwegen
• schade aan het hart, wat kan leiden tot hartontsteking (myocarditis) of hartritmestoornissen
• veranderingen in de zenuwen, wat kan leiden tot verlamming of zenuwpijn
• infectie van andere organen zoals de nieren en de lever
• chronische gehoorproblemen
• huidzweren die moeilijk te genezen zijn (in tropische gebieden)

Preventie

Preventie van difterie kan gebeuren door middel van vaccinatie en goede hygiënische maatregelen. Vaccinatie omvat:

Vaccinatie

Vaccinatie tegen difterie gebeurt meestal in combinatie met vaccins tegen tetanus en kinkhoest (DTP-vaccin). Dit vaccin wordt routinematig gegeven aan kinderen vanaf de leeftijd van twee maanden en daarna regelmatig herhaald.

Hygiëne

Het handhaven van goede hygiënische gewoonten zoals frequent handenwassen kan helpen bij het voorkomen van de verspreiding van de ziekte. Mensen met symptomen van difterie dienen contact met anderen te vermijden en medische hulp te zoeken.

Gezondheidszorg

Toegang tot en naleving van aanbevolen vaccinaties en medische zorg zijn cruciaal om het risico op difterie te minimaliseren. In gebieden waar difterie endemisch is, moeten reizigers de aanbevolen vaccinaties en voorzorgsmaatregelen volgen.

Praktische tips voor het leven / omgaan met difterie

Behandeling van difterie-infectie

Difterie is een ernstige bacteriële infectie die voornamelijk de keel en luchtwegen aantast. De behandeling bestaat uit het toedienen van difterietoxine-neutraliserende antistoffen (difterie-antitoxine) en antibiotica om de infectie te bestrijden. Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal om ernstige complicaties zoals hartbeschadiging of ademhalingsproblemen te voorkomen. Patiënten kunnen ook baat hebben bij ademhalingsondersteuning, zoals zuurstoftherapie, in geval van ademhalingsfalen.

Preventie en vaccinatie

De beste manier om difterie te voorkomen is door vaccinatie. Het DTP-vaccin (difterie, tetanus, kinkhoest) biedt bescherming tegen deze ziekte. Het is belangrijk om de vaccinaties op tijd te krijgen, zoals aanbevolen door de gezondheidsoverheid. Personen die reizen naar gebieden waar difterie vaker voorkomt, moeten zich ervan bewust zijn dat ze mogelijk extra vaccinaties nodig hebben. Goede hygiëne, zoals regelmatig handen wassen, kan ook helpen om de verspreiding van infecties te verminderen.

Misvattingen rond difterie

Difterie is een ernstige infectieziekte die de luchtwegen, keel, neus en soms de huid aantast. Er heersen veel misvattingen over deze aandoening, die de ernst en de gevolgen ervan kunnen bagatelliseren. Difterie was ooit een veelvoorkomende oorzaak van ziekte en sterfte, maar dankzij vaccinaties is het nu zeldzamer. Toch blijven er misverstanden bestaan over hoe het zich verspreidt, wie het kan krijgen en hoe het behandeld wordt. Hieronder worden enkele van de meest voorkomende misvattingen besproken.

Difterie is een ziekte die alleen oudere mensen treft

Er bestaat een misvatting dat difterie enkel oudere mensen zou treffen, maar dit is absoluut niet het geval. Iedereen die niet voldoende gevaccineerd is, ongeacht leeftijd, kan besmet raken met de difterie-bacterie. Vooral kinderen die geen volledige vaccinatie hebben ontvangen, lopen risico. In landen waar de vaccinatiegraad laag is, kan de ziekte zelfs weer opduiken bij jongere generaties. Het is daarom essentieel om het vaccinatieschema te volgen, ongeacht je leeftijd. De infectie kan zich verspreiden via de luchtwegen, dus zelfs mensen zonder symptomen kunnen anderen besmetten.

Difterie komt alleen voor in ontwikkelingslanden

Hoewel difterie in veel ontwikkelingslanden vaker voorkomt door lagere vaccinatiegraad, is het een misvatting om te denken dat de ziekte enkel in deze gebieden voorkomt. In westerse landen, waar difterie dankzij vaccinaties bijna uitgeroeid is, kan de ziekte opnieuw opduiken bij mensen die niet volledig gevaccineerd zijn of bij mensen die reizen naar landen waar de vaccinatiegraad lager ligt. Ook in gebieden met een lage vaccinatiegraad kan difterie zich weer verspreiden. In sommige gevallen kan difterie leiden tot ernstige complicaties zoals hartproblemen of zelfs overlijden, vooral als de infectie niet tijdig wordt behandeld.

Je kunt difterie alleen krijgen door direct contact met iemand die de ziekte heeft

Het is een misverstand dat difterie enkel van persoon tot persoon wordt overgedragen door direct contact. De difterie-bacterie wordt via de lucht verspreid wanneer een besmet persoon hoest of niest. Het inademen van deze bacteriën kan leiden tot infectie, zelfs als je geen direct contact hebt gehad met de besmette persoon. Ook het aanraken van besmette oppervlakken en daarna je mond of neus aansteken kan tot besmetting leiden. Dit maakt het moeilijk om de ziekte tijdig op te merken, omdat mensen die de bacterie dragen, maar geen symptomen vertonen, ook besmettelijk kunnen zijn.

Als je geen symptomen hebt, ben je niet besmettelijk

Het idee dat je niet besmettelijk zou zijn als je geen symptomen van difterie vertoont, is onjuist. Een persoon die drager is van de difterie-bacterie kan deze overdragen zonder zelf ziek te zijn. Dit maakt het moeilijk om de ziekte tijdig op te merken, omdat sommige mensen mogelijk geen symptomen vertonen, maar de bacteriën toch kunnen verspreiden. Daarom is vaccinatie essentieel om niet alleen jezelf, maar ook anderen te beschermen tegen de mogelijke gevolgen van deze infectie. De bacterie kan zelfs via besmette kleding of beddengoed verspreiden.

Difterie kan alleen ernstig zijn als je geen behandeling krijgt

Hoewel het waar is dat de meeste gevallen van difterie ernstig zijn zonder behandeling, kan de ziekte ook ernstig zijn met een behandeling. Zelfs met antibiotica kan de ziekte ernstige complicaties veroorzaken, zoals hartproblemen, verlamming of zelfs de dood. De toxine die door de bacterie wordt geproduceerd, kan snel in het bloed komen en het lichaam vergiftigen, wat ernstige gevolgen kan hebben voor vitale organen zoals het hart en de hersenen. Dit maakt het cruciaal om zo snel mogelijk medische hulp in te roepen als je vermoedt dat je besmet bent. Een vroegtijdige diagnose kan het verschil maken tussen een relatief mild herstel en levensbedreigende complicaties.

Difterie kan behandeld worden met gewone antibiotica

Veel mensen denken dat difterie eenvoudig met geneesmiddelen kan worden behandeld, maar dit is niet helemaal waar. Hoewel antibiotica noodzakelijk zijn om de bacterie te doden, is dat alleen niet genoeg. De toxines die door de bacteriën worden geproduceerd, kunnen al schade hebben veroorzaakt voordat de infectie wordt behandeld. In sommige gevallen zijn er extra behandelingen nodig, zoals een antitoxine-injectie om de effecten van de toxine te neutraliseren. Deze injectie is cruciaal, omdat de toxine ernstige schade aan het lichaam kan veroorzaken, zelfs nadat de infectie zelf is bestreden. Het is van belang dat de behandeling snel begint om de verspreiding van de toxines te voorkomen.

Vaccinatie beschermt alleen tegen de luchtweginfectie, niet tegen de huidvorm van difterie

Een andere misvatting is dat het vaccin alleen beschermt tegen de luchtweginfectie van difterie en niet tegen de huidvorm. Het vaccin beschermt echter tegen alle vormen van difterie, inclusief de huidinfectie. Hoewel huiddifterie minder vaak voorkomt, is het nog steeds mogelijk om besmet te raken, en het vaccin biedt bescherming tegen alle vormen van de ziekte, ongeacht de plek van infectie. De huidvorm van difterie kan ook leiden tot ernstige infecties en complicaties, vooral als het niet behandeld wordt.

Je hebt geen vaccinatie nodig als je als kind al gevaccineerd bent

Veel volwassenen denken dat hun kindervaccinaties hen voor altijd beschermen tegen difterie, maar dit is niet waar. Het immuunsysteem verliest na verloop van tijd zijn bescherming tegen veel ziektes, waaronder difterie. Daarom zijn er booster-vaccinaties nodig om de bescherming op peil te houden. Dit is vooral belangrijk voor volwassenen die reizen of werken in risicogebieden, maar het geldt voor iedereen die zijn vaccinatieschema niet bijhoudt. Het is essentieel om regelmatig je vaccinatiestatus te controleren en zo nodig een booster te krijgen om jezelf en anderen te beschermen tegen de ziekte.

De verspreiding van difterie is een serieuze zaak en kan zelfs leiden tot levensbedreigende complicaties. Dankzij vaccinatie kan de ziekte echter effectief worden voorkomen. Het is belangrijk om de juiste informatie te hebben en misvattingen te vermijden, zodat je goed voorbereid bent om difterie te voorkomen of snel te behandelen als dat nodig is.