Retrofaryngeaal abces: Verzameling van pus achter keelholte

Bij een retrofaryngeaal abces, soms ook aangeduid als een keelabces, ontstaat een verzameling van pus achter de keelholte (retrofaryngeale ruimte). Meestal is dit het gevolg van een bacteriële infectie maar ook een trauma leidt mogelijk tot deze ernstige aandoening. De aandoening veroorzaakt voornamelijk slikpijn en slikproblemen, maar in ernstige gevallen zijn ook ademhalingsproblemen mogelijk. Een patiënt krijgt een ziekenhuisbehandeling met antibiotica, eventuele zuurstoftherapie en andere ondersteunende zorgen. Een snelle diagnose en opstart van de behandeling verminderen tot slot de kans op potentieel levensbedreigende complicaties.

• Epidemiologie van retrofaryngeaal abces
• Oorzaken van abcesvorming achter de keel
• Bacteriële infectie
• Trauma
• Risicofactoren van zakje met pus na bacteriële infectie of trauma
• Symptomen
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling
• Prognose van aandoening
• Complicaties van verzameling van pus achter keelholte

Epidemiologie van retrofaryngeaal abces

Een retrofaryngeaal abces is een zeldzame maar potentieel levensbedreigende aandoening die meestal kinderen jonger dan vijf jaar treft, al zijn volwassenen soms ook aangetast.

Oorzaken van abcesvorming achter de keel

Bij een retrofaryngeaal abces hoopt geïnfecteerd pus zich op in de retrofaryngeale ruimte (gebied achter de keelholte).

Bacteriële infectie

Meestal hebben patiënten jonger dan vijf jaar net voordien last gehad van een hogere luchtweginfectie veroorzaakt door diverse soorten bacteriën. Deze infectie leidt tot etterende cervicale lymfadenitis (etterende ontsteking van de lymfeklieren in de nek) en uiteindelijk vormt zich dan een retrofaryngeaal abces. Hogere luchtweginfecties die gekoppeld zijn aan een retrofaryngeaal abces zijn bijvoorbeeld:

• adenoïditis (neusamandelontsteking)
• faryngitis (keelontsteking)
• otitis media (middenoorontsteking)
• rhinitis (neusslijmvliesontsteking)
• sinusitis (neusbijholteontsteking)
• tonsillitis (keelamandelontsteking

Trauma

Bij oudere kinderen en volwassenen is een retrofaryngeaal abces meestal het gevolg van een trauma aan de achterste keelholte. Dit gebeurt bijvoorbeeld door:

• een tandheelkundige procedure.
• het eten of inslikken van een scherp voorwerp
• het inbrengen van een beademingsbuisje een endoscoop door de keelholte
• vallen met een stok in de mond

Risicofactoren van zakje met pus na bacteriële infectie of trauma

Risicofactoren voor een infectie ter hoogte van de retrofaryngeale ruimte zijn onder meer een slechte mondhygiëne, diabetes mellitus (suikerziekte), een verzwakt immuunsysteem en een lage sociaaleconomische status. Ook patiënten met andere infecties, zoals hiv en tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen), krijgen sneller te maken met een retrofaryngeaal abces, al zijn dan vaak wel oudere kinderen en volwassenen aangetast.

Symptomen

In een vroege fase zijn de symptomen van een retrofaryngeaal abces vergelijkbaar met een gewone keelontsteking. Naarmate deze infectie voortschrijdt, verergeren de symptomen. Een groter wordend abces blokkeert de luchtwegen (luchtwegobstructie). De patiënt kampt met volgende mogelijke tekenen:

• ademhalingsproblemen:
• de spieren tussen de ribben trekken aan tijdens het ademen (intercostale retracties)
• een snelle ademhaling
• kortademigheid
• stridor (gierend, piepend geluid bij inademing)
• een algemeen ziek gevoel
• een stijve nek of een zwelling van de nek
• een verandering van de stem, een hete aardappelstem, een gedempte stem
• een verminderde eetlust
• ernstige keelpijn
• gezwollen lymfeklieren in de nek (cervicale lymfadenopathie)
• hoesten
• koorts
• kwijlen
• niets in de mond kunnen verdragen
• pijn op de borst (mediastinale extensie)
• prikkelbaarheid
• roodheid en zwelling van de keel
• slikpijn
• slikproblemen
• spierspasmen in de nek
• torticollis (scheefhals): een schuine hoofdhouding (vooral bij kinderen)
• trismus (mondklem: mond niet volledig kunnen openen)
• weigering om de nek uit te steken omwille van pijn of ongemak

Diagnose en onderzoek

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts noteert de symptomen en de medische geschiedenis van de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Hierbij bemerkt hij dat de wanden van de keelholte gezwollen zijn. Met behulp van een wattenstaafje wrijft hij zachtjes op de achterkant van de keel om een weefselmonster te verkrijgen (keelcultuur). De arts voert voorts een volledig bloedonderzoek uit. Verdere nuttige beeldvormende onderzoeken zijn een röntgenfoto van de zijkant van de nek en een CT-scan van de nek met intraveneus contrast. Bij kinderen zet de arts mogelijk een echografie in.

Differentiële diagnose
De symptomen van een retrofaryngeaal abces lijken op de symptomen van volgende aandoeningen:

• een epiduraal abces (ontsteking met pus in de schedel of het ruggenmerg)
• een keelholteontsteking
• een longontsteking
• een mondholte-infectie
• een vreemd lichaam in luchtwegen
• epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje)
• mediastinitis

Behandeling

Alle patiënten met een bevestigde diagnose van een retrofaryngeaal abces hebben een ziekenhuisopname en intraveneuze (via een ader toegediende) antibiotica nodig. Wanneer de luchtwegen verstopt zijn (luchtwegobstructie), volgt meteen zuurstoftoediening of intubatie (beademingsbuisje in de keel aanbrengen) totdat de patiënt weer zelfstandig kan ademen. Bij alle patiënten met een retrofaryngeaal abces moet de arts de luchtwegen voorts zorgvuldig bewaken. Verder krijgt de patiënt ook intraveneuze vochttoediening aangezien hij slikpijn en slikproblemen heeft. Een chirurgische incisie en drainage (pus van het abces afvoeren) is vaak ook noodzakelijk. Na de operatie moeten patiënten nuchter blijven totdat alle tekenen van het abces zijn verdwenen.

Prognose van aandoening

Een retrofaryngeaal abces is een levensbedreigende aandoening die mogelijk snel leidt tot een luchtwegobstructie en de dood. De meeste patiënten hebben uitgebreide revalidatie nodig om spierkracht, gewrichtsbeweging en spraak te herwinnen. Wanneer de arts de diagnose vroeg stelt en de behandeling ook snel wordt ingezet, is de prognose goed. Maar de patiënt heeft een agressieve behandeling nodig, bij voorkeur op de ziekenhuisafdeling intensieve zorgen. Als de behandeling vertraging oploopt, komen complicaties vaak voor en heeft de aandoening een sterftecijfer van meer dan 40%.

Complicaties van verzameling van pus achter keelholte

Volgende complicaties komen mogelijk tot stand bij een retrofaryngeaal abces:

• ARDS (acute respiratory distress syndrome) (longaandoening)
• bloed ophoesten doordat er een bloeding ontstaat rond het abces
• bloedvergiftiging en een septische shock
• bronchiale erosie
• een bloedstolsel in de halsaderen van de nek
• een longontsteking
• een luchtwegobstructie
• een slokdarmperforatie
• erosie in de halsslagader of halsader
• hersenzenuwverlammingen
• het syndroom van Lemierre
• jugulaire veneuze trombose
• mediastinitis (ontsteking van borstkasruimte tussen de longen)
• meningoencefalitis
• osteomyelitis (botontsteking)
• spasmen van het strottenhoofd

Lees verder

• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren
• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën