Dacryoadenitis (traanklierontsteking): Ontsteking traanklier

Dacryoadenitis is een aandoening waarbij de traanklier ontstoken raakt. Dit kan leiden tot pijn, ongemak en lichtschuwheid. Dacryoadenitis is geen veelvoorkomende aandoening, maar het kan wel aanzienlijke ongemakken veroorzaken. De behandeling richt zich voornamelijk op het onderliggende probleem dat de ontsteking heeft veroorzaakt. Meestal is de aandoening goed behandelbaar, en met enkele preventieve maatregelen kan de kans op dacryoadenitis worden verkleind.

• Anatomie traanklieren en relatie tot dacryoadenitis
• Epidemiologie van dacryoadenitis
• Mechanisme
• Oorzaken van ontsteking van de traanklier
• Virussen
• Bacteriën
• Aandoeningen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Tranende ogen en zwelling rondom de traanklieren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dacryoadenitis
• Prognose van de oogaandoening
• Complicaties van traanklierontsteking
• Preventie van traanklierontsteking

Anatomie traanklieren en relatie tot dacryoadenitis

Opbouw en functie van de traanklieren
De traanklieren zijn verantwoordelijk voor de productie van tranen, die essentieel zijn voor de bevochtiging en bescherming van het oogoppervlak. Ze bevinden zich in de bovenste, buitenste hoek van elke oogkas en bestaan uit een complexe structuur van lobben die samen een heldere vloeistof afscheiden. Deze vloeistof bevat enzymen en antistoffen om het oog te beschermen tegen infecties. Een goed functionerend traankliersysteem is cruciaal om ontsteking van de traanklier, of dacryoadenitis, te voorkomen.

De rol van traankanalen in het traantransport
Naast de traanklieren spelen de traankanalen een belangrijke rol bij het afvoeren van de tranen naar de neus. Wanneer de traanklieren ontstoken raken, zoals bij dacryoadenitis, kan dit ook de werking van de traankanalen beïnvloeden. De verminderde afvoer leidt tot ophoping van tranen, zwelling en ongemak. Het onderliggende mechanisme dat dit veroorzaakt, kan gerelateerd zijn aan zowel infectieuze als niet-infectieuze factoren die de traanklier aanvallen.

Relatie tussen anatomische afwijkingen en het ontstaan van dacryoadenitis
Anatomische afwijkingen van de traanklieren, zoals aangeboren of verworven structurele veranderingen, kunnen het risico op dacryoadenitis verhogen. Deze afwijkingen bemoeilijken vaak de traanproductie en -afvoer, wat het oog kwetsbaarder maakt voor ontsteking. Het herkennen van dergelijke afwijkingen is essentieel voor een effectieve diagnose en behandeling, aangezien deze afwijkingen ook de ernst en het beloop van dacryoadenitis kunnen beïnvloeden.

Epidemiologie van dacryoadenitis

Voorkomen van dacryoadenitis wereldwijd
Dacryoadenitis is een relatief zeldzame aandoening met een variërende incidentie wereldwijd. De prevalentie is hoger in landen waar infectieziekten zoals tuberculose en virale infecties vaker voorkomen, wat het risico op secundaire dacryoadenitis verhoogt. Er bestaan echter ook gevallen van niet-infectieuze dacryoadenitis die meer verspreid zijn en mogelijk verband houden met auto-immuunziekten.

Leeftijd en geslachtsverdeling
Dacryoadenitis treft patiënten van alle leeftijden, maar komt vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen, vooral als gevolg van virale infecties. De incidentie bij ouderen kan toenemen vanwege de associatie met systemische ziekten zoals reuma. Het voorkomen van dacryoadenitis varieert weinig tussen mannen en vrouwen, hoewel specifieke infectieuze oorzaken soms een hogere incidentie bij bepaalde groepen vertonen.

Regionale verschillen in incidentie en prevalentie
In ontwikkelingslanden worden vaker infectiegerelateerde gevallen van dacryoadenitis gerapporteerd vanwege een hogere prevalentie van pathogenen zoals bacteriën en virussen. In westerse landen is niet-infectieuze dacryoadenitis, vaak gerelateerd aan auto-immuunziekten, meer prominent. Deze regionale verschillen vragen om aangepaste preventieve en diagnostische benaderingen.

Mechanisme

Ontstekingsproces in de traanklier
Bij dacryoadenitis raakt de traanklier ontstoken door infectieuze agentia zoals bacteriën of virussen, of door auto-immuunreacties. Deze ontsteking leidt tot zwelling, pijn en, in sommige gevallen, een verminderde traanproductie. Het onderliggende mechanisme omvat vaak een ontstekingscascade die immuuncellen naar de traanklier aantrekt, waardoor verdere schade ontstaat.

Rol van immuuncellen en cytokinen bij niet-infectieuze dacryoadenitis
Bij niet-infectieuze dacryoadenitis, meestal veroorzaakt door een auto-immuunreactie, spelen immuuncellen zoals T-cellen en cytokinen een cruciale rol. Cytokinen zoals IL-6 en TNF-alfa bevorderen ontsteking en kunnen leiden tot progressieve schade aan de traanklier. Dit mechanisme veroorzaakt chronische ontsteking die moeilijk te behandelen is en regelmatig opvolging vereist.

Effect op de traanproductie en ooggezondheid
De ontsteking bij dacryoadenitis verstoort de normale traanproductie, wat kan leiden tot droge ogen, irritatie en een verhoogde kans op secundaire infecties. Het mechanisme van verlaagde traanproductie is vaak een gevolg van de schade aan de traanproducerende cellen door aanhoudende ontsteking, wat langdurige complicaties kan veroorzaken.

Oorzaken van ontsteking van de traanklier

De traanklier is verantwoordelijk voor de productie van de waterige laag van de traanfilm. Dacryoadenitis kan acuut of chronisch zijn. De aandoening kan worden veroorzaakt door virussen, bacteriën, schimmels, parasieten of door een onderliggende aandoening.

Virussen

Virale infecties zijn de meest voorkomende oorzaak van acute dacryoadenitis. Veelvoorkomende virale oorzaken zijn onder andere:

• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• cytomegalovirus
• herpes simplex virus
• varicella zoster-virus (veroorzaakt waterpokken met algemene symptomen en huiduitslag)
• Epstein-Barr virus (veroorzaakt klierkoorts met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen)

Bacteriën

Bacteriële oorzaken van dacryoadenitis omvatten:

• Stafylokokken
• Streptokokken
• Pseudomonas
• Moraxella
• Haemophilus influenzae (vooral bij kinderen)

Aandoeningen

Chronische dacryoadenitis wordt vaak veroorzaakt door niet-infectieuze ontstekingsziekten. Voorbeelden hiervan zijn:

• Sarcoïdose
• de ziekte van Graves (schildklieraandoening)
• Wegener's granulomatosis (ook bekend als de ziekte van Wegener)
• Sjögren-syndroom
• Pseudotumor van de oogkas
• Soms kan dacryoadenitis ook samenhangen met inflammatoire darmaandoeningen.

Risicofactoren

Infecties als risicofactor
Verschillende bacteriële en virale infecties, waaronder stafylokokken en het Epstein-Barr virus, worden geassocieerd met een verhoogd risico op dacryoadenitis. Deze pathogenen kunnen de traanklier rechtstreeks infecteren of een immuunrespons uitlokken die tot ontsteking leidt. Herhaaldelijke infecties kunnen ook leiden tot chronische dacryoadenitis.

Auto-immuunziekten
Auto-immuunziekten zoals het Sjögren-syndroom en sarcoïdose verhogen het risico op dacryoadenitis. Bij deze ziekten valt het immuunsysteem de traanklieren aan, wat leidt tot aanhoudende ontsteking en beschadiging. De aanwezigheid van een auto-immuunziekte maakt regelmatige controle noodzakelijk om het risico op dacryoadenitis te minimaliseren.

Omgevingsfactoren en allergieën
Omgevingsfactoren zoals luchtvervuiling en blootstelling aan allergenen kunnen de traanklier irriteren en ontsteking bevorderen. Deze factoren, gecombineerd met allergieën, verhogen het risico op dacryoadenitis, vooral bij patiënten met een gevoelige oogomgeving. Deze patiënten profiteren van preventieve maatregelen om blootstelling aan irriterende stoffen te beperken.

Risicogroepen

Kinderen en jongvolwassenen
Kinderen en jongvolwassenen vormen een risicogroep voor dacryoadenitis, voornamelijk door de verhoogde kans op virale infecties zoals bof en adenovirus. Deze infecties kunnen de traanklier infecteren en tot ontsteking leiden, wat vaker voorkomt bij jongere patiënten.

Patiënten met auto-immuunziekten
Patiënten met een auto-immuunziekte zoals het Sjögren-syndroom lopen een verhoogd risico op niet-infectieuze dacryoadenitis. Het immuunsysteem valt bij deze patiënten regelmatig het eigen weefsel aan, inclusief de traanklieren. Zij behoeven vaak gespecialiseerde therapie en regelmatige opvolging.

Personen met frequente allergieën en blootstelling aan irriterende stoffen
Personen met allergieën en degenen die veelvuldig blootgesteld worden aan stoffen zoals rook en chemische dampen, hebben een verhoogd risico op dacryoadenitis door de chronische irritatie van de traanklier. Aanpassing van de leefomgeving kan in deze gevallen helpen om het risico op ontsteking te verminderen.

Symptomen: Tranende ogen en zwelling rondom de traanklieren

Dacryoadenitis kan aan één of beide ogen voorkomen. Kenmerkende symptomen zijn:

• Overmatige tranen
• Gevoeligheid en zwelling van de lymfeklieren voor het oor en het buitenste deel van het bovenste ooglid
• [Pain]Pijn en druk in het zwellingsgebied[/P]
• Pijn bij het knipperen
• Warmte van de weefsels rondom de traanklier
• Droge ogen als gevolg van verminderde traanklierfunctie
• Lichtschuwheid (fotofobie)
• Een zanderig gevoel in de ogen
• Afscheiding uit de ogen kan ook voorkomen

Deze symptomen kunnen optreden door de druk die de ontsteking op de oogbol uitoefent.

Alarmsymptomen

Ernstige pijn en zwelling van de oogleden
Een acuut begin van pijn en zwelling van het bovenooglid kan wijzen op een ernstige vorm van dacryoadenitis. Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische controle om verdere complicaties te voorkomen en om snel een passende behandeling te starten.

Verminderde traanproductie en droge ogen
Een significant afgenomen traanproductie, wat vaak resulteert in droge ogen en irritatie, kan wijzen op een aanhoudende ontsteking van de traanklier. Dit alarmsymptoom vraagt om opvolging en mogelijk langdurige behandeling om de functie van de traanklier te behouden.

Visusveranderingen en oogirritatie
In ernstige gevallen kan dacryoadenitis visusveranderingen veroorzaken door de ophoping van ontstekingsvocht en druk op de omliggende structuren van het oog. Patiënten die visusklachten ervaren, dienen zo snel mogelijk te worden beoordeeld om blijvende schade aan het oog te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van dacryoadenitis wordt gesteld door een oogarts die een uitgebreid oogonderzoek uitvoert met oftalmoscopie. Indien nodig kan een CT-scan van de oogkas worden gemaakt om de oorzaak verder te onderzoeken. In sommige gevallen is een biopsie nodig om te controleren op een oogtumor. Daarnaast omvat het onderzoek een grondige inspectie van alle klieren van het gezicht en omliggend weefsel. Bij vermoeden van onderliggende aandoeningen kunnen aanvullende diagnostische onderzoeken en een volledig bloedonderzoek noodzakelijk zijn.

Behandeling van dacryoadenitis

De behandeling van dacryoadenitis hangt af van de oorzaak:

• Voor virale dacryoadenitis zoals die door bof wordt veroorzaakt, kunnen warme kompressen, pijnstillers, en koortswerende middelen helpen.
• Ernstige gevallen kunnen intraveneuze breedspectrumantibiotica vereisen.
• Bij chronische dacryoadenitis is het belangrijk om de onderliggende aandoening te behandelen.
• Indien de oorzaak na uitgebreid onderzoek niet kan worden vastgesteld, kan de arts besluiten om met antibiotica te behandelen.

Prognose van de oogaandoening

De prognose voor acute dacryoadenitis is doorgaans goed, met veel patiënten die volledig herstellen. Voor chronische dacryoadenitis hangt de prognose af van de onderliggende aandoening. De vooruitzichten variëren afhankelijk van de ernst van de onderliggende ziekte en de effectiviteit van de behandeling.

Complicaties van traanklierontsteking

Complicaties van dacryoadenitis kunnen zijn:

• Druk op het oog, wat kan leiden tot vervormd zicht
• Mogelijkheid van een traankliertumor, hoewel dit zeldzaam is

Preventie van traanklierontsteking

Preventieve maatregelen voor dacryoadenitis omvatten:

• Vaccinatie tegen bof om virale oorzaken te voorkomen
• Veilig gedrag om infecties te vermijden, zoals het vermijden van onveilige geslachtsgemeenschap en het nemen van voorzorgsmaatregelen tegen besmettelijke ziekten
• Aandacht voor hygiëne en het vermijden van blootstelling aan bekende pathogenen

Hoewel veel oorzaken van dacryoadenitis niet volledig te vermijden zijn, kunnen deze maatregelen helpen om het risico te verminderen.