Scleritis: Ernstige oogontsteking van de sclera
Scleritis is een ernstige oogontsteking die optreedt aan de gehele dikte van de sclera (harde oogrok). De sclerale, episclerale en conjunctivale vaten zijn allemaal aangetast en zien er rood en gezwollen uit. Een te sterk reagerend immuunsysteem veroorzaakt dit soort aandoening. Meestal presenteert de aandoening zich aan de voorkant van de sclera (scleritis anterior), maar zelden komt het ook voor aan de achterkant van de sclera (scleritis posterior). Vaak voorkomende symptomen zijn onder andere een overgevoeligheid voor licht, dubbelzien en een verminderd gezichtsvermogen. De behandeling bestaat meestal uit medicatie of een operatie. De vooruitzichten van de oogontsteking zijn tot slot variabel en afhankelijk van het type en de ernst en uitgebreidheid van de symptomen.
Epidemiologie scleritis
De zeldzame oogaandoening treedt slechts op bij 0,1% van de patiënten, en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Meestal treft scleritis een oudere groep van patiënten met een gemiddelde leeftijd bij presentatie van 52 jaar. De patiënten zijn meestal ouder dan patiënten met
episcleritis.
Soorten: Diffuus anterior, nodulair, necrotiserend en scleromalacia perforans
In 90% van de gevallen bevindt de scleritis zich aan het voorste gedeelte van de sclera (scleritis anterior). In 10% van de gevallen presenteert de aandoening zich aan het achterste gedeelte van de sclera (scleritis posterior). In totaal zijn er vier duidelijk herkenbare groepen van scleritis anterior.
Diffuus anterior
Ongeveer 50% van de patiënten met scleritis heeft deze goedaardige vorm van scleritis, gekenmerkt door een wijdverspreide
ontsteking van de voorste sclera. Meestal is het niet bedreigend voor het gezichtsvermogen en geneest het spontaan.
Nodulair
Dit is een vaak terugkerende scleritis waarbij roodgekleurde, vaste
knobbeltjes te vinden zijn op het oog. In 25% van de gevallen resulteert nodulaire scleritis in necrotiserende scleritis.
Necrotiserend
In 10% van de gevallen heeft de patiënt extreme
pijn en treedt er sclerale schade op. Necrotiserende scleritis is meestal geassocieerd met een onderliggende systemische ziekte. Zo is er sprake van een sclerokeratitis wanneer een hoornvliesontsteking hiermee geassocieerd is.
Scleromalacia perforans
In 5% van de gevallen treedt deze vorm van scleritis op. Deze aandoening is bilateraal. Een andere term hiervoor is necrotiserende scleritis anterior omdat deze soort scleritis zich enkel presenteert bij een geavanceerde
reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen) (meestal vrouwen). Bij deze vorm van scleritis komt er geen ontsteking voor en heeft de patiënt geen symptomen.
Symptomen: Ernstige oogontsteking van de sclera
Meestal treedt scleritis subacuut op (geleidelijk begin) in tegenstelling tot episcleritis dat acuut optreedt. De patiënt klaagt meestal over
stekende, scherpe, schietende oogpijn die vaak uitstraalt naar het voorhoofd, de wang, de kaak, de tanden en/of het oor. Daarnaast verergert de
oogpijn ’s nachts bij het bewegen van het oog waardoor de patiënt soms
slaapproblemen heeft. Verder heeft de patiënt lokale of diffuse (= verspreide)
rode ogen en ziet het oogwit er paars uit. Soms heeft de patiënt last van
fotofobie (
medische term voor "overgevoelig voor licht"),
tranende ogen en ziet hij dubbel (vooral bij scleritis posterior). Het gezichtsvermogen neemt geleidelijk af. Af en toe gaat de aandoening gepaard met systemische symptomen zoals koorts,
braken en
hoofdpijn. Bij scleromalacia perforans komt er geen ontsteking voor; bijgevolg vertoont de patiënt geen symptomen.
Diagnose en onderzoeken
Onderliggende aandoening
Mogelijk gaat een onderliggende aandoening gepaard met de oogaandoening scleritis. Hierbij valt te denken aan reumatoïde
artritis,
systemische lupus erythematosus,
recidiverende polychondritis (ontsteking en vernietiging van kraakbeen), spondyloartropathieën, enzovoort. De arts wil bij het onderzoek van scleritis eerst deze systemische aandoeningen uitsluiten. Daarom is bijkomend onderzoek vereist van een internist of reumatoloog. Het spreekt voor zich dat zij samen met de oogarts instaan voor een multidisciplinaire behandelingsaanpak van de patiënt. De oogarts heeft bijgevolg steeds de
medische geschiedenis van een patiënt nodig. Bij ongeveer de helft van deze patiënten speelt een onderliggende systemische ziekte mee, en bij 15% van de gevallen gaat scleritis enkele maanden vooraf aan de eerste presentatie van een collageen vasculaire aandoening. Reumatoïde artritis is veruit de meest voorkomende geassocieerde aandoening met scleritis.
Diagnostische onderzoeken
De oogarts voert mogelijk een
echografie (
echografisch onderzoek) uit om de diagnose te bevestigen; hiermee ziet hij de verdikte sclera. Daarnaast toont een
bloedonderzoek de infectie en activiteit van het immuunsysteem. Tot slot voert hij mogelijk een
sclerabiopsie uit waarbij hij scleraweefsel wegneemt voor microscopisch onderzoek.
Behandeling aandoening bij patiënten
De behandeling hangt af van het type scleritis alsook of de patiënt een onderliggende systemische ziekte heeft. De meeste patiënten krijgen een multidisciplinaire behandeling door een oogarts, een internist en een reumatoloog.
Niet-necrotiserende scleritis anterior
In het algemeen krijgt de patiënt bij niet-necrotiserende scleritis anterior een combinatie van orale
NSAID's (ontstekingsremmers), orale prednisolon (
corticosteroïden) of een subconjunctivale steroïde-injectie. Soms duurt het enkele weken voordat de patiënt een bevredigend resultaat behaalt.
Necrotiserende scleritis anterior
Hierbij krijgt een patiënt systemische steroïden en
immunosuppressiva. Soms is een chirurgische ingreep vereist als er een perforatie dreigt.
Scleritis posterior
De behandeling van scleritis posterior gebeurt meestal via dezelfde behandeling als niet-necrotiserende scleritis anterior, hoewel sommige artsen orale NSAID’s toedienen aan vooral jongere patiënten. Dit vereist nog verder onderzoek.
Complicaties oogontsteking
Mogelijke complicaties van deze ernstige
oogontsteking zijn cataract, een dunnere sclera, een verhoogde oogdruk (
glaucoom) wat een oogarts meet via een
tonometrie,
ftisis (atrofie van de oogbol), hoornvliesproblemen, ischemie van het voorste gedeelte van de oogbol,
netvliesloslating, snel beginnende refractieve veranderingen, ulceratieve
keratitis en
uveïtis.
Prognose oogaandoening
Necrotiserende scleritis anterior met ontsteking
Dit is de zwaarste en meest verontrustende vorm van de oogaandoening. De meeste patiënten hebben een bijbehorende, soms dodelijke vaatziekte. Daarnaast is een significante beschadiging aan het oog mogelijk.
Niet-necrotiserende scleritis
Bij een patiënt met dit type scleritis is de visuele prognose meestal redelijk op voorwaarde dat hij geen andere oogcomplicaties zoals bijvoorbeeld uveïtis vertoont, want dan is de prognose voor het gezichtsvermogen slecht.
Scleritis posterior
Deze scleritisvorm hangt bij patiënten ouder dan vijftig jaar samen met een verhoogd risico op een systemische ziekte en het verslechteren van het gezichtsvermogen.
Complicaties scleritis
Cataract
Scleritis kan leiden tot de ontwikkeling van een cataract, waarbij de ooglens troebel wordt, wat het zicht beïnvloedt.
Dunnere sclera
De sclera kan dunner worden door de ontsteking, wat de sterkte en integriteit van het oogwand vermindert.
Verhoogde oogdruk (glaucoom)
Verhoogde oogdruk kan optreden, wat gemeten wordt via een
tonometrie. Dit kan leiden tot glaucoom, een aandoening die de oogzenuw kan beschadigen.
Phtisis
Phtisis is een aandoening waarbij de oogbol atrofeert en zijn functie verliest. Dit kan een gevolg zijn van ernstige scleritis.
Hoornvliesproblemen
Problemen met het hoornvlies, zoals erosies of ulcera, kunnen optreden als complicatie van scleritis.
Ischemie van het voorste gedeelte van de oogbol
De ontsteking kan leiden tot verminderde bloedtoevoer naar het voorste gedeelte van de oogbol, wat kan resulteren in ischemie.
Netvliesloslating
Scleritis kan bijdragen aan een netvliesloslating, waarbij het netvlies loskomt van de onderliggende weefsels, wat kan leiden tot verlies van gezichtsvermogen.
Snel beginnende refractieve veranderingen
Er kunnen snel beginnende veranderingen optreden in de breking van het licht door het oog, wat de visuele scherpte beïnvloedt.
Ulceratieve keratitis
Ulceratieve keratitis is een ontsteking en ulceratie van het hoornvlies, wat kan optreden als gevolg van scleritis.
Uveïtis
Uveïtis, of ontsteking van de uvea (de middelste laag van het oog), kan een complicatie zijn van scleritis.
Preventie oogaandoening
Er zijn geen duidelijk preventieve maatregelen. De patiënt dient regelmatig op controle te gaan om de progressie van de onderliggende ziekte te laten opvolgen. Verder dient de arts scleritis zo snel mogelijk te behandelen om het risico van gezichtsverlies te minimaliseren.
Lees verder