Kortedarmsyndroom: symptomen, oorzaak en behandeling

Het kortedarmsyndroom is een aandoening die mensen treft van wie een groot deel van de dunne darm operatief is verwijderd, of bij wie de beweeglijkheid van de darmen niet goed is. Als een groot deel van de dunne darm wordt verwijderd, is het lichaam niet in staat om voldoende vitaminen en andere voedingsstoffen uit het voedsel op te nemen om gezond te blijven. De effecten van kortedarmsyndroom kunnen variëren in ernst van mild tot levensbedreigend. Men spreekt van het kortedarmsyndroom als je minder dan grofweg twee meter dunne darm hebt. Bij een dunne darm die langer is dan twee meter, is er vaak sprake van adaptatie. Dit betekent dat het lichaam zich aan de nieuwe situatie aanpast.

• Oorzaken kortedarmsyndroom
• Symptomen: diarree en gewichtsverlies
• Verminderde opname van voedingsstoffen
• Klachten door malabsorptie
• Courante klachten
• Complicaties kortedarmsyndroom
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Bloedonderzoek
• Lichamelijk onderzoek
• Ontlastingsonderzoek
• Behandeling kortedarmsyndroom
• Voeding en dieet
• Medicatie
• Dunnedarmtransplantatie

Oorzaken kortedarmsyndroom

De dunne darm is normaal ongeveer vijf meter lang. Het kortedarmsyndroom treedt op bij volwassenen wanneer er sprake is van een dunne darm die minder dan twee meter lang is. De ziekte van Crohn is één van twee belangrijke ontstekingsaandoeningen die het maag-darmstelsel of gastro-intestinale stelsel beïnvloeden. Samen met colitis ulcerosa staan ze algemeen bekend als inflammatoire darmziekten, in het Engels inflammatory bowel disease (IBD) genoemd. De belangrijkste oorzaak van het kortedarmsyndroom voor patiënten met de ziekte van Crohn is de chirurgische verwijdering van een groot deel van de dunne darm. Soms mist iemand een groot deel van de darm vanwege een aangeboren afwijking. Een korte darm is dan reeds aanwezig bij de geboorte. Het is ook mogelijk dat een persoon met een dunne darm van normale lengte, het kortedarmsyndroom ontwikkelt als gevolg van letsel, bijvoorbeeld door een ernstig ongeval. Een andere oorzaak is een volvulus, ofwel kronkel of darmdraaiing, waardoor een gedeelte van de darm plotseling gedraaid is, afgekneld raakt en afsterft. Een bloedstolsel of trombose in de darmslagader kan ook de oorzaak zijn, doordat het de doorbloeding van de dunne darm belemmert. Ten gevolge hiervan sterft een deel van het dunne darmweefsel af.

Symptomen: diarree en gewichtsverlies

Verminderde opname van voedingsstoffen

Vooral de verminderde opname van belangrijke voedingsstoffen, malabsorptie genoemd, kan tot een waaier aan klachten leiden. De klachten nemen toe in ernst naar gelang de dunne darm korter is. Wanneer tevens (een deel van) de dikke darm is verwijderd, ervaar je meer problemen.

Klachten door malabsorptie

Mensen met het kortedarmsyndroom kunnen een verscheidenheid aan symptomen ervaren. Al deze klachten zijn gerelateerd aan het onvermogen om voldoende voedingsstoffen op te nemen uit het voedsel dat ze eten. De voedingstekorten kunnen worden gekoppeld aan het specifieke deel van de dunne darm dat is beschadigd, chirurgisch verwijderd, of onvoldoende werkt:

• Het eerste gedeelte van de dunne darm, de twaalfvingerige darm (duodenum), waar ijzer, calcium en magnesium worden geabsorbeerd.
• Jejunum of nuchtere darm, het middelste gedeelte van de dunne darm, waar de absorptie van eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen en mineralen plaatsvindt;
• De kronkeldarm of het ileum is het laatste deel van de dunne darm en hier worden vitamine B12 en galzuren geabsorbeerd. Galzuren helpen het lichaam vet oplosbare vitaminen (A, D, E en K) te absorberen.

Courante klachten

Het meest voorkomende symptoom van kortedarmsyndroom is chronische (langdurige) diarree. Dit kan op zijn beurt leiden tot ondervoeding, dehydratatie (uitdroging) en gewichtsverlies. Deze problemen kunnen levensbedreigend zijn, indien dit niet tijdig wordt behandeld.

Andere symptomen van kortedarmsyndroom kunnen bestaan uit:

• Buikpijn en kramp;
• Opgeblazen gevoel;
• Brandend maagzuur;
• Winderigheid;
• Vetdiarree of steatorroe (vette en/of stinkende ontlasting);
• drijvende ontlasting;
• Vermoeidheid;
• Zwakte;
• Bacteriële infecties;
• Gevoeligheid voor bepaald voedsel.

Bijkomende verschijnselen van tekorten aan voedingsstoffen en vitaminetekorten door het kortedarmsyndroom zijn:

• Bloedarmoede of anemie;
• Gemakkelijk blauwe plekken krijgen;
• Osteoporose (botontkalking) en botpijn.

Complicaties kortedarmsyndroom

Kortedarmsyndroom kan gepaard gaan met een aantal complicaties, zoals:

• Nierstenen. Verminderde absorptie van vetten, calcium en galzouten in de darm kan nierstenen veroorzaken.
• Elektrolytafwijkingen. Een tekort aan elektrolyten zoals kalium, natrium en magnesium, kan leiden tot een onregelmatige hartslag, spierzwakte, hoofdpijn en misselijkheid.
• Vitamine- en mineralentekorten. Het kortedarmsyndroom kan invloed hebben op de hoeveelheid vitaminen die het lichaam absorbeert, soms met ernstige gevolgen.
  Wazig zien / Bron: Gene Hunt, Flickr (CC BY-2.0)
• Acidose. Acidose is een ziekte waarbij er verzuring plaatsvindt in het lichaam. Symptomen zijn onder meer verwardheid, wazig zicht, en onduidelijke spraak.
• Bacteriële overgroei. Een verhoogd risico voor het ontwikkelen van bacteriële overgroei in de dunne darm.

Onderzoek en diagnose

Anamnese

De belangrijkste indicator die wijst op het kortedarmsyndroom is een eerdere chirurgische resectie van de dunne darm. Een medische voorgeschiedenis van spijsverteringsklachten, kan er ook op wijzen dat de dunne darm niet goed werkt. De volgende onderzoeken worden vaak gebruikt om de diagnose te bevestigen:

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan bloedarmoede openbaren en kan de bloedwaarden van vitaminen, mineralen en spoorelementen bepalen. Verhoogde leverenzymen en een laag kaliumgehalte kan ook wijzen op het kortedarmsyndroom.

Lichamelijk onderzoek

Geelzucht (geelverkleuring van de huid en van het oogwit), verlies van spiermassa, huiduitslag, en schilferige huid (als gevolg van tekort aan vitamine A), zijn stuk voor stuk indicatoren van het kortedarmsyndroom. Ook kunnen vitaminetekorten een verminderd of tintelend gevoel in handen en voeten veroorzaken.

Ontlastingsonderzoek

Ontlastingsonderzoek kan bepalen of een persoon tekorten heeft aan belangrijke voedingsstoffen.

Behandeling kortedarmsyndroom

Behandeling is gericht op het verlichten van symptomen en het waarborgen dat het lichaam voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt.

Voeding en dieet

Een verhoogde voedselinname volstaat vaak bij milde gevallen van het kortedarmsyndroom. Dit kan bereikt worden door vaker over de dag verspreid kleine maaltijden te nemen en energierijke tussendoortjes te eten. De arts kan eventueel extra sondevoeding tijdens de nacht of drinkvoeding voorschrijven. Vaak zal de specialist in samenwerking met een diëtist, een persoonlijk voedingsplan opstellen, afgestemd op de bij jou vastgestelde deficiënties. Indien nodig worden er daarnaast voedingssupplementen voorgeschreven. Wanneer deze maatregelen onvoldoende soelaas bieden, krijg je parenterale voeding. Dat wil zeggen voeding direct in je bloedbaan.

Medicatie

Er kunnen bepaalde medicijnen worden voorgeschreven ter verlichting van de klachten en om complicaties te voorkomen:

• Maagzuurremmers;
• Medicijnen die de darmbeweging vertragen (zodat je meer voedingsstoffen opneemt);
• Medicatie die galzouten bindt; en
• Antibiotica.

Dunnedarmtransplantatie

Een dunnedarmtransplantatie is in sommige gevallen een optie.

Lees verder

• Vetdiarree: oorzaken vette, plakkerige ontlasting of poep
• Ziekte van Crohn: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet
• Colitis ulcerosa: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet
• Bloedarmoede: duizeligheid hoofdpijn vermoeidheid kortademig
• Bloedarmoede: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie