Exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)

Exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI) is een spijsverteringsaandoening waarbij het lichaam onvoldoende enzymen aanmaakt om voedsel effectief te verteren. Dit resulteert in een verminderde opname van vetten, vitaminen en mineralen, wat kan leiden tot gewichtsverlies, buikpijn en andere symptomen. Vervangende enzymtherapie en voedingsadvies zijn meestal essentieel voor het beheer van de aandoening.

• Oorzaken: Onvoldoende enzymproductie door de alvleesklier
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties van spijsverteringsaandoening
• Preventie van exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)

Oorzaken: Onvoldoende enzymproductie door de alvleesklier

De alvleesklier produceert essentiële enzymen zoals amylase, protease en lipase, die nodig zijn voor de normale vertering van voedsel. Bij exocriene pancreasinsufficiëntie maakt de alvleesklier niet genoeg van deze enzymen aan, wat leidt tot problemen bij de afbraak en opname van voedingsstoffen in de dunne darm. Deze verteringsproblemen ontstaan meestal door schade aan de alvleesklier.

Er zijn verschillende oorzaken van exocriene pancreasinsufficiëntie:

• Alvleesklierkanker
• De ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en coeliakie (maag- en darmproblemen door glutenconsumptie)
• Diabetes mellitus type 1 en type 2 of auto-immuun diabetes
• Maag-bypass-operatie of andere maagoperaties
• Een ontsteking van de alvleesklier: De alvleesklier kan ontstoken raken (pancreatitis), vaak door de enzymen die te vroeg beginnen te werken voordat ze in de dunne darm terechtkomen. Chronisch alcoholgebruik is een veelvoorkomende oorzaak. Ontsteking kan ook ontstaan door geblokkeerde alvleesklierkanalen, zeer hoge triglyceriden niveaus of immuunsysteemstoornissen.
• Een operatie aan de alvleesklier, maag of darmen.
• Het dumpingsyndroom, een reeks symptomen zoals zwakte en snelle stoelgang die kan optreden na maagchirurgie
• Het Zollinger-Ellison-syndroom (overmatige zuurproductie door de maag)
• Taaislijmziekte (mucoviscidose): Deze aandoening veroorzaakt de productie van dik, kleverig slijm dat de afvoerkanalen van de alvleesklier blokkeert, waardoor enzymen niet vrij kunnen komen.
• Het Shwachman-Diamond-syndroom: Dit is een zeldzame aandoening waarbij de patiënt een tekort aan enzymproducerende cellen in de alvleesklier heeft.

Symptomen

In de vroege stadia van exocriene pancreasinsufficiëntie merkt de patiënt mogelijk geen symptomen op. Zodra de alvleesklier echter ernstig beschadigd raakt en niet meer in staat is vetten adequaat te absorberen, kunnen de volgende symptomen van malabsorptie optreden:

• Buikkrampen
• Diarree
• Opgeblazen gevoel
• Vette, stinkende ontlasting (steatorree)
• Verlies van eetlust
• Gewichtsverlies
• Ondervoeding
• Pijn of gevoeligheid in de buik
• Spierkrampen
• Spierverlies
• Vermoeidheid
• Vitaminetekorten zoals vitamine K-tekort dat kan leiden tot bloedingsstoornissen, vitamine D-tekort dat kan leiden tot botpijn, en vitamine A-tekort dat kan bijdragen aan broze nagels en haaruitval
• Winderigheid

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De diagnose van exocriene pancreasinsufficiëntie begint vaak met een gedetailleerd vraaggesprek, waarbij de arts de patiënt ondervraagt over:

• De locatie en aard van buikpijn
• Het gewicht en recente gewichtsveranderingen
• Wijzigingen in stoelgangpatronen of de aard van de ontlasting

Diagnostisch onderzoek
Om exocriene pancreasinsufficiëntie te diagnosticeren, voert de arts een reeks onderzoeken uit. Dit kan onder andere het volgende omvatten:

• Bloedonderzoeken om te controleren op vitaminetekorten en om te beoordelen of de alvleesklier voldoende enzymen produceert. Deze tests kunnen ook andere oorzaken van EPI, zoals coeliakie, aan het licht brengen.
• Ontlastingsonderzoek: Dit kan drie dagen duren en meet de hoeveelheid vet in de ontlasting. Dit helpt te bepalen of de alvleesklier voldoende enzymen aanmaakt.
• Beeldvormende technieken zoals CT-scans, MRI-scans of endoscopische echografie om ontstekingen of structurele problemen in de alvleesklier op te sporen. De endoscopische echografie gebruikt geluidsgolven om beelden van het spijsverteringsstelsel te maken via een dunne buis die via de mond wordt ingebracht.

Behandeling van exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)

Zelfzorg

Een effectieve behandeling van EPI vereist aanpassingen in de voeding. Een diëtist kan de volgende adviezen geven:

• Geen alcohol drinken: Alcohol bemoeilijkt de opname van vetten en kan de alvleesklier verder beschadigen.
• Vitaminen nemen: Supplementen kunnen nodig zijn om tekorten aan vitamine A, D, E en K te corrigeren, vooral als deze niet adequaat via de voeding worden opgenomen.
• Zes kleine maaltijden per dag eten: Dit kan helpen bij een betere vertering en opname van voedingsstoffen.

Professionele medische behandeling

De behandeling van EPI bestaat doorgaans uit de volgende onderdelen:

• Pancreasenzymvervangingstherapie (PERT): De arts schrijft enzympillen voor die de enzymen vervangen die de alvleesklier niet produceert. Deze pillen moeten tijdens de maaltijd worden ingenomen om effectief te zijn. In sommige gevallen kan een antacidum (maagzuurremmer) nodig zijn om te voorkomen dat de enzymen in de maag worden afgebroken voordat ze hun werk kunnen doen.
• Pijnbestrijding: Indien nodig kan de arts pijnstillers voorschrijven, te beginnen met paracetamol of ibuprofen. Bij aanhoudende of ernstige pijn kunnen sterkere pijnstillers nodig zijn. Deze moeten voorzichtig worden gebruikt onder toezicht van een arts vanwege het risico op verslaving.
• Medische monitoring: Regelmatige controle door de arts is belangrijk om de voortgang van de behandeling te volgen en aanpassingen te maken indien nodig.

Prognose

Met de juiste behandeling en voeding is het goed mogelijk om de symptomen van exocriene pancreasinsufficiëntie effectief te beheren. Pancreasenzymvervangingstherapie en een aangepast dieet kunnen helpen

Complicaties van spijsverteringsaandoening

Exocriene pancreasinsufficiëntie kan leiden tot diverse complicaties, vooral als de aandoening niet goed wordt behandeld. De belangrijkste complicaties zijn:

• Malabsorptie: Door het gebrek aan enzymen kunnen voedingsstoffen zoals vetten, vitaminen en mineralen niet goed worden opgenomen. Dit kan leiden tot ernstige tekorten en gezondheidsproblemen.
• Ondervoeding: Door inefficiënte opname van voedingsstoffen kunnen patiënten ernstig ondervoed raken, wat leidt tot gewichtsverlies, spierverlies en een algehele slechte gezondheid.
• Vitaminetekorten: Tekorten aan essentiële vitaminen zoals A, D, E en K kunnen ontstaan. Dit kan resulteren in symptomen zoals broze nagels, haaruitval, botpijn, en bloedingsproblemen.
• Steatorroe: Vette, stinkende ontlasting kan leiden tot ongemak en een slechte kwaliteit van leven.
• Gewichtsverlies: Chronisch gewichtsverlies kan ernstige gevolgen hebben voor de algehele gezondheid en kan leiden tot verdere complicaties.
• Spierkrampen en spierverlies: Door tekorten aan essentiële voedingsstoffen en energie kunnen spierkrampen en spierverlies optreden.
• Diarree: Aanhoudende diarree kan leiden tot uitdroging en verstoring van het elektrolytenbalans.
• Vermoeidheid: Aanhoudende vermoeidheid door malabsorptie en ondervoeding kan de levenskwaliteit ernstig beïnvloeden.

Preventie van exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)

Hoewel het niet altijd mogelijk is om exocriene pancreasinsufficiëntie volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen het risico op ontwikkeling van de aandoening verminderen:

• Pancreatitis voorkomen: Het vermijden van overmatig alcoholgebruik kan helpen om ontstekingen van de alvleesklier te voorkomen, wat een belangrijke risicofactor voor EPI is.
• Vroegtijdige detectie van alvleesklierkanker: Regelmatige medische controles bij risicogroepen kunnen helpen om alvleesklierkanker vroegtijdig op te sporen, wat de kans op het ontwikkelen van EPI kan verkleinen.
• Diabetesmanagement: Voor mensen met diabetes is het belangrijk om de ziekte goed onder controle te houden, aangezien diabetes kan bijdragen aan de ontwikkeling van EPI.
• Behandeling van ontstekingsaandoeningen: Het goed behandelen van aandoeningen zoals de ziekte van Crohn en coeliakie kan helpen om de alvleesklier te beschermen tegen beschadiging.
• Gezonde voeding: Een dieet rijk aan vezels en voedingsstoffen kan de alvleesklier ondersteunen en helpen bij het voorkomen van problemen die kunnen leiden tot EPI.
• Beheer van taaislijmziekte: Voor mensen met mucoviscidose is een goede medische opvolging essentieel om de productie van dik slijm te beheren en de alvleesklierfunctie te behouden.

Lees verder

• Pancreatitis: Alvleesklierontsteking met buikpijn
• Acute pancreatitis: Ontsteking alvleesklier met pijn in buik
• Chronische pancreatitis: Aanhoudende ontsteking alvleesklier
• Pancreas divisum: Tweedeling van alvleesklier
• Pancreaskanker: Kanker (tumor) in alvleesklier met geelzucht