Reumatische hartziekte: Permanente schade aan hartkleppen

Reumatische koorts is een ontstekingsziekte die wordt veroorzaakt door groep A beta-hemolytische Streptococcus pyogenes, een soort streptokokken (type bacteriën). Deze bacteriën veroorzaken een keelontsteking of roodvonk. Na enkele weken na het verdwijnen van de keelontsteking of roodvonk, treedt bij ongeveer 0,3% tot 3% van de patiënten reumatische koorts op. Een reumatische hartziekte is een chronische aandoening die optreedt als complicatie van acute reumatische koorts. Hierbij ontstaat permanente schade aan één of meer hartkleppen. Kortademigheid en pijn op de borst zijn enkele typische kenmerken van deze hartcomplicatie. De arts zet medicatie en soms een operatie in voor het behandelen van een reumatische hartziekte. Onbehandeld ontstaan soms ernstige complicaties zoals een beroerte en hartfalen. Om een reumatische hartziekte te voorkomen, is het belangrijk om meteen antibiotica nemen wanneer een streptokokkeninfectie optreedt.

• Oorzaken
• Reumatische koorts
• Reumatische hartziekte
• Risicofactoren van reumatische hartziekte
• Symptomen
• Reumatische koorts
• Hart
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hartaandoening
• Complicaties van permanente schade aan hartkleppen
• Preventie van complicatie van reumatische koorts

Oorzaken

Reumatische koorts

Een reumatische hartziekte resulteert uit reumatische koorts, een ontstekingsziekte die veel bindweefsels kan aantasten, vooral in het hart, de gewrichten, de huid of de hersenen. Reumatische koorts resulteert uit een onbehandelde infectie met groep A beta-hemolytische Streptococcus pyogenes, een soort streptokokken (type bacteriën).

Reumatische hartziekte

Bij een reumatische hartziekte raken de hartkleppen ontstoken en ontstaan hierop na verloop van tijd littekens. Dit resulteert in een vernauwing of lekkage van de hartklep. Het hart kan hierdoor moeilijker functioneren. Meestal is de mitralisklep aangetast, wat resulteert in mitralisstenose of mitralisregurgitatie. Minder vaak is de aortaklep ook betrokken. De tricuspidalisklep zijn slechts zelden aangetast. De betrokkenheid van de hartkleppen resulteert uiteindelijk in congestief hartfalen.

Risicofactoren van reumatische hartziekte

Een onbehandelde of onderbehandelde streptokokkeninfectie die leidt tot een keelontsteking en roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag), verhoogt het risico op een reumatische hartziekte. Kinderen die herhaaldelijk keelontstekingen krijgen, lopen het grootste risico op reumatische koorts en een reumatische hartziekte.

Symptomen

Reumatische koorts

Koorts is kenmerkend bij reumatische koorts. Migrerende polyartritis (zich verplaatsende ontsteking van meerdere gewrichten) is daarna het meest voorkomende symptoom bij acute reumatische koorts. Verder ontstaan onderhuidse knobbeltjes (subcutane noduli) over de botten en pezen, evenals een huiduitslag die begint op de romp en zich uitstrekt tot aan de ledematen. De uitslag heeft een karakteristieke erythemateuze (rode) ring met een bleek centrum en staat in medische termen bekend als erythema marginatum. De hersenen zijn mogelijk eveneens getroffen. Sydenham's chorea (St. Vitus’ dans) komt af en toe ook voor. Hierbij ervaart een patiënt oncontroleerbare snelle bewegingen van het gezicht, de voeten en de handen.

Hart

De symptomen van een reumatische hartziekte variëren. De schade aan het hart is vaak niet direct merkbaar. Wanneer er symptomen optreden, kunnen deze afhangen van de omvang en locatie van de hartschade. Reumatische koorts veroorzaakt mogelijk symptomen van pericarditis (ontsteking van membraan rond het hart) en congestief hartfalen, afhankelijk van de mate van aanwezige hartklepontsteking (valvulitis) en een (ontsteking van de hartspier). De patiënt ervaart door de hartproblemen kortademigheid (vooral bij activiteit of liggend), pijn op de borst, zwakte en vermoeidheid, een zwelling van de voeten, een zwelling van de benen en een zwelling van het gezicht, een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid of bijna flauwvallen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts heeft een medische geschiedenis nodig van de patiënt en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. Hij bemerkt onder meer ontstoken gewrichten (artritis), onderhuidse knobbeltjes, een pericardiale wrijving, bevindingen van congestief hartfalen (zoals o.a. oedeem), en een huiduitslag veroorzaakt door erythema marginatum. Verder hoort de arts tijdens de auscultatie (met stethoscoop luisteren naar hartgeluiden) hartruis (Carey Coombs geruis). Het geruis wordt veroorzaakt door het bloed dat rond de beschadigingsklep lekt. De wrijving wordt veroorzaakt wanneer de ontstoken hartweefsels tegen elkaar bewegen of wrijven.

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van een reumatische hartklepaandoening gebeurt vooral via een elektrocardiografie (ECG) en echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven). De mitralisklep geeft een klassieke 'hockeystick'-uitstraling. Voorts is een bloedonderzoek of keelcultuur nodig om de aanwezigheid van de streptokokkeninfectie op te sporen. Een röntgenfoto van de borstkas is verder nodig om de longen te controleren en te kijken of het hart vergroot is (cardiomegalie). Tot slot zet de arts mogelijk een cardiale MRI-scan uit. Dit is een beeldvormend onderzoek die gedetailleerde foto's van het hart maakt. Dankzij dit onderzoek is de arts in staat om de hartkleppen en de hartspier nauwkeuriger te bekijken.

Behandeling van hartaandoening

De behandeling hangt grotendeels af van hoeveel schade aan de hartkleppen is aangericht. Het verminderen van de ontstekingsreactie met corticosteroïden (sterke ontstekingsremmende geneesmiddelen) is de steunpilaar van de behandeling bij acute reumatische koorts waarbij het hart is aangetast. Vroeger zetten de artsen aspirine in voor het behandelen van de hartcomplicaties, maar dit verhoogde het risico op het Reye-syndroom (gezwollen lever en gezwollen hersenen bij kinderen). Dit resulteerde bijgevolg sneller in leverinsufficiëntie en de dood. Een langdurige behandeling met penicilline (soort antibioticum) is voorts aan te bevelen zodat de streptokokkenbacteriën uit het lichaam verdwijnen en ook om een herhaling te voorkomen. In ernstige gevallen is een operatie vereist om een ernstig beschadigde klep te vervangen of te repareren.

Complicaties van permanente schade aan hartkleppen

Enkele complicaties van een reumatische hartziekte zijn:

• bacteriële endocarditis: Dit is een infectie van de binnenwand van het hart die verschijnt wanneer reumatische koorts de hartkleppen heeft beschadigd.
• een beroerte
• een gescheurde hartklep: Dit is een medisch noodgeval dat een operatie vereist om de hartklep te vervangen of te repareren.
• een onregelmatig hartritme
• hartfalen: Dit treedt op door een ernstig vernauwde of lekkende hartklep.
• zwangerschaps- en bevallingscomplicaties als gevolg van hartschade: Vrouwen met reumatische hartziekte moeten de medische toestand met de arts bespreken voordat ze zwanger worden.

Preventie van complicatie van reumatische koorts

Een reumatische hartziekte is te voorkomen door streptokokkeninfecties te voorkomen of ze met antibiotica te behandelen wanneer ze zich voordoen. Het is belangrijk om antibiotica in te nemen zoals voorgeschreven, ook als een patiënt zich na een paar dagen beter voelt, omdat anders het risico bestaat op antibioticaresistentie.

Verder verlagen patiënten het risico op het ontwikkelen van andere hartaandoeningen en een beroerte door het onder controle houden van de bloeddruk, diabetes mellitus (suikerziekte) en het cholesterolgehalte in het bloed. Voor een goede hartgezondheid is het tevens belangrijk om een gezonde levensstijl te leiden:

• een gezond gewicht nastreven
• een gezonde, evenwichtige voeding eten
• fysiek actief zijn (lichaamsbeweging uitoefenen)
• minder alcohol drinken
• niet roken
• stress verlichten

Lees verder

• Reumatische koorts: Complicatie van streptokokkeninfectie
• Streptokokkeninfectie: Infectie met Streptococcus-bacteriën
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Hartfalen: Slecht rondpompen van bloed door het hart
• Hartruis (hartgeruis): Oorzaken van hartgeruisen