Oogkasontsteking: Pijn aan ooglid door ontsteking van oogkas

Bij een aantal patiënten met een chronische ontstekingsziekte of een auto-immuunaandoening treedt eveneens een ontsteking in de oogkas (orbita) op, al ontstaat mogelijk ook spontaan deze ontsteking. De goedaardige ziekte brengt pijnlijke en rode ogen of oogleden met zich mee, maar daarnaast komen nog tal van andere ooggerelateerde symptomen tot stand. Een milde ontsteking behoeft niet altijd een medische behandeling, maar bij ernstige symptomen is een medicamenteuze behandeling, eventueel in combinatie met nog andere behandelingsvormen, vereist. De prognose van een ontsteking van de oogkas is tot slot variabel en afhankelijk van de eventueel onderliggende geassocieerde aandoening.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Vormen oogkasontsteking
• Symptomen: Pijn aan ooglid en rood en gezwollen oog
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

De epidemiologie van oogkasontsteking is niet volledig begrepen, maar het blijkt dat deze aandoening vaker voorkomt bij patiënten met systemische ontstekingsziekten en auto-immuunaandoeningen. Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar over de prevalentie, maar de aandoening kan bij alle leeftijden optreden. Bij sommige studies wordt een hogere frequentie waargenomen bij volwassen vrouwen dan bij mannen.

Oorzaken

Anno september 2024 zijn geen specifieke oorzaken bekend voor een ontsteking van de oogkas. De aandoening kan optreden zonder een duidelijke oorzaak. Wel zijn er systemische ziekten die het risico op oogkasontsteking verhogen. Dit betreft voornamelijk auto-immuunaandoeningen en systemische inflammatoire aandoeningen (ontstekingsziekten) zoals:

• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• dermatomyositis (ziekte met huiduitslag en spierproblemen)
• granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose)
• het Churg-Strauss syndroom
• het Erdheim-Chester syndroom
• histiocytose X (Langerhans celhistiocytose: multisystemische aandoening)
• mediastinale fibrose
• myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
• polyartritis nodosa (PAN) (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• retroperitoneale fibrose (ziekte met blokkering van urineleiders)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• reuzencelartritis
• Riedel thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier)
• sarcoïdose (ziekte met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn)
• spondylitis ankylopoetica (blijvende gewrichtsontsteking met symptomen aan de wervelkolom en ogen)
• systemische lupus erythematosus

De oogkasontsteking gebeurt vaak in combinatie met deze chronische ontstekingsziekten, maar de ziekte ontstaat ook op zichzelf zonder bekende oorzaak.

Risicofactoren

De risicofactoren voor oogkasontsteking zijn in veel gevallen gerelateerd aan de aanwezigheid van systemische ziekten en auto-immuunaandoeningen. Het risico kan toenemen bij personen met een reeds bestaande chronische ontsteking of auto-immuunziekte, zoals hierboven vermeld.

Vormen oogkasontsteking

Een oogkasontsteking kan gelokaliseerd of diffuus zijn.

Gelokaliseerd

Een gelokaliseerde ontsteking treft mogelijk:

• de oogspieren (orbitale myositis) (meestal),
• de oogzenuw
• de sclera (scleritis),
• de superieure orbitale spleet en sinus cavernosus (Tolosa-Hunt-syndroom),
• de traanklier (dacryoadenitis) en/of
• de uvea (uveïtis: ontsteking van de middelste laag van het oog).

Diffuus

Bij een diffuse (verspreide) ontsteking is het orbitale vetweefsel aangetast.

Symptomen: Pijn aan ooglid en rood en gezwollen oog

Een oogkasontsteking komt voor bij patiënten van alle leeftijden. De symptomen van de oogkasontsteking duren kort, lang of keren mogelijk terug. De symptomenreeks is erg variabel, afhankelijk van welke oogkasstructuren ontstoken zijn. Bij de meeste patiënten starten de symptomen vrij plotseling, verspreid over enkele dagen. De patiënt heeft meestal aan één kant een ernstig pijnlijk oog, gezwollen oog en/of rood oog of ooglid. Daarnaast heeft de patiënt een abnormaal uitstekend oog (proptosis) en lijdt hij aan dubbelzien (diplopie) met de getroffen oogkas. Af en toe verliest hij hierdoor het gezichtsvermogen. Een hangend ooglid (ptosis), het niet kunnen sluiten van het ooglid (lagoftalmie), beperkte oogbewegingen en een drukgevoel achter de ogen zijn eveneens gerapporteerd. Tot slot presenteert een patiënt zich niet altijd met duidelijke symptomen van een ontsteking van de oogkas. Soms is bijvoorbeeld enkel een pijnlijk ooglid merkbaar.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige oogkasontsteking zijn onder andere plotseling verlies van gezichtsvermogen, ernstige pijn, dubbelzien dat niet verbetert, en een snel toenemende zwelling of roodheid. Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische evaluatie om ernstige complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De oogarts bekijkt eerst de ogen met een spleetlamponderzoek. Daarna bestudeert hij de stand van de ogen en oogleden. Bijkomende beeldvormende oogonderzoeken zijn echter nodig om de ontsteking in kaart te brengen. De oogarts voert bijgevolg een computertomografie (CT-scan) of magnetic resonance imaging (MRI-scan) uit. Ook is een biopsie nuttig. Hierbij neemt de oogarts een weefselmonster van het ontstoken gebied en laat hij dit microscopisch onderzoeken. Op deze manier identificeert hij de oorzaak van de oogkasontsteking. Meestal is voor het stellen van de diagnose echter een methode van uitsluiting nodig gezien de variabele aard van de ziekte en om een eventuele onderliggende auto-immuunaandoening op te sporen. Een bloedonderzoek is dan ook geïndiceerd bij een vermoeden van een ontsteking van de oogkas.

Differentiële diagnose

Veel ziekten bootsen de symptomen van een oogkasontsteking na zoals een schildklieraandoening, trachoom, sinusitis, oogletsel, oogtumoren, en een acute cellulitis (infectie van de huid en onderliggende weefsels).

Behandeling

Medicamenteuze behandeling

De behandeling van oogkasontsteking hangt af van de oorzaak en ernst van de aandoening. Indien het gaat om een infectieuze oorzaak kan het gebruik van antibiotica en antivirale middelen nodig zijn. Bij een auto-immuunaandoening kan een corticosteroïdtherapie effectief zijn. Deze medicatie vermindert de ontsteking en verbetert de symptomen. In sommige gevallen kunnen ook andere immunosuppressieve middelen worden overwogen.

Chirurgische behandeling

Bij ernstige gevallen, zoals een acute ernstige zwelling die het gezichtsvermogen bedreigt, kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Deze ingreep kan gericht zijn op het verwijderen van ontstoken weefsel of het verlichten van druk op de oogzenuw.

Andere behandelingen

In gevallen waarbij de oorzaak een systemische aandoening is, is het belangrijk om de onderliggende ziekte te behandelen. Deze behandeling kan een combinatie van medicijnen, fysiotherapie en andere interventies omvatten.

Prognose

De prognose van oogkasontsteking is variabel en hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij vroege detectie en behandeling kan de uitkomst gunstig zijn, en de meeste patiënten ervaren een aanzienlijke verbetering van hun symptomen. Bij een chronische of ernstige ontsteking kan het echter leiden tot blijvende complicaties zoals blijvende visuele veranderingen of gezichtsproblemen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een oogkasontsteking omvatten:

• blijvende visuele beperking
• bleke oogleden
• oculomotorische stoornissen
• ontstekingen van andere omliggende structuren
• sinusitis
• perforatie van de oogbol in ernstige gevallen

Preventie

Het voorkomen van een oogkasontsteking kan uitdagend zijn, vooral omdat het vaak geassocieerd is met systemische aandoeningen. Het beheer van risicofactoren en tijdige behandeling van ontstekings- of infectieziekten kan echter helpen om de kans op de ontwikkeling van oogkasontsteking te verminderen. Regelmatige oogonderzoeken en opvolging van chronische ziekten zijn ook essentieel voor preventie en tijdige interventie.

Lees verder

• Orbitale pseudotumor: Oogkasaandoening met zwelling weefsels