Oogkasontsteking: Pijn aan ooglid door ontsteking van oogkas

Bij een aantal patiënten met een chronische ontstekingsziekte of een auto-immuunaandoening treedt eveneens een ontsteking in de oogkas (orbita) op, al ontstaat mogelijk ook spontaan deze ontsteking. De goedaardige ziekte brengt pijnlijke en rode ogen of oogleden met zich mee, maar daarnaast komen nog tal van andere ooggerelateerde symptomen tot stand. Een milde ontsteking behoeft niet altijd een medische behandeling, maar bij ernstige symptomen is een medicamenteuze behandeling, eventueel in combinatie met nog andere behandelingsvormen, vereist. De prognose van een ontsteking van de oogkas is tot slot variabel en afhankelijk van de eventueel onderliggende geassocieerde aandoening.

Oorzaken en risicofactoren

Anno oktober 2020 zijn geen bekende oorzaken gevonden voor een ontsteking van de oogkas. Wel zijn enkele systemische ziekten bekend die het risico op de oogkasontsteking verhogen. Dit betreft voornamelijk auto-immuunaandoeningen en systemische inflammatoire aandoeningen (ontstekingsziekten) zoals:

• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• dermatomyositis (ziekte met huiduitslag en spierproblemen)
• granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose)
• het Churg-Strauss syndroom
• het Erdheim-Chester syndroom
• histiocytose X (Langerhans celhistiocytose: multisystemische aandoening)
• mediastinale fibrose
• myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
• polyartritis nodosa (PAN) (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• retroperitoneale fibrose (ziekte met blokkering van urineleiders)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• reuzencelartritis
• Riedel thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier)
• sarcoïdose (ziekte met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn)
• spondylitis ankylopoetica (blijvende gewrichtsontsteking met symptomen aan de wervelkolom en ogen)
• systemische lupus erythematosus

De oogkasontsteking gebeurt vaak in combinatie met deze chronische ontstekingsziekten, maar de ziekte ontstaat ook op zichzelf zonder bekende oorzaak.

Vormen oogkasontsteking

Een oogkasontsteking is gelokaliseerd of diffuus.

Gelokaliseerd

Een gelokaliseerde ontsteking treft mogelijk:

• de oogspieren (orbitale myositis) (meestal),
• de oogzenuw
• de sclera (scleritis),
• de superieure orbitale spleet en sinus cavernosus (Tolosa-Hunt-syndroom),
• de traanklier (dacryoadenitis) en/of
• de uvea (uveïtis: ontsteking van de middelste laag van het oog).

Diffuus

Bij een diffuse (verspreide) ontsteking is het orbitale vetweefsel aangetast.

Symptomen: Pijn aan ooglid en rood en gezwollen oog

Een oogkasontsteking komt voor bij patiënten van alle leeftijden. De symptomen van de oogkasontsteking duren kort, lang of keren mogelijk terug. De symptomenreeks is erg variabel, afhankelijk van welke oogkasstructuren ontstoken zijn. Bij de meeste patiënten starten de symptomen vrij plotseling, verspreid over enkele dagen. De patiënt heeft meestal aan één kant een ernstig pijnlijk oog, gezwollen oog en/of rood oog of ooglid. Daarnaast heeft de patiënt een abnormaal uitstekend oog (proptosis) en lijdt hij aan dubbelzien (diplopie) met de getroffen oogkas. Af en toe verliest hij hierdoor het gezichtsvermogen. Een hangend ooglid (ptosis), het niet kunnen sluiten van het ooglid (lagoftalmie), beperkte oogbewegingen en een drukgevoel achter de ogen zijn eveneens gerapporteerd. Tot slot presenteert een patiënt zich niet altijd met duidelijke symptomen van een ontsteking van de oogkas. Soms is bijvoorbeeld enkel een pijnlijk ooglid merkbaar.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De oogarts bekijkt eerst de ogen met een spleetlamponderzoek. Daarna bestudeert hij de stand van de ogen en oogleden. Bijkomende beeldvormende oogonderzoeken zijn echter nodig om de ontsteking in kaart te brengen. De oogarts voert bijgevolg een computertomografie (CT-scan) of magnetic resonance imaging (MRI-scan) uit. Ook is een biopsie nuttig. Hierbij neemt de oogarts een weefselmonster van het ontstoken gebied en laat hij dit microscopisch onderzoeken. Op deze manier identificeert hij de oorzaak van de oogkasontsteking. Meestal is voor het stellen van de diagnose echter een methode van uitsluiting nodig gezien de variabele aard van de ziekte en om een eventuele onderliggende auto-immuunaandoening op te sporen. Een bloedonderzoek is dan ook geïndiceerd bij een vermoeden van een ontsteking van de oogkas.

Differentiële diagnose

Veel ziekten bootsen de symptomen van een oogkasontsteking na zoals een schildklieroogziekte (oogziekte van Graves) en orbitale cellulitis. Ook enkele systemische aandoeningen zoals sarcoïdose en Wegener granulomatose leiden mogelijk tot een klinisch beeld die de ooggerelateerde symptomen van een oogkasontsteking nabootsen. Een infectie, een oogtrauma en een aangeboren afwijkingen zijn andere differentiële diagnoses voor een ontsteking van de oogkas. In 1954 werd de oogkasontsteking beschreven als “inflammatoire orbitale pseudotumor” omdat alle symptomen doen denken aan een kwaadaardige oogkastumor zoals een orbitaal lymfoom, een orbitaal rhabdomyosarcoom (kanker in spierweefsel bij kinderen) of uitzaaiingen van kanker in de oogkas (orbitale metastasen).

Behandeling van ontsteking van oogkas

De eventuele behandeling van een oogkasontsteking is afhankelijk van de ontstekingsreactie en de ernst van de symptomen. Wanneer sprake is van een onderliggende ziekte, behandelt een team van specialisten ook ondersteunend deze symptomen. Verder hanteert de patiënt een gezonde levensstijl (niet roken, beperkt alcoholgebruik, gezond gewicht, een goed gecontroleerde bloeddruk, een goed evenwicht tussen rust en inspanning en correct medicatiegebruik).

Milde symptomen

Bij milde symptomen is een afwachtend beleid mogelijk, maar dat gebeurt steeds op advies van de oogarts. De patiënt komt dan ook met regelmatig terug voor een oogcontrole. De patiënt mag hierbij tevens niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) innemen.

Ernstige symptomen
Bij ernstige symptomen schrijft de oogarts geneesmiddelen voor die de symptomen als gevolg van de ontsteking verminderen. Veel aandoeningen zijn te behandelen met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) die de patiënt oraal (via de mond) inneemt. Bij een ernstige ontsteking krijgt de patiënt deze medicijnen intraveneus (via een ader) toegediend. Soms zet de oogarts radiotherapie, chemotherapie of andere medicijnen en behandelingen in die de immuunreacties van het lichaam veranderen. Wanneer deze behandeling geen soelaas bieden, is een chirurgische behandeling mogelijk. De oogarts probeert hierbij steeds de ontstoken oogkas en het oog intact te houden, maar in uiterst zeldzame gevallen is dat niet mogelijk en moet hij een oog verwijderen (exenteratie).

Prognose van oogziekte

De vooruitzichten variëren en zijn afhankelijk van zowel de ziektepresentatie als de gekozen behandeling(en). Ongeveer twee op de drie patiënten herstelt wel met medicijnen. Wel komt de ontsteking na de behandeling vaak snel terug en dit dan elders of op dezelfde locatie. De arts probeert daarom om de medicijnen langzaam af te bouwen om de herhaling van de ziekte te voorkomen. Soms herstelt de patiënt gedeeltelijk en is blijvende restschade mogelijk zoals oogbewegingsstoornissen, een verminderd gezichtsvermogen en pijn.

Lees verder

• Orbitale pseudotumor: Oogkasaandoening met zwelling weefsels