Oogkasontsteking: Pijn aan ooglid door ontsteking van oogkas

Bij een aantal patiënten met een chronische ontstekingsziekte of een auto-immuunaandoening treedt eveneens een ontsteking in de oogkas (orbita) op, al ontstaat mogelijk ook spontaan deze ontsteking. De goedaardige ziekte brengt pijnlijke en rode ogen of oogleden met zich mee, maar daarnaast komen nog tal van andere ooggerelateerde symptomen tot stand. Een milde ontsteking behoeft niet altijd een medische behandeling, maar bij ernstige symptomen is een medicamenteuze behandeling, eventueel in combinatie met nog andere behandelingsvormen, vereist. De prognose van een ontsteking van de oogkas is tot slot variabel en afhankelijk van de eventueel onderliggende geassocieerde aandoening.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Vormen oogkasontsteking
• Symptomen: Pijn aan ooglid en rood en gezwollen oog
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met oogkasontsteking
• Raadpleeg direct een arts bij symptomen
• Vermijd het aanraken van het oog of de oogkas
• Gebruik warme kompressen om pijn te verlichten
• Zorg voor voldoende rust en slaap
• Houd de ogen schoon en vermijd irriterende stoffen
• Beperk je blootstelling aan andere ziekten en infecties
• Volg de behandelingsinstructies van je arts strikt op
• Let op de symptomen van complicaties

Epidemiologie

Oogkasontsteking, ook wel orbitale cellulitis genoemd, is een zeldzame maar ernstige aandoening die meestal voortkomt uit een infectie in de omliggende structuren, zoals de sinussen. De incidentie varieert wereldwijd, maar komt vaker voor bij kinderen en adolescenten. De aandoening vereist snelle medische interventie vanwege het risico op complicaties.

Incidentie en prevalentie
Oogkasontsteking wordt jaarlijks bij 1-4 op de 100.000 patiënten gediagnosticeerd. Bij kinderen is de incidentie hoger, met een piek tussen de leeftijden van 7 en 12 jaar.

Leeftijdsverdeling
Hoewel oogkasontsteking vaker bij kinderen voorkomt, kan het op alle leeftijden optreden. Bij volwassenen is de incidentie vaak geassocieerd met specifieke risicofactoren zoals diabetes of immuunsuppressie.

Seizoensgebondenheid
De aandoening komt vaker voor in de wintermaanden, wat samenhangt met een toename van luchtweginfecties en sinusitis.

Geografische verschillen
In ontwikkelingslanden wordt een hogere incidentie gezien door verminderde toegang tot gezondheidszorg en minder effectieve behandeling van sinusinfecties.

Mechanisme

Oogkasontsteking ontstaat door een infectie die zich verspreidt naar de orbitale weefsels, vaak als gevolg van bacteriën of schimmels.

Verspreiding van infecties
De meeste gevallen ontstaan secundair aan sinusitis, met name vanuit de ethmoïdale sinussen. De dunne botten van de oogkas maken het gemakkelijk voor infecties om zich te verspreiden.

Microbiële oorzaken
De meest voorkomende pathogenen zijn bacteriën zoals Staphylococcus aureus en Streptococcus pneumoniae. In immuungecompromitteerde patiënten kunnen schimmels zoals Aspergillus of Mucor een rol spelen.

Ontstekingsreactie
De infectie leidt tot zwelling, oedeem en soms necrose van de orbitale structuren, wat kan resulteren in verhoogde druk in de oogkas en verminderd zicht.

Complicaties
Bij afwezigheid van snelle behandeling kan de ontsteking zich uitbreiden naar de hersenen, wat leidt tot levensbedreigende aandoeningen zoals hersenabcessen of meningitis.

Oorzaken

Anno september 2024 zijn geen specifieke oorzaken bekend voor een ontsteking van de oogkas. De aandoening kan optreden zonder een duidelijke oorzaak. Wel zijn er systemische ziekten die het risico op oogkasontsteking verhogen. Dit betreft voornamelijk auto-immuunaandoeningen en systemische inflammatoire aandoeningen (ontstekingsziekten) zoals:

• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• dermatomyositis (ziekte met huiduitslag en spierproblemen)
• granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose)
• het Churg-Strauss syndroom
• het Erdheim-Chester syndroom
• histiocytose X (Langerhans celhistiocytose: multisystemische aandoening)
• mediastinale fibrose
• myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
• polyartritis nodosa (PAN) (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• retroperitoneale fibrose (ziekte met blokkering van urineleiders)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• reuzencelartritis
• Riedel thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier)
• sarcoïdose (ziekte met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn)
• spondylitis ankylopoetica (blijvende gewrichtsontsteking met symptomen aan de wervelkolom en ogen)
• systemische lupus erythematosus

De oogkasontsteking gebeurt vaak in combinatie met deze chronische ontstekingsziekten, maar de ziekte ontstaat ook op zichzelf zonder bekende oorzaak.

Risicofactoren

Sinusitis
Acute en chronische sinusitis zijn de belangrijkste risicofactoren voor de ontwikkeling van oogkasontsteking.

Trauma aan de oogkas
Letsel, inclusief operaties in het orbitale gebied, verhoogt het risico op infectie.

Immuunstoornissen
Patiënten met immuundeficiënties, zoals HIV of diabetes, hebben een verhoogd risico.

Gebitsproblemen
Ongenezen tandinfecties kunnen via de bovenkaak sinusitis veroorzaken en indirect leiden tot oogkasontsteking.

Risicogroepen

Kinderen met sinusitis
Kinderen hebben een hogere incidentie van sinusinfecties, wat hen vatbaarder maakt voor orbitale complicaties.

Patiënten met chronische ziekten
Personen met aandoeningen zoals diabetes of auto-immuunziekten lopen een verhoogd risico door een verzwakt immuunsysteem.

Immuungecompromitteerde patiënten
Mensen die immuunsuppressieve medicatie gebruiken, zoals na een orgaantransplantatie, zijn bijzonder kwetsbaar.

Bewoners van gebieden met beperkte gezondheidszorg
In ontwikkelingslanden is de incidentie hoger vanwege de beperkte toegang tot medische zorg en antibiotica.

Vormen oogkasontsteking

Een oogkasontsteking kan gelokaliseerd of diffuus zijn.

Gelokaliseerd
Een gelokaliseerde ontsteking treft mogelijk:

• de oogspieren (orbitale myositis) (meestal),
• de oogzenuw
• de sclera (scleritis),
• de superieure orbitale spleet en sinus cavernosus (Tolosa-Hunt-syndroom),
• de traanklier (dacryoadenitis) en/of
• de uvea (uveïtis: ontsteking van de middelste laag van het oog).

Diffuus
Bij een diffuse (verspreide) ontsteking is het orbitale vetweefsel aangetast.

Symptomen: Pijn aan ooglid en rood en gezwollen oog

Een oogkasontsteking komt voor bij patiënten van alle leeftijden. De symptomen van de oogkasontsteking duren kort, lang of keren mogelijk terug. De symptomenreeks is erg variabel, afhankelijk van welke oogkasstructuren ontstoken zijn. Bij de meeste patiënten starten de symptomen vrij plotseling, verspreid over enkele dagen. De patiënt heeft meestal aan één kant een ernstig pijnlijk oog, gezwollen oog en/of rood oog of ooglid. Daarnaast heeft de patiënt een abnormaal uitstekend oog (proptosis) en lijdt hij aan dubbelzien (diplopie) met de getroffen oogkas. Af en toe verliest hij hierdoor het gezichtsvermogen. Een hangend ooglid (ptosis), het niet kunnen sluiten van het ooglid (lagoftalmie), beperkte oogbewegingen en een drukgevoel achter de ogen zijn eveneens gerapporteerd. Tot slot presenteert een patiënt zich niet altijd met duidelijke symptomen van een ontsteking van de oogkas. Soms is bijvoorbeeld enkel een pijnlijk ooglid merkbaar.

Alarmsymptomen

Pijn en zwelling rond de ogen
Ernstige pijn en opvallende zwelling van de oogkas, vaak met roodheid, zijn belangrijke signalen.

Uitpuilende ogen (proptosis)
Het naar voren komen van het oog is een kenmerkend symptoom bij gevorderde ontsteking.

Dubbelzien of verminderd zicht
Visusstoornissen kunnen wijzen op betrokkenheid van de oogspieren of de oogzenuw.

Koorts en malaise
Systemische symptomen zoals hoge koorts en algemene zwakte duiden op een ernstige infectie.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De oogarts bekijkt eerst de ogen met een spleetlamponderzoek. Daarna bestudeert hij de stand van de ogen en oogleden. Bijkomende beeldvormende oogonderzoeken zijn echter nodig om de ontsteking in kaart te brengen. De oogarts voert bijgevolg een computertomografie (CT-scan) of magnetic resonance imaging (MRI-scan) uit. Ook is een biopsie nuttig. Hierbij neemt de oogarts een weefselmonster van het ontstoken gebied en laat hij dit microscopisch onderzoeken. Op deze manier identificeert hij de oorzaak van de oogkasontsteking. Meestal is voor het stellen van de diagnose echter een methode van uitsluiting nodig gezien de variabele aard van de ziekte en om een eventuele onderliggende auto-immuunaandoening op te sporen. Een bloedonderzoek is dan ook geïndiceerd bij een vermoeden van een ontsteking van de oogkas.

Differentiële diagnose
Veel ziekten bootsen de symptomen van een oogkasontsteking na zoals een schildklieraandoening, trachoom, sinusitis, oogletsel, oogtumoren, en een acute cellulitis (infectie van de huid en onderliggende weefsels).

Behandeling

Medicamenteuze behandeling
De behandeling van oogkasontsteking hangt af van de oorzaak en ernst van de aandoening. Indien het gaat om een infectieuze oorzaak kan het gebruik van antibiotica en antivirale middelen nodig zijn. Bij een auto-immuunaandoening kan een corticosteroïdtherapie effectief zijn. Deze medicatie vermindert de ontsteking en verbetert de symptomen. In sommige gevallen kunnen ook andere immunosuppressieve middelen worden overwogen.

Chirurgische behandeling
Bij ernstige gevallen, zoals een acute ernstige zwelling die het gezichtsvermogen bedreigt, kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Deze ingreep kan gericht zijn op het verwijderen van ontstoken weefsel of het verlichten van druk op de oogzenuw.

Andere behandelingen
In gevallen waarbij de oorzaak een systemische aandoening is, is het belangrijk om de onderliggende ziekte te behandelen. Deze behandeling kan een combinatie van medicijnen, fysiotherapie en andere interventies omvatten.

Prognose

Succes van vroege behandeling
Met tijdige medische interventie, inclusief antibiotica en drainage van abcessen, herstellen de meeste patiënten volledig.

Risico op blijvende schade
Vertraagde behandeling kan leiden tot blijvende visuele beperkingen of verlies van het oog.

Overleving bij complicaties
Bij uitbreiding van de infectie naar de hersenen neemt het sterfterisico aanzienlijk toe, maar intensieve zorg kan de prognose verbeteren.

Langetermijnuitkomsten
Met een adequate opvolging herstellen de meeste patiënten zonder blijvende schade.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een oogkasontsteking omvatten:

• blijvende visuele beperking
• bleke oogleden
• oculomotorische stoornissen
• ontstekingen van andere omliggende structuren
• sinusitis
• perforatie van de oogbol in ernstige gevallen

Preventie

Behandeling van sinusitis
Een snelle en effectieve aanpak van sinusinfecties is cruciaal om oogkasontsteking te voorkomen.

Goede mondgezondheid
Preventie en behandeling van tandinfecties verminderen het risico op secundaire sinusitis.

Immuunondersteuning
Patiënten met immuundeficiënties moeten preventieve maatregelen nemen, zoals vaccinaties en profylactische medicatie.

Vroege herkenning van symptomen
Snel medisch ingrijpen bij de eerste tekenen van infectie kan ernstige complicaties voorkomen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met oogkasontsteking

Raadpleeg direct een arts bij symptomen

Oogkasontsteking kan een ernstige aandoening zijn die onmiddellijke medische aandacht vereist. Als je symptomen ervaart zoals pijn in de oogkas, roodheid, zwelling rond het oog, of moeite met het bewegen van je oog, is het belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen. Een arts kan de ernst van de ontsteking beoordelen en een geschikt behandelplan voorstellen, waaronder antibiotica of andere medicatie. Het snel zoeken van medische hulp kan helpen om de ontsteking te beheersen en complicaties te voorkomen.

Vermijd het aanraken van het oog of de oogkas

Het aanraken van het aangetaste oog of de oogkas kan de infectie verergeren en de verspreiding van bacteriën bevorderen. Probeer je handen zoveel mogelijk uit je gezicht te houden en was ze regelmatig met zeep en water. Als je contactlenzen draagt, stop dan tijdelijk met het dragen van deze lenzen totdat de ontsteking is genezen. Het vermijden van contact met het oog kan helpen om verdere irritatie of infectie te voorkomen.

Gebruik warme kompressen om pijn te verlichten

Een warme kompres kan helpen om de pijn en zwelling in de oogkas te verlichten. Doop een schone doek in warm water en wring het uit zodat het niet te heet is. Breng de doek voorzichtig aan op het getroffen gebied voor 10 tot 15 minuten. De warmte helpt om de doorbloeding te verbeteren en kan de symptomen verlichten. Herhaal dit meerdere keren per dag voor verlichting van de ontsteking. Let erop dat de doek niet te heet is om brandwonden te voorkomen.

Zorg voor voldoende rust en slaap

Rust is essentieel voor het herstel van oogkasontsteking. Door voldoende slaap en rust te nemen, kan je immuunsysteem effectiever werken om de ontsteking te bestrijden. Probeer jezelf niet te overbelasten en neem de tijd om te herstellen. Het is ook belangrijk om gedurende de dag voldoende pauzes in te lassen om je ogen niet te overbelasten, vooral als je veel naar een computerscherm of ander scherm kijkt.

Houd de ogen schoon en vermijd irriterende stoffen

Om verdere irritatie te voorkomen, is het belangrijk om de oogleden en het ooggebied schoon te houden. Gebruik een milde, niet-irriterende reiniger om de ogen voorzichtig schoon te maken. Vermijd het gebruik van make-up of andere producten rond de ogen totdat de ontsteking volledig is genezen. Ook stof, rook en andere irriterende stoffen kunnen de aandoening verergeren, dus het is raadzaam om contact met deze stoffen te vermijden totdat je herstel vordert.

Beperk je blootstelling aan andere ziekten en infecties

Omdat oogkasontsteking vaak veroorzaakt wordt door een infectie, is het belangrijk om je blootstelling aan andere ziekteverwekkers te beperken. Was regelmatig je handen, gebruik desinfecterende handgel en vermijd het delen van persoonlijke spullen, zoals handdoeken of kussenslopen, om de kans op verdere besmetting te verkleinen. Dit is vooral belangrijk als de ontsteking het gevolg is van een bacteriële of virale infectie.

Volg de behandelingsinstructies van je arts strikt op

Als je arts medicatie heeft voorgeschreven voor de oogkasontsteking, zoals antibiotica of ontstekingsremmers, is het cruciaal om de voorgeschreven dosis en het schema strikt te volgen. Stop niet met de medicatie, zelfs niet als je denkt dat de symptomen zijn verdwenen, omdat de infectie anders terug kan komen. Het volledig afronden van de voorgeschreven kuur helpt bij het voorkomen van verdere complicaties en zorgt voor een volledige genezing van de ontsteking.

Let op de symptomen van complicaties

Hoewel oogkasontsteking vaak succesvol behandeld kan worden, is het belangrijk om alert te blijven op tekenen van complicaties. Als je merkt dat de pijn verergert, je zicht verslechtert, of je koorts ontwikkelt, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstigere infectie die mogelijk behandeling met sterkere medicijnen vereist. Het snel herkennen van complicaties kan helpen om verdere schade aan het oog of omliggende weefsels te voorkomen.

Lees verder

• Orbitale pseudotumor: Oogkasaandoening met zwelling weefsels