Notalgia paraesthetica: Jeuk op rug door schade aan zenuwen

Notalgia paraesthetica (ook wel notalgia paresthetica genoemd) is een goedaardige, maar vaak vervelende aandoening waarbij patiënten intense jeuk ervaren op de midden- tot bovenrug, vooral tussen de schouderbladen. Deze chronische aandoening wordt vermoedelijk veroorzaakt door irritatie van de sensorische zenuwen. Diverse behandelingen kunnen helpen om de jeuk en pijn te verlichten, zoals medicatie, rugondersteuning, acupunctuur en zenuwstimulatie. De aandoening kent meestal een chronisch verloop met periodes van verergering en verbetering. De aandoening werd voor het eerst beschreven door de arts Astwazaturow in 1934.

• Epidemiologie van sclerodermie
• Mechanisme
• Oorzaken: Auto-immuunaandoening en collageenopbouw
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Soorten sclerodermie: Gelokaliseerd versus systemisch
• Symptomen van sclerodermie aan huid en andere organen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijnen, chirurgie en ondersteunend
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van notalgia paraesthetica

Epidemiologie van sclerodermie

Sclerodermie komt het vaakst voor bij patiënten tussen de 30 en 50 jaar, maar de aandoening kan ook bij jongere en oudere individuen optreden. Vrouwen worden vier tot negen keer vaker getroffen dan mannen. Er zijn geen significante raciale voorkeuren voor systemische sclerose, hoewel de incidentie, ernst en mortaliteit kunnen variëren tussen verschillende etnische groepen. Patiënten met een zwarte huidskleur blijken relatief vaker getroffen te zijn door deze aandoening.

Mechanisme

Het mechanisme van ntoalgia paraesthetica is complex en wordt vaak geassocieerd met beschadiging of disfunctie van de perifere zenuwen. Deze aandoening wordt gekarakteriseerd door pijn en abnormale sensaties die optreden als gevolg van de verkeerde verwerking van zenuwprikkels in het lichaam. Er zijn verschillende mogelijke oorzaken die de zenuwen kunnen beïnvloeden, variërend van externe trauma's tot interne pathologische veranderingen.

Zenuwcompressie of zenuwbeschadiging

Een van de belangrijkste mechanismen achter ntoalgia paraesthetica is zenuwcompressie of beschadiging. Wanneer een zenuw wordt samengedrukt door omliggend weefsel, zoals spieren of botten, kunnen de signalen die van de zenuw naar de hersenen worden gestuurd, vervormd raken. Dit kan leiden tot pijn of andere ongewenste sensaties, zoals tintelingen, gevoelloosheid of een branderig gevoel. De langdurige druk op zenuwen kan bijdragen aan chronische pijn en de ontwikkeling van ntoalgia paraesthetica.

Verstoorde zenuwgeleiding

Zenuwen spelen een cruciale rol bij het overdragen van signalen van het lichaam naar de hersenen en omgekeerd. Wanneer deze zenuwgeleiding verstoord raakt, bijvoorbeeld door een ontsteking of degeneratie van zenuwvezels, kan dit resulteren in ongewenste symptomen. In gevallen van ntoalgia paraesthetica kan de communicatie tussen de zenuwen en de hersenen zodanig verstoord zijn dat de hersenen pijn of andere abnormale sensaties interpreteren, zelfs als er geen daadwerkelijke schade of externe prikkels zijn.

Aandoeningen die het zenuwweefsel aantasten

Bepaalde ziekten en aandoeningen kunnen het zenuwweefsel direct beschadigen, wat leidt tot de ontwikkeling van ntoalgia paraesthetica. Dit kan het gevolg zijn van ontstekingen, zoals bij auto-immuunziekten, of van metabole stoornissen zoals diabetes mellitus. Deze aandoeningen kunnen de zenuwen direct aanvallen, waardoor ze minder goed functioneren en de hersenen verkeerd geïnterpreteerde pijnsignalen ontvangen. Diabetes bijvoorbeeld, kan leiden tot perifere neuropathie, een aandoening die de zenuwen in de extremiteiten beschadigt.

Neuropathische veranderingen in de hersenen

In sommige gevallen van ntoalgia paraesthetica kunnen de hersenen zelf de oorzaak zijn van de abnormale sensaties. Neuropathische veranderingen in de hersenen, veroorzaakt door chronische pijn of zenuwbeschadiging, kunnen ervoor zorgen dat pijnsignalen verkeerd worden geïnterpreteerd, zelfs zonder externe prikkels. Dit kan leiden tot een soort "hersenschade" die ervoor zorgt dat pijnsignalen blijvend worden geregistreerd, ook als de oorspronkelijke oorzaak van de pijn is verdwenen. Dit proces wordt vaak gezien bij aandoeningen zoals post-herpetische neuralgie.

Oorzaken: Auto-immuunaandoening en collageenopbouw

Sclerodermie is een auto-immuunziekte. Hierbij valt het immuunsysteem de eigen gezonde lichaamsweefsels aan, wat leidt tot een overproductie en ophoping van collageen in de huid en andere organen. Collageen is een eiwit dat een belangrijk bestanddeel is van bindweefsel en kraakbeen. Systemische sclerodermie kan optreden in combinatie met andere auto-immuunziekten, zoals systemische lupus erythematosus en polymyositis (een aandoening waarbij de spieren ontsteken, wat leidt tot spierzwakte). Blootstelling aan silica wordt beschouwd als een risicofactor voor het ontwikkelen van sclerodermie.

Risicofactoren

Neurogene pijn, waaronder ntoalgia paraesthetica, is een aandoening waarbij zenuwen in het lichaam ongewenste pijnprikkels doorgeven. De risicofactoren voor deze aandoening kunnen variëren, maar ze zijn vaak gerelateerd aan aandoeningen die de zenuwfunctie beïnvloeden. De belangrijkste risicofactoren omvatten genetische aanleg, omgevingsfactoren, en de aanwezigheid van andere medische aandoeningen die het zenuwstelsel aantasten.

Patiënten met diabetes mellitus

Patiënten met diabetes hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zenuwschade, wat kan leiden tot neurogene pijn zoals ntoalgia paraesthetica. De lange-termijn hoge bloedsuikerspiegels kunnen leiden tot perifere neuropathie, een aandoening die de zenuwen in de armen, benen, handen en voeten aantast. Deze beschadigde zenuwen kunnen pijn of andere abnormale gewaarwordingen veroorzaken, wat kan bijdragen aan het ontstaan van ntoalgia paraesthetica.

Patiënten met trauma of zenuwletsel

Directe verwondingen aan zenuwen, zoals door trauma, chirurgie of andere vormen van letsel, kunnen het risico op ntoalgia paraesthetica verhogen. Zenuwen die beschadigd zijn door een val, een ongeluk of een chirurgische ingreep kunnen zich niet goed herstellen, wat kan leiden tot chronische pijn en abnormale sensaties. Patiënten die een zenuwblessure hebben opgelopen, hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening.

Patiënten met infecties

Infecties zoals herpes zoster (gordelroos) kunnen leiden tot zenuwbeschadiging, wat op zijn beurt het risico op ntoalgia paraesthetica verhoogt. De virusinfectie kan schade aan de zenuwen veroorzaken, wat resulteert in pijn die aanhoudt, zelfs nadat de infectie is genezen. Deze post-herpetische neuralgie kan leiden tot langdurige pijn en onaangename sensaties in de getroffen gebieden.

Patiënten met genetische aanleg

Genetische factoren spelen een rol bij de vatbaarheid voor het ontwikkelen van neurogene pijn. Sommige genetische afwijkingen kunnen de zenuwfunctie beïnvloeden, waardoor de kans op aandoeningen zoals ntoalgia paraesthetica wordt vergroot. Familiegeschiedenis van zenuwziekten of neuropathieën kan bijdragen aan het risico van het ontwikkelen van deze aandoening.

Risicogroepen

Verschillende patiëntengroepen vertonen een verhoogd risico op ntoalgia paraesthetica, met name diegenen die te maken hebben met chronische aandoeningen of erfelijke factoren. Deze risicogroepen kunnen baat hebben bij vroege opsporing en behandeling om de progressie van de aandoening te vertragen of symptomen te verlichten.

Patiënten met chronische zenuwaandoeningen

Patiënten die lijden aan aandoeningen zoals multiple sclerose, Parkinson of amyotrofische laterale sclerose (ALS) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van neurogene pijn, inclusief ntoalgia paraesthetica. De progressie van deze aandoeningen kan leiden tot beschadiging van zenuwweefsel, wat de kans op pijn en abnormale gevoelswaarnemingen verhoogt.

Patiënten die chemotherapie ondergaan

Chemotherapie kan perifere neuropathie veroorzaken, een aandoening waarbij de zenuwen in de handen en voeten beschadigd raken. Deze zenuwschade kan bijdragen aan de ontwikkeling van ntoalgia paraesthetica, omdat de beschadigde zenuwen pijnlijke of ongemakkelijke gewaarwordingen kunnen doorgeven.

Patiënten met obesitas

Obesitas kan leiden tot verhoogde druk op de zenuwen, met name in de onderste ledematen en de rug. Deze verhoogde druk kan zenuwen beschadigen of irriteren, wat mogelijk leidt tot de ontwikkeling van ntoalgia paraesthetica. Het verlies van lichaamsgewicht en het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon kan helpen om de druk op de zenuwen te verminderen.

Soorten sclerodermie: Gelokaliseerd versus systemisch

Sclerodermie kan worden onderverdeeld in twee hoofdtypen: gelokaliseerd en systemisch.

Gelokaliseerde sclerodermie

Deze vorm van sclerodermie beperkt zich tot de huid, vaak op de handen en het gezicht. De ziekte verspreidt zich doorgaans niet naar andere delen van het lichaam, en ernstige complicaties zijn zeldzaam. Gelokaliseerde sclerodermie komt vaak voor bij kinderen.

Systemische sclerodermie of systemische sclerose

Ongeveer een derde van de patiënten met sclerodermie lijdt aan systemische sclerodermie, waarbij grote delen van de huid en organen zoals het hart, de longen of de nieren worden aangetast. Dit type wordt verder onderverdeeld in twee hoofdvormen: de beperkte vorm (CREST-syndroom) en de diffuse vorm. Systemische sclerodermie komt voornamelijk voor bij volwassenen.

Symptomen van sclerodermie aan huid en andere organen

Huid

Bijna alle patiënten met sclerodermie ervaren huidafwijkingen zoals:

• Hyperpigmentatie (donkere verkleuring van de huid) of hypopigmentatie (lichtere verkleuring van de huid)
• Haaruitval (alopecia)
• Kleine, witte knobbeltjes onder de huid waar soms een substantie uit sijpelt die lijkt op tandpasta
• Onycholyse (nagelloslating)
• Stijve en strakke huid van de vingers, handen, onderarmen en het gezicht, een aandoening die in medische termen sclerodactylie wordt genoemd
• Strakke, maskerachtige huid op het gezicht
• Vingers of tenen die blauw of wit verkleuren, gevoelloos of pijnlijk zijn bij blootstelling aan koude temperaturen en stress (fenomeen van Raynaud) / koude handen en voeten / koude vingers
• Zweren (ulcera) op de vingertoppen of tenen

Botten en spieren

Symptomen die verband houden met botten en spieren kunnen omvatten:

• Gevoelloosheid en pijn in de voeten (voetpijn)
• Gewrichtspijn (medische term: artralgie)
• Pijn, stijfheid en zwelling van de vingers en gewrichten
• Polspijn
• Spierpijn
• Spierzwakte
• Symptomen van het carpaal tunnel syndroom (pijn, gevoelloosheid, tintelingen en/of zwakte in de hand door druk op de zenuw in de pols)

Longen
Littekenvorming op de longen kan leiden tot de volgende problemen:

• Ademhalingsproblemen
• Een droge aanhoudende hoest door longaandoening
• Een piepende ademhaling (stridor)
• Pijn op de borst door pulmonale hypertensie
• Progressieve kortademigheid
• Vermoeidheid

Maag en darmen

Bij aantasting van het spijsverteringskanaal kunnen de volgende problemen optreden:

• Chronische bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie) door occult bloedverlies
• Constipatie
• Diarree
• Een opgeblazen gevoel na de maaltijd of een opgezette buik
• Verlies van eetlust en daardoor gewichtsverlies en ondervoeding door onvoldoende calorie-inname
• Gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar de slokdarm)
• Moeite met slikken (dysfagie)
• Problemen met het regelen van ontlasting

Neurologisch

Neurologische symptomen kunnen omvatten:

• Depressie en angst
• Hoofdpijn en een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) bij een hypertensieve niercrisis
• Pijn aan het gezicht en verminderd gevoel door trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten)
• Tintelingen en zwakte in de hand door het carpaal tunnel syndroom

Nieren

Nierproblemen kunnen leiden tot:

• Nierinsufficiëntie of nierfalen door onderbreking van de nierfunctie
• Hoge bloeddruk (hypertensie) als gevolg van vernauwing van de bloedvaten in de nieren
• Nierziekte door auto-immuunaanvallen

Alarmsymptomen

Bij het vermoeden van ntoalgia paraesthetica is het belangrijk om alarmsymptomen te herkennen die kunnen wijzen op de ernst van de aandoening. Deze symptomen kunnen variëren van acute pijn tot chronische abnormale gewaarwordingen en zijn vaak indicatief voor zenuwschade of andere onderliggende gezondheidsproblemen.

Langdurige of verergerende pijn

Een van de belangrijkste alarmsymptomen van ntoalgia paraesthetica is langdurige pijn die niet verdwijnt. Deze pijn kan variëren van een branderig gevoel tot scherpe, stekende pijn die niet reageert op reguliere pijnstillers. Patiënten moeten alert zijn op pijn die verergert in plaats van verbetert, omdat dit kan wijzen op voortschrijdende zenuwschade.

Verlies van gevoel of gevoelsstoornissen

Een ander alarmteken van ntoalgia paraesthetica is verlies van gevoel of abnormale gevoelsstoornissen, zoals tintelingen of een gevoelloos gevoel in de getroffen gebieden. Dit kan optreden wanneer de zenuwen niet goed functioneren en kan het gevolg zijn van zenuwcompressie of schade. Gevoelsverlies kan leiden tot verhoogde gevoeligheid voor temperatuurveranderingen of pijn.

Spierzwakte of coördinatieproblemen

Spierzwakte, verlies van coördinatie of onvermogen om bepaalde bewegingen te maken kan ook wijzen op ntoalgia paraesthetica. Wanneer zenuwen beschadigd zijn, kan dit de spieren beïnvloeden, wat leidt tot verminderde spierkracht en zelfs moeite met het uitvoeren van dagelijkse taken. Dit kan een teken zijn van ernstigere zenuwbeschadiging en vereist medische evaluatie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een volledig lichamelijk onderzoek uit om de symptomen van sclerodermie te ontdekken. Hij bemerkt een strak, dikke huid op de vingers, het gezicht of elders. Hij bekijkt tevens de huid op de rand van de nagels via een vergrootglas en identificeert zo afwijkingen van de kleine bloedvaten. Daarnaast beluistert hij de long- en ademgeluiden via auscultatie (onderzoek waarbij hij zijn stethoscoop gebruikt), en hij betast ook de buik op zoek naar afwijkingen. Vervolgens controleert hij de bloeddruk. Soms ontwikkelt de patiënt namelijk een hoge bloeddruk (hypertensie) als gevolg van kleine en smallere bloedvaten in de nieren die veroorzaakt zijn door sclerodermie. Door de nierproblemen ontstaat bij een aantal patiënten een verminderde nierfunctie.

Diagnostisch onderzoeken
Diagnostische onderzoeken zijn nodig om de diagnose van sclerodermie te bevestigen. Hiervoor voert de arts volgende onderzoeken uit:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan van de longen
• een echocardiografie (onderzoek van het hart door geluidsgolven)
• een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• een huidbiopsie
• een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas)
• een urineonderzoek

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen bootsten de symptomen na van systemische sclerose en daarom zijn ze gekend als de differentiële diagnose:

• blootstelling aan radiotherapie (behandeling via bestraling)
• diabetische cheiroartropathie
• eosinofiele fasciitis (verdikking en zwelling van de huid)
• eosinofilie-myalgie syndroom
• graft-versus-host ziekte (complicatie na transplantatie)
• nefrogene systemische fibrose
• porphyria cutanea tarda
• reflex sympathische dystrofie
• scleredema adultorum van Buschke
• scleredema diabeticorum
• scleromyxedema (gegeneraliseerde lichen myxedematosus)

Behandeling via medicijnen, chirurgie en ondersteunend

Een snelle en juiste diagnose en behandeling beperkt de symptomen van sclerodermie tot een minimum en het vermindert de kans op onherstelbare schade. Een effectief bewezen behandeling is niet beschikbaar voor sclerodermie. De arts bekijkt naar de klachten van elke patiënt en stemt dan hierop zijn behandeling af.

Medicijnen

Medicijnen verlichten de symptomen en voorkomen complicaties:

• ACE-remmers tegen een hoge bloeddruk of nierproblemen
• Antibiotica om infecties te voorkomen
• Bloedvat verwijdende geneesmiddelen
• Corticosteroïden
• Geneesmiddelen om de longfunctie te verbeteren
• Hydroxychloroquine voor de behandeling van artritis (gewrichtsontsteking)
• Immunosuppressiva (Geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken)
• Medicijnen tegen het fenomeen van Raynaud
• Medicijnen tegen maagzuur of slikproblemen
• Niet-Steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)

Chirurgie

Chirurgie is nodig in een aantal gevallen namelijk om een vinger te amputeren als de vingertoppen ernstige zweren vertonen waardoor de patiënt gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid) ontwikkelt. In sommige gevallen is ook een longtransplantatie vereist bij patiënten met een hoge bloeddruk in de slagaderen (pulmonale hypertensie).

Ondersteunend

Het fenomeen van Raynaud is buiten medicatie ook nog ondersteunend te behandelen met handschoenen om de handen warm te houden en het stoppen met roken. Lichttherapie verlicht daarnaast de symptomen van de verdikte huid. Bovendien zijn veel patiënten met sclerodermie gebaat bij fysiotherapie.

Prognose

Bij sommige patiënten ontwikkelen de symptomen zich snel en is de ziekte progressief. Bij de meeste patiënten gaat de achteruitgang langzaam of is de ziekte zelfs tijdelijk stabiel. Patiënten die enkel huidgerelateerde symptomen hebben, hebben een betere prognose.

Een slechtere prognose is genoteerd bij patiënten met volgende factoren, al is deze lijst niet bindend en zijn ook hierbij talrijke uitzonderingen mogelijk:

• anemie (een tekort aan rode bloedcellen)
• een grotere mate van betrokkenheid van de huid
• een jongere leeftijd
• een snelle progressie van de huidsymptomen
• een verhoogde bezinkingssnelheid in het bloed (esr)
• hartaandoeningen
• longaandoeningen
• nieraandoeningen
• van Afrikaanse afkomst

Complicaties

Systemische sclerodermie leidt tot volgende complicaties:

• handen: beperkte handbewegingen door de aantasting van het weefsel van de vingertoppen
• hart: abnormale hartritmes, pericarditis (ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje)) en hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• kanker
• longen: littekenvorming in de longen (pulmonale fibrose) waardoor een verminderde longfunctie ontstaat, ademhalingsproblemen en problemen bij fysieke inspanning ontstaan. Een hoge bloeddruk in de longen (pulmonale hypertensie) is hiervan tevens een mogelijk gevolg.
• maag en darmen: Problemen met het absorberen van voedingsstoffen uit voedsel (malabsorptie), zure reflux en aanvallen van constipatie en diarree.
• nieren: niercrisis en nierfalen
• seksuele functie: Mannen met sclerodermie hebben vaak last van erectiestoornissen. Vrouwen lijden aan vaginale droogte en een vernauwde vaginale opening.
• wondinfecties

Preventie van notalgia paraesthetica

Preventie van notalgia paraesthetica richt zich voornamelijk op het verminderen van risicofactoren en het voorkomen van exacerbaties van de symptomen. Hieronder volgen enkele belangrijke preventieve maatregelen:

Ergonomische aanpassingen

Het aannemen van een goede ergonomische houding tijdens dagelijkse activiteiten kan helpen om rugbelasting te verminderen. Dit omvat het gebruik van een ergonomische stoel en bureau bij werk en het handhaven van een juiste lichaamshouding.

Vermijden van overmatige belastingen

Overmatig gewichtheffen en andere rugbelastende activiteiten kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van zenuwbeschadiging. Het vermijden van dergelijke activiteiten of het toepassen van goede tiltechnieken kan nuttig zijn.

Beschermende kleding

Bij bepaalde beroepen en activiteiten, zoals bij het werken met schadelijke stoffen of tijdens fysiek intensieve werkzaamheden, is het dragen van beschermende kleding belangrijk om huid- en zenuwbeschadiging te voorkomen.

Juiste behandeling van huid- en spieraandoeningen

Het tijdig en adequaat behandelen van aandoeningen zoals zonnebrand, spierontstekingen of wervelkolomproblemen kan helpen om de ontwikkeling van notalgia paraesthetica te voorkomen. Regelmatige medische controles en preventieve zorg zijn hierbij van belang.

Vermijden van krabben

Het vermijden van krabben aan de huid, vooral in gebieden waar jeuk voorkomt, kan verdere huidbeschadiging en verergering van symptomen helpen voorkomen.

Gezonde leefstijl

Een gezonde leefstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan bijdragen aan het behoud van een goede algehele gezondheid en het verminderen van risicofactoren voor de aandoening.