Notalgia paraesthetica: Jeuk op rug door schade aan zenuwen

Notalgia paraesthetica (notalgia paresthetica) is een goedaardige maar vervelende aandoening waarbij een patiënt intense jeuk ervaart op de midden- tot bovenrug tussen de schouderbladen. De chronische aandoening is wellicht het gevolg van irritatie van de sensorische zenuwen. Diverse behandelingen verminderen de jeuk en pijn die gepaard gaan met de aandoening: medicatie, rugondersteuning, accupunctuur en/of zenuwstimulatie. Voorts kent de aandoening meestal een chronisch verloop met remissies (rustige periodes) en opflakkeringen. De arts Astwazaturow beschreef de veel voorkomende ziekte voor het eerst in de medische literatuur in 1934.

• Oorzaken: Schade aan gevoelszenuwen
• Risicofactoren van notalgia paraesthetica
• Symptomen: Jeuk op rug en veranderingen aan huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Rugondersteuning
• Zenuwstimulatie en accupunctuur
• Prognose van aandoening
• Complicaties

Oorzaken: Schade aan gevoelszenuwen

De exacte oorzaak van notalgia paraesthetica is anno oktober 2020 onbekend. De sensorische zenuwen (gevoelszenuwen) komen uit het ruggenmerg van de bovenrug en lopen dan door de dikke rugspieren voordat ze de huid bereiken. Aan deze onderhuidse zenuwen ontstaat mogelijk ergens in het traject schade, wat notalgia paraesthetica tot gevolg heeft.

• In de huid is zenuwbeschadiging te wijten aan zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan zonlicht) of gordelroos (infectie met huiduitslag en symptomen aan het gezicht).
• In de spieren ontstaat zenuwschade door een spierontsteking (myositis), spierspasmen of een ziekte.
• In de wervelkolom is zenuwbeschadiging het gevolg van chronische degeneratieve veranderingen zoals cervicale artrose, een acuut rug- of nekletsel (zoals een whiplash)

Risicofactoren van notalgia paraesthetica

Een aantal risicofactoren zijn in verband gebracht met notalgia paraesthetica. Het hebben van één of meer risicofactoren betekent echter niet dat dat de huidaandoening tot stand komt.

• beroep: kappers of schilders
• geen beschermende kledij of veiligheidskledij dragen bij bepaalde beroepsmatige activiteiten of sporten
• geen gordel dragen (leidt sneller tot een whiplash of een ander letsel)
• geslacht: het vaakst vrouwen (van middelbare leeftijd)
• leeftijd: tussen veertig en tachtig jaar
• overmatig gewichtheffen

Symptomen: Jeuk op rug en veranderingen aan huid

Jeuk
Het eerste teken van notalgia paraesthetica is intense jeuk. Dit is typisch gelokaliseerd op een huidgebied, precies tussen of onder het schouderblad aan weerszijden van de rug. Dit gebied is gemiddeld drie tot tien centimeter groot. Een huiduitslag of huidafwijkingen zijn in het begin echter niet aanwezig.

Gevoel
Sommige patiënten ervaren ook stekende of brandende pijn, een verhoogde gevoeligheid van de huid in het getroffen gebied, een sterker pijngevoel (hyperalgesie) en gevoelsstoornissen van de huid (dysesthesie).

Huidveranderingen
Door herhaaldelijk krabben en wrijven ontstaan veranderingen op de huid. De huid verdonkert namelijk mogelijk in het getroffen gebied (hyperpigmentatie), maar ook is de huid mogelijk juist lichter van kleur (hypopigmentatie). Daarnaast krijgt de huid een dikker en leerachtig uiterlijk (lichenificatie). Littekenvorming en lichen simplex (soort eczeem) zijn andere mogelijke wijzigingen aan de huid. Verder zweet de patiënt niet (anhidrose) of verminderd (hypohidrose) in het aangetaste huidgebied.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose van notalgia paraesthetica gebeurt meestal door een dermatoloog en is gebaseerd op de geschiedenis van een episodische intense jeuk en een uitgebreid klinisch onderzoek. In de meeste gevallen is een huidbiopsie niet vereist. Bijkomende onderzoeken zijn mogelijk vereist wanneer sprake is van een onderliggend nek-, wervelkolom- of spierprobleem. Meestal zet de arts dan beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan, CT-scan en/of röntgenfoto in.

Differentiële diagnose
Volgende aandoeningen zijn differentiële diagnoses voor notalgia paraesthetica:

• allergische contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk)
• brachioradiale pruritus (intense jeuk aan bovenarmen)
• contacteczeem
• een droge huid
• een insectenbeet
• herpes zoster (gordelroos)
• lichen simplex chronicus
• maculaire amyloidose
• parasietenwaan / waaninfestatie
• postinflammatoire hyperpigmentatie
• prurigo nodularis (huidaandoening met erg jeukende bultjes)
• tinea corporis (lichaamsschimmel: ringvormige huiduitslag)
• tinea versicolor (huidinfectie met schilferige vlekken)
• toxicodermie

Behandeling

Voor notalgia paraesthetica bestaat geen effectief bewezen behandeling. Wel zijn ondersteunende behandelingen beschikbaar. Het is wel belangrijk dat patiënten niet krabben aan de huid om huidkleurwijzigingen te voorkomen. Bovendien leidt krabben juist tot meer jeuk.

Medicatie

Injecteerbare behandelingen
De arts gebruikt botulinumtoxine (botox) of paravertebrale lokale anesthesieblok in de letsels voor het verlichten van pijn en jeuk.

Orale behandelingen
Orale (via de mond ingenomen) behandelingen (tabletten) verminderen het gevoel van zenuwirritatie. Voorbeelden van orale behandelingen zijn onder meer: amitriptyline, Doxepin, Gabapentine of pregabaline.

Topische behandelingen
Topische (op de huid toegepaste) behandelingen (crèmes) verminderen ontsteking of ‘misleiden’ de zenuwen om de boodschap van jeuk of pijn niet naar de hersenen te sturen. Voorbeelden zijn koelende crèmes (met menthol en/of fenol en/of kamfer), coldpacks, capsaïcine crème, lokale verdovingscrèmes of andere samengestelde crèmes (die doxepin, amitryptiline en ketamine bevatten).

Rugondersteuning

Patiënten nemen een ergonomische houding aan, volgen fysiotherapie en/of voeren eenvoudige (rek)oefeningen uit om de pijnklachten te verminderen. eventueel is een medicamenteuze of chirurgische behandeling nodig voor de nek- en rugklachten.

Zenuwstimulatie en accupunctuur

Transcutane elektrische zenuwstimulatie, subcutane elektrische zenuwstimulatie en accupunctuur zijn andere nuttige behandelingen.

Prognose van aandoening

Notalgia paraesthetica kent meestal een chronisch verloop. Meestal hebben patiënten periodes waarbij geen of slechts milde klachten aanwezig zijn die dan worden gevolgd door opflakkeringen van de symptomen. De aandoening is goedaardig en dankzij de vele behandelingsmethoden is het meestal wel goed mogelijk om de klachten onder controle te krijgen tijdens opflakkeringen.

Complicaties

De jeuk is bij de meeste patiënten intens wat leidt tot diverse fysieke en ook mentale complicaties (slaapgebrek, stress, depressie, …). Ook ontstaan mogelijk huidzweren of secundaire huidinfecties door het overmatig krabben aan de huid, waarvoor ook een behandeling vereist is.