Vici-syndroom: Ernstige aandoening met veel afwijkingen

Het Vici-syndroom is een zeldzame, erfelijke aandoening die al op jonge leeftijd meerdere lichaamsdelen aantast, waaronder de hersenen, het immuunsysteem, het hart, de huid, en de ogen. Soms zijn ook andere organen betrokken. De aandoening wordt veroorzaakt door een genetische mutatie en heeft een progressief karakter. De behandeling richt zich voornamelijk op het ondersteunen van symptomen. De vooruitzichten zijn doorgaans slecht. Het Vici-syndroom werd voor het eerst beschreven in de medische literatuur door de artsen Dionisi en Vici en hun collega's in 1988.

• Synoniemen van het Vici-syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken: Genetische mutatie in EPG5
• Genetische veranderingen
• Overervingspatroon
• Symptomen
• Gezicht
• Hart
• Hersenen
• Huid en haar
• Immuunsysteem
• Ogen
• Andere symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van multisystemische aandoening
• Prognose van progressieve ziekte
• Complicaties
• Preventie en erfelijkheidsadvies

Synoniemen van het Vici-syndroom

• Andere benamingen voor deze aandoening zijn:
• afwezig corpus callosum cataract immunodeficiëntie
• corpus callosum agenesis-cataract-immunodeficiency syndrome
• Dionisi Vici Sabetta Gambarara-syndroom
• Dionisi-Vici-Sabetta-Gambarara-syndroom
• immunodeficiëntie met gespleten lip / gehemelte, cataract, hypopigmentatie en afwezig corpus callosum

Epidemiologie

Het Vici-syndroom is een uiterst zeldzame aandoening met een onbekende prevalentie anno augustus 2024. Volgens de Genetics Home Reference zijn er wereldwijd slechts ongeveer honderd gevallen gemeld sinds de eerste beschrijving van de aandoening in de medische literatuur.

Oorzaken: Genetische mutatie in EPG5

Genetische veranderingen

Mutaties in het EPG5-gen veroorzaken het Vici-syndroom. Dit gen codeert voor een eiwit dat essentieel is voor autofagie, een proces waarbij cellen beschadigde of overtollige componenten afbreken en hergebruiken. Autofagie is ook cruciaal voor de immuunrespons tegen pathogenen zoals bacteriën en virussen. Bij mutaties in het EPG5-gen ontstaan defecte EPG5-eiwitten die niet correct functioneren. Dit leidt tot een verminderde immuunrespons en defecten in het autofagieproces, hoewel anno augustus 2024 de exacte rol van het autofagieprobleem bij het ontstaan van de symptomen van het Vici-syndroom nog niet volledig is begrepen.

Overervingspatroon

Het Vici-syndroom erft autosomaal recessief over. Dit betekent dat een patiënt de mutatie in beide kopieën van het EPG5-gen moet hebben om de ziekte te ontwikkelen. De ouders van een aangedane persoon zijn vaak dragers van één enkele mutatie, maar vertonen zelf geen symptomen van de aandoening.

Symptomen

Het Vici-syndroom veroorzaakt een breed scala aan symptomen die verschillende lichaamsdelen aantasten.

Gezicht

Baby’s en jonge kinderen met het Vici-syndroom vertonen vaak afwijkingen aan het gezicht en problemen met gezichtsstructuren, zoals:

• Een opening in de bovenlip (gespleten lip) met of zonder een opening in het gehemelte (gespleten gehemelte) of andere ongewone gelaatstrekken.
• Gehoorverlies door afwijkingen van het binnenoor (sensorineuraal gehoorverlies).
• Laag aangezette oren.
• Micrognathie (een kleine onderkaak).

Hart

Bij kinderen met het Vici-syndroom komt vaak de mogelijk levensbedreigende hartaandoening cardiomyopathie voor. Deze progressieve aandoening maakt het voor het hart moeilijk om bloed efficiënt te pompen. Sommige getroffen kinderen hebben ook aangeboren hartafwijkingen zoals linkerventrikelhypertrofie.

Hersenen

Een belangrijke hersenafwijking bij het Vici-syndroom is agenesis van het corpus callosum, waarbij het weefsel dat de linker- en rechterhersenhelft verbindt, niet goed ontwikkelt. Deze afwijking ontstaat vroeg tijdens de zwangerschap. Andere hersenafwijkingen die soms optreden, zijn onderontwikkeling van de pons (pontine hypoplasie) en verminderde productie van myeline, een vetachtige stof die zenuwcellen bedekt en beschermt. Naast problemen met de hersenontwikkeling treedt in de loop van de tijd vaak afbraak (degeneratie) van hersenweefsel op, wat leidt tot microcefalie (een abnormaal kleine hoofdomvang). Deze hersenproblemen dragen bij aan een ernstige ontwikkelingsachterstand en hypotonie (een lage spierspanning). De meeste patiënten ontwikkelen nooit de vaardigheden om te zitten, lopen of praten. Daarnaast kunnen patiënten last hebben van epileptische aanvallen en andere neurologische problemen.

Huid en haar

De huid en het haar van mensen met het Vici-syndroom zijn vaak lichter van kleur dan die van familieleden of andere mensen met een vergelijkbare etnische achtergrond. Dit verschijnsel staat bekend als hypopigmentatie.

Immuunsysteem

Patiënten met het Vici-syndroom hebben een verzwakt immuunsysteem, wat leidt tot terugkerende en soms levensbedreigende infecties. Luchtweginfecties zijn het meest voorkomend, maar maag- en darminfecties en urineweginfecties komen ook vaak voor.

Ogen

Het Vici-syndroom veroorzaakt verschillende oogproblemen, waaronder vertroebeling van de ooglenzen (cataract). Andere oogproblemen zijn onder andere:

• Albinisme (afwijkingen aan ogen, huid en haar).
• Hypopigmentatie van de fundus (binnenkant van het oog).
• Afwijkingen van pigmentvlekken op het netvlies.
• Abnormale maculaire morfologie (vorm en structuur van het centrale deel van het netvlies).
• Hypotelorisme (ogen die dichter bij elkaar staan dan normaal).
• Hypertelorisme (wijd uit elkaar staande ogen).

Andere symptomen

Andere, minder vaak voorkomende symptomen van het Vici-syndroom zijn onder andere:

• Acidose (te hoge zuurgraad van het bloed).
• Bloedarmoede.
• Een abnormale houding.
• Een abnormale leverfunctie.
• Een abnormale nierfunctie.
• Een abnormale schildklierfunctie.
• Een langzamere groei dan verwacht.
• Elektrolytenstoornissen, zoals hypokaliëmie (te laag kaliumgehalte in het bloed).
• Gewrichtsstijfheid.
• Penishypospadie (uitmonding van de plasbuis aan de onderkant van de penis).
• Slaapstoornissen.
• Ureterale atresie (afwezigheid of onderontwikkeling van de urineleider).
• Voedingsproblemen bij baby's.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het Vici-syndroom wordt gesteld op basis van klinische symptomen en bevestiging van EPG5-gen mutaties via genetische tests.

Behandeling van multisystemische aandoening

Behandeling van het Vici-syndroom is voornamelijk ondersteunend en symptomatisch. Door de complexiteit van de aandoening vereist het management van deze ziekte een multidisciplinaire benadering. Belangrijke aspecten van de behandeling zijn:

• Regelmatige intraveneuze immunoglobuline-infusies en antimicrobiële profylaxe ter ondersteuning van het verzwakte immuunsysteem.
• Anticonvulsieve therapie voor de behandeling van epileptische aanvallen.
• Overweging van een cataractoperatie bij patiënten met ernstige lensvertroebeling.
• Behandeling van hypothyreoïdie met schildklierhormonen.
• Nierfunctiestoornissen en ernstige bloedarmoede kunnen respectievelijk nierdialyse en bloedtransfusies vereisen.

Prognose van progressieve ziekte

De prognose voor patiënten met het Vici-syndroom is over het algemeen slecht. Door de ernst en het multisystemische karakter van de aandoening overlijdt het merendeel van de patiënten binnen de eerste vijf levensjaren, hoewel er uitzonderingen bestaan waarbij patiënten langer overleven. Intensieve medische zorg en continue monitoring zijn cruciaal om de levensverwachting en -kwaliteit te verbeteren.

Complicaties

Complicaties van het Vici-syndroom zijn talrijk en variëren afhankelijk van de getroffen organen en systemen. Enkele belangrijke complicaties zijn:

• Chronische infecties door het immuunsysteem dat niet goed functioneert.
• Hartfalen als gevolg van progressieve cardiomyopathie.
• Ernstige ontwikkelingsachterstanden en blijvende invaliditeit.
• Blindheid of ernstige visuele beperkingen door oogafwijkingen.
• Levensbedreigende ademhalingsproblemen.

Preventie en erfelijkheidsadvies

Gezien de genetische aard van het Vici-syndroom is genetisch advies aan ouders die dragers kunnen zijn van het EPG5-gen van groot belang. Prenatale testen kunnen worden overwogen voor risicogezinnen om de aanwezigheid van de mutatie bij een foetus te detecteren. Vroege diagnose kan bijdragen aan het tijdig instellen van ondersteunende zorg en preventie van complicaties.