Auto-immuunartritis: Soorten van ontsteking van gewrichten

Auto-immuunartritis (auto-immune artritis) is een groep van aandoeningen waarbij immuunsysteem van een patiënt zichzelf aanvalt waardoor een gewrichtsontsteking tot stand komt. Er zijn heel veel verschillende soorten auto-immuunartritis die allen gepaard gaan met pijn, stijfheid en een zwelling van het gewricht in combinatie met een beperkt bewegingsbereik. Medicijnen en veranderingen in de levensstijl verminderen de symptomen, waardoor de patiënt een gezond en gelukkig leven kan leiden. Het is belangrijk om zo snel mogelijk een vorm van auto-immuunartritis te identificeren en behandelen om eventuele complicaties te minimaliseren.

• Risicofactoren van gewrichtsontsteking door auto-immuunreactie
• Soorten auto-immuunartritis
• Artritis psoriatica
• Axiale spondyloartritis
• Juveniele artritis
• Palindroomreuma
• Reactieve artritis
• Reumatoïde artritis
• Spondyloartritis ankylopoetica
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening veroorzaakt door eigen immuunsysteem
• Medicatie
• Veranderingen in de levensstijl
• Prognose
• Complicaties van ontsteking van gewrichten

Risicofactoren van gewrichtsontsteking door auto-immuunreactie

De risicofactoren voor auto-immuunartritis zijn afhankelijk van het type artritis. Genetica en een familiegeschiedenis van een specifieke aandoening spelen echter een rol. Daarnaast zijn diverse omgevingsfactoren in verband gebracht met auto-immuunartritis zoals:

• een vroege blootstelling aan toxines (gifstoffen), zoals die in sigarettenrook
• geslacht: Vrouwen krijgen twee tot drie keer vaker te maken met reumatoïde artritis dan mannen. Mannen kampen echter vaker ankyloserende spondyloartritis dan vrouwen.
• roken
• zwaarlijvigheid

Soorten auto-immuunartritis

Er zijn meer dan honderd soorten artritis. Auto-immuunartritis veroorzaakt mogelijk veel ongemak en zwelling in de gewrichten. De meest voorkomende vormen van auto-immuunartritis zijn hieronder opgelijst.

Artritis psoriatica

Artritis psoriatica verschijnt bij patiënten met de huidaandoening psoriasis. Psoriasis veroorzaakt schilferende, fragmentarische gebieden op de huid. Overal op hete lichaam zijn mogelijk gewrichten getroffen, zoals de wervelkolom, de knieën, de vingers, de tenen, … Artritis psoriatica veroorzaakt soms de aandoening enthesitis. Hierbij ontstaan gevoelige plekken op plaatsen waar ligamenten en pezen verbinding maken met botten (spieraanhechting). Vaak zijn de achterkant van de hiel en de plaats rond de elleboog getroffen.

Axiale spondyloartritis

Axiale spondyloartritis tast de bekkengewrichten en de wervelkolom aan.

Juveniele artritis

Juveniele artritis treft kinderen en leidt tot gewrichtspijn, een oogontsteking, koorts en een huiduitslag. Andere namen voor dit type gewrichtsontsteking zijn juveniele idiopathische artritis, juveniele chronische artritis of juveniele reumatïde artritis.

Palindroomreuma

Palindroomreuma is een zeldzame vorm van artritis die aanvallen van gewrichtsontstekingen veroorzaakt die vervolgens weer verdwijnen. Palindroomreuma treft vaak de vingers, polsen en knieën. Bekende symptomen zijn pijn, zwelling, stijfheid en koorts.

Reactieve artritis

Reactieve artritis komt voor bij patiënten met een voorgeschiedenis van bepaalde bacteriële infecties, zoals Chlamydia, Salmonella, Shigella of Campylobacter. Gewrichtspijn, rode ogen, brandend urineren of een huiduitslag op de voetzolen of handpalmen zijn bekende symptomen van deze vorm van een ontsteking van de gewrichten.

Reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis is het meest voorkomende type auto-immuunartritis, dat meestal zwelling en pijn veroorzaakt in de handen, voeten en polsen. Drie op de vier patiënten zijn van het vrouwelijke geslacht.

Spondyloartritis ankylopoetica

De ziekte van Bechterew (spondyloartritis ankylopoetica) veroorzaakt artritis van de wervelkolom, hetgeen leidt tot pijn en stijfheid in de wervelkolomgewrichten.

Symptomen

De symptomen van auto-immuunartritis zijn variabel en hangen af van het specifieke onderliggende type artritis. Volgende symptomen komen mogelijk tot uiting, al is deze lijst niet definitief:

• bloedarmoede (anemie)
• een droge mond (xerostomie)
• een oogontsteking, droge ogen, jeukende ogen, een oogafscheiding, rode ogen
• een verminderde bewegingsvrijheid
• gewichtsverlies
• gewrichtspijn
• gewrichtsstijfheid
• gezwollen gewrichten
• harde bultjes weefsel (knobbeltjes) onder de huid van de armen
• koorts
• misvormde gewrichten
• slaapproblemen
• vermoeidheid
• zwakte

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Een reumatoloog behandelt auto-immuunartritis. De arts bevraagt de patiënt over de symptomen alsook wat de klachten doet verergeren of juist verbeteren. Daarnaast is een grondige medische geschiedenis nodig waarbij de arts ook informatie wenst over andere medische aandoeningen en het soort medicijnen dat hij neemt.

Diagnostisch onderzoek
Diverse onderzoeken zijn nodig om informatie te krijgen over de locatie en ernst van de aangetaste gewrichten.

• beeldvormende onderzoeken, zoals röntgenfoto's, een CT-scan of een MRI-scan (identificeert gebieden met gewrichtsschade)
• een biopsie (weefselmonster: bevestigt de diagnose van bepaalde aandoeningen zoals psoriasis)
• een bloedonderzoek

Geen enkele test bevestigt de diagnose van een type auto-immuunartritis. Vaak zijn meerdere testen nodig om andere aandoeningen en vormen van artritis uit te sluiten.

Behandeling van aandoening veroorzaakt door eigen immuunsysteem

Een individueel behandelplan is nodig bij auto-immuunartritis.

Medicatie

Patiënten met milde vormen van auto-immuunartritis zijn mogelijk gebaat met niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen (Advil) of naproxen (Aleve). DMARD’s (disease-modifying antirheumatic drugs) zijn ook mogelijk inzetbare medicijnen. Zijn DMARD's niet effectief, dan schrijft de arts biologische responsmodificatoren of ‘biologische agentia’ voor. Deze medicijnen blokkeren de communicatie van het immuunsysteem die leiden tot de symptomen van auto-immuunartritis. Soms neemt de patiënt deze medicijnen in in combinatie met DMARD's. Medicijnen hebben mogelijk bijwerkingen. DMARD's en biologische geneesmiddelen zijn bijvoorbeeld immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken), waardoor een patiënt meer vatbaar is voor infecties.

Veranderingen in de levensstijl

Veranderingen in de levensstijl zijn onder meer:

• gezonde en evenwichtige voeding nuttigen: Het eten van een gezonde voeding om een gezond gewicht te behouden waardoor minder druk op pijnlijke gewrichten ontstaat.
• regelmatige lichaamsbeweging die het bewegingsbereik van de gewrichten verbeteren zoals wandelen, wateraerobics en andere low-impact aërobe oefeningen
• stoppen met roken: Roken verergert de symptomen van vele soorten auto-immuunartritis.

Prognose

Auto-immuunartritis heeft vaak aanzienlijke gevolgen voor een patiënt. Dankzij veel beschikbare behandelingen is het mogelijk om een gezond en gelukkig leven te leiden. De vooruitzichten zijn wel afhankelijk van de algemene gezondheid, de leeftijd van de patiënt en het tijdstip wanneer de patiënt de behandeling begonnen is (des te eerder, des te beter).

Complicaties van ontsteking van gewrichten

Reumatoïde artritis veroorzaakt mogelijk gewrichtsmisvormingen waardoor het voor de patiënt lastig is om de handen en voeten te gebruiken. Patiënten met reumatoïde artritis lopen ook een groter risico op het ontwikkelen van hartziekten en diabetes mellitus (suikerziekte). Door de zwelling en pijn zijn de dagelijkse activiteiten voorts vaak aangetast. Soms ervaren patiënten met reumatoïde artritis zulke ernstige gewrichtscomplicaties dat een operatie vereist is. Diverse chirurgische opties zijn beschikbaar, waaronder een spinale fusie voor spondylitis ankylopoetica of een heupprothese voor andere soorten artritis.

Lees verder

• Psoriatrische artritis: Symptomen aan huid en gewrichten
• Reumatoïde artritis: Ontsteking van gewrichten en organen
• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid
• Juveniele idiopathische artritis (JIA): Pijn aan gewrichten
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten