Spongiotische dermatitis: Huidontsteking met jeuk en blaren

Spongiotische dermatitis is een huidaandoening waarbij een ontsteking van de huid ontstaat die resulteert in vochtophopingen in de opperhuid. De patiënt krijgt hierdoor te maken met een gezwollen, droge, rode, jeukende en gebarsten huid. De precieze oorzaak van deze niet-besmettelijke huidontsteking is niet bekend, maar zowel genetische factoren als omgevingsfactoren spelen een rol. Daarnaast verschijnt de ziekte vaker wanneer de patiënt ook lijdt aan een aantal aandoeningen. Een specifieke behandeling voor spongiotische dermatitis bestaat niet, maar opflakkeringen zijn te behandelen met medicijnen, huidverzorging, en veranderingen in de levensstijl. De prognose is variabel.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Huiduitslag met jeuk, rode vlekjes en blaren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Huidverzorging
• Levensstijl
• Medicijnen
• Andere behandelingsopties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Spongiotische dermatitis komt voor bij mensen van alle leeftijden, maar is bijzonder vaak aanwezig bij kinderen en adolescenten. De aandoening wordt vaak gezien bij mensen met een familiegeschiedenis van atopische dermatitis of andere huidziekten. De prevalentie varieert afhankelijk van geografische locatie en etnische achtergrond, maar studies suggereren dat het vaker voorkomt in geïndustrialiseerde landen vergeleken met ontwikkelingslanden. Dit kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan verschillen in omgevingsfactoren en levensstijl.

Oorzaken

Bij spongiotische dermatitis ontstaat een huidontsteking die vochtophopingen in de opperhuid veroorzaakt. Hierdoor ontstaat een zwelling tussen de cellen in de huid. De exacte oorzaak van spongiotische dermatitis is onbekend, maar wellicht spelen een combinatie van genetische factoren en omgevingsfactoren een rol. Mogelijk hebben patiënten namelijk een mutatie (wijziging) van het gen dat verantwoordelijk is voor het maken van het eiwit filaggrine. Dit eiwit is nodig om een beschermende barrière te handhaven op de bovenste huidlaag. Zonder voldoende filaggrine is de huidbarrière verzwakt, waardoor vocht ontsnapt en meer allergenen (uitlokkende stoffen) en bacteriën in staat zijn om in de huid binnen te dringen.

Risicofactoren

Aandoeningen

Spongiotische dermatitis is vaak geassocieerd met atopische dermatitis. Atopische dermatitis verschijnt vaker bij kinderen dan bij volwassenen. Een persoon die vatbaar is voor allergieën (hooikoorts, medicijnen, voedsel, planten, kleurstoffen), krijgt vaker te maken met spongiotische dermatitis. Patiënten met een schimmelinfectie, congestief hartfalen, hiv / aids, insectenbeten of de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen) zijn eveneens vaker aangetast. Overmatig zweten vormt een andere risicofactor; dit verergert bovendien de jeuk. Stress verzwakt het immuunsysteem en veroorzaakt puistjes; hierdoor ontstaat sneller de huidziekte. Tot slot zijn veranderingen in de hormoonspiegels in verband gebracht met spongiotische dermatitis.

Omgevingsfactoren

Patiënten met een jongere leeftijd zijn vaker getroffen. Verder activeert een langdurig contact met irriterende stoffen, zoals latex, zepen, cosmetica, detergenten, chemicaliën, bepaalde ingrediënten in cosmetica, of bepaalde metalen in sieraden mogelijk de huidaandoening. Bij een familiegeschiedenis van atopische dermatitis (huidziekte met jeuk) komt spongiotische dermatitis ook sneller tot stand. Veranderingen in de temperatuur of weersomstandigheden verhogen ook de kans op de huidaandoening. Tot slot lijden patiënten met een gevoelige huid vaker aan de huidziekte.

Symptomen: Huiduitslag met jeuk, rode vlekjes en blaren

De symptomen van spongiotische dermatitis ontstaan vooral op de borst, de buik en de billen. Veel voorkomende symptomen zijn onder andere:

• blaren als gevolg van de huiduitslag (in extreme gevallen sijpelt hieruit vocht)
• een droge, geschubde of schilferige huid
• een huiduitslag, vooral op de handen, de binnenkant van de ellebogen en achter de knieën die bestaat uit rode tot bruingrijze vlekjes (muntvormig)
• een rode, ontstoken huid door constant te krabben
• ernstige jeuk (vooral tijdens de nacht)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van spongiotische dermatitis zijn onder andere:

Verergering van symptomen ondanks behandeling.
Koorts of algemene malaise in combinatie met huiduitslag.
Pus of andere abnormale afscheiding uit blaren of zweren.
Significante pijn of ongemak dat niet verlicht kan worden met gebruikelijke behandelingen.
Bij aanwezigheid van deze symptomen is het raadzaam om onmiddellijk medische hulp in te schakelen.

Diagnose en onderzoeken

Een arts diagnosticeert spongiotische dermatitis door de huid van de patiënt te onderzoeken. De patiënt krijgt bovendien vragen inzake specifieke symptomen, de familiegeschiedenis, de voeding en de levensstijl. Soms besluit de arts om een biopsie uit te voeren. Hierbij neemt hij een klein stukje huidweefsel weg en laat hij dit in een laboratorium microscopisch verder onderzoeken. Soms voert de arts ook een huidplaktest uit waarbij hij pleisters met allergenen op de rug van de patiënt kleeft en dan kijkt of deze pleisters een allergische reactie veroorzaken.

Behandeling

Huidverzorging

Dagelijks de huid bevochtigen en wassen met een mild vochtinbrengend middel in plaats van zeep is aanbevolen. Verder draagt de patiënt een verband of pleister bovenop crèmes om te voorkomen dat hij de zalf weg wrijft en om krasletsels te voorkomen; natte verbanden zijn niet aanbevolen voor baby’s en kinderen. De huid koelen met een koud kompres vermindert tot slot de jeuk en roodheid.

Levensstijl

De patiënt gebruikt vitamine A of visolie om de symptomen te verlichten. Zeep, douchegel en reinigingsmiddelen vermijdt de patiënt. Deze veroorzaken namelijk mogelijk verdere huidirritatie. Voorts laten sommige patiënten zich behandelen met ultraviolet licht (fototherapie). Deze therapie is meestal niet aanbevolen voor kinderen. Natuurlijk zonlicht verlicht sommige huidaandoeningen omdat hierdoor minder ontstekingen ontstaan.

Medicijnen

In sommige gevallen is medische hulp nodig omdat de patiënt lijdt aan slaapproblemen, pijn of een huidinfectie. Ook is het mogelijk dat de patiënt reeds diverse zelfhulpmiddeltjes geprobeerd heeft maar deze niet effectief zijn. De arts schrijft dan mogelijk medicatie voor.

Actuele calcineurineremmers

Door het toepassen van tacrolimuszalven en pimecrolimuscrèmes is het mogelijk om ontstekingen tijdens opflakkeringen te beheersen. Deze medicijnen blokkeren een chemische stof die een huidontsteking met roodheid en jeuk veroorzaakt.

Antihistaminica

Antihistaminica verlichten de symptomen van allergieën. Nieuwere, niet-slaperige antihistaminica veroorzaken minder snel vermoeidheid.

Steroïden

Orale (via de mond ingenomen) steroïden, zoals prednisolon, kunnen ook worden voorgeschreven in ernstige gevallen van spongiotische dermatitis. Deze medicijnen helpen de ontsteking te onderdrukken en verlichten de symptomen zoals roodheid en zwelling. Omdat langdurig gebruik van steroïden bijwerkingen kan hebben, zoals het dunner worden van de huid, is het belangrijk dat het gebruik van deze medicijnen strikt wordt gecontroleerd door een arts. Lokaal aangebrachte corticosteroïden, in de vorm van crèmes of zalven, zijn vaak de voorkeursbehandeling voor matige tot ernstige symptomen. Deze crèmes kunnen ook jeuk verminderen en het genezingsproces bevorderen.

Andere behandelingsopties

Naast medicatie kunnen andere therapieën nuttig zijn bij de behandeling van spongiotische dermatitis:

Fototherapie

Fototherapie, ook wel lichttherapie genoemd, kan worden voorgeschreven voor patiënten met ernstige of chronische spongiotische dermatitis. Hierbij wordt de huid blootgesteld aan gecontroleerde hoeveelheden ultraviolet licht, wat de ontsteking vermindert en de genezing bevordert. Dit is echter geen eerste keus behandeling en wordt meestal alleen overwogen wanneer andere behandelingen onvoldoende effect hebben gehad.

Immunosuppressiva

Bij zeer ernstige gevallen kan een arts immunosuppressieve medicijnen zoals ciclosporine voorschrijven. Deze medicijnen onderdrukken het immuunsysteem en helpen ontstekingen te verminderen. Aangezien deze medicatie aanzienlijke bijwerkingen kan hebben, zoals verhoogde vatbaarheid voor infecties, wordt het alleen in uitzonderlijke gevallen gebruikt.

Prognose

De prognose van spongiotische dermatitis varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening en hoe goed deze wordt beheerd. Bij milde vormen van de ziekte kunnen patiënten met een goede huidverzorging en het vermijden van triggers relatief symptoomvrij blijven. In ernstigere gevallen kunnen terugkerende opflakkeringen plaatsvinden, zelfs met behandeling. Langdurig beheer van de aandoening met medicatie en huidverzorgingsroutines kan helpen de symptomen te beheersen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Spongiotische dermatitis kan bij sommige mensen na verloop van tijd verdwijnen, vooral wanneer de aandoening is ontstaan tijdens de kindertijd.

Complicaties

Complicaties van spongiotische dermatitis kunnen optreden wanneer de aandoening onbehandeld blijft of wanneer patiënten de huid overmatig krabben, wat leidt tot huidbeschadiging. Mogelijke complicaties zijn:

• Secundaire huidinfecties, zoals impetigo, door bacteriën die in beschadigde huid doordringen.
• Het ontwikkelen van chronische eczeemplaques, die leiden tot verdikking en verharding van de huid.
• Permanente littekens en huidverkleuringen kunnen optreden bij ernstige huidbeschadiging.
• Het ervaren van slaapstoornissen en verminderde levenskwaliteit door aanhoudende jeuk en pijn.
• In zeldzame gevallen kan een systemische infectie optreden, vooral wanneer de huid ernstig geïnfecteerd is geraakt.

Preventie

De preventie van spongiotische dermatitis richt zich op het vermijden van risicofactoren en het minimaliseren van blootstelling aan irriterende stoffen en allergenen. Dit kan helpen om opflakkeringen van de aandoening te voorkomen of te verminderen.

• Hydratatie van de huid: Het gebruik van vochtinbrengende crèmes kan helpen om de huidbarrière te versterken en uitdroging te voorkomen. Het regelmatig aanbrengen van een crème op basis van lanoline, glycerine, of ceramiden is effectief.
• Vermijden van irriterende stoffen: Het is belangrijk om contact met agressieve schoonmaakmiddelen, geparfumeerde producten, en andere irriterende stoffen zoals wol en synthetische stoffen te vermijden. Gebruik indien mogelijk hypoallergene producten.
• Vermijden van bekende allergenen: Als spongiotische dermatitis het gevolg is van een allergische reactie, moeten bekende allergenen worden vermeden. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat je bepaalde voedingsmiddelen, sieraden of cosmetica vermijdt.
• Luchtvochtigheid: Zorg voor een goede luchtvochtigheid in huis, vooral tijdens de wintermaanden wanneer de lucht droger is. Dit kan uitdroging van de huid helpen voorkomen.
• Kledingkeuze: Draag zachte, ademende kleding van natuurlijke vezels zoals katoen, om wrijving en huidirritatie te verminderen.
• Stressmanagement: Het beheersen van stress kan helpen opflakkeringen te voorkomen, aangezien stress vaak een uitlokkende factor is bij spongiotische dermatitis.
• Gezonde voeding: Het consumeren van een evenwichtige, ontstekingsremmende voeding kan de algehele gezondheid van de huid bevorderen. Voedingsmiddelen rijk aan omega-3-vetzuren, antioxidanten, en vitamines A, C, en E zijn bijzonder nuttig.

Deze preventieve maatregelen kunnen de kans op het ontwikkelen van spongiotische dermatitis aanzienlijk verminderen en de ernst van de symptomen beperken.

Lees verder

• Dermatitis (ontsteking van de huid): Soorten huidontsteking