Blaasjes (blaren) op handen en voeten: Oorzaken blaarvorming

Wrijving en druk tegen de huid, brandwonden en bevriezingsletsels zijn bekende oorzaken van blaarvorming op de huid. Een aantal besmettelijke en niet-besmettelijke aandoeningen veroorzaken echter ook blaasjes en blaren op de voeten en handen. Bekende voorbeelden van blaarvormende ziekten zijn diabetes mellitus (suikerziekte), eczeem en epidermolysis bullosa simplex. Vaak treden ook andere tekenen op, zoals keelpijn en een jeukende huid. Een patiënt met blaarvorming aan de handen en voeten zonder bekende oorzaak contacteert best een arts voor de juiste diagnose. Meestal zijn op de huid of via de mond ingenomen medicijnen beschikbaar voor het verlichten van de symptomen, al zijn soms ook bijkomende of andere medische behandelingen noodzakelijk.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Auto-immuunaandoeningen en blaasjes aan handen en voeten
• Bulleuze pemfigoïd
• Pemphigus
• Pustuleuze psoriasis
• Diabetische blaren
• Wrijving
• Bullosis diabeticum
• Schimmel
• Epidermolysis bullosa simplex en blaren o handpalmen en voetzolen
• Hand-, voet- en mondziekte en blaasjes en zweren aan o.a. handen
• Handeczeem en blaarvorming aan vingers of handpalmen
• Pompholyx en blaren op handpalmen, vingers en voeten
• Waterpokken en blaasjes op de handen en voeten
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Blaasjes (blaren) op handen en voeten komen voor in verschillende contexten en worden vaak geassocieerd met infecties, huidirritaties, of auto-immuunziekten. Wereldwijd komt blaarvorming frequent voor, vooral door wrijving bij sporters en mensen die lange tijd staan of lopen. Blaren als gevolg van infecties zoals het hand-, mond- en voetziektevirus komen vooral voor bij kinderen jonger dan vijf jaar, terwijl auto-immuunziekten die blaarvorming veroorzaken, zoals pemphigus vulgaris of bulleus pemfigoïd, vaker worden gediagnosticeerd bij volwassenen en ouderen. De incidentie en prevalentie variëren sterk afhankelijk van de oorzaak, met mechanische oorzaken zoals wrijving die het meest voorkomen, terwijl auto-immuunblaarziekten relatief zeldzaam zijn.

Oorzaken

Blaren op handen en voeten kunnen verschillende oorzaken hebben. Wrijving door slecht passende schoenen of langdurige inspanning is een van de meest voorkomende oorzaken, waarbij de bovenste huidlagen van elkaar loskomen en er vocht tussen de lagen ophoopt. Infecties zoals herpes simplex, hand-, mond- en voetziekte of bacteriële infecties zoals impetigo kunnen ook blaren veroorzaken. Auto-immuunziekten zoals bulleus pemfigoïd of pemphigus vulgaris leiden tot blaren doordat het immuunsysteem per ongeluk de huid aanvalt. Daarnaast kunnen blaren optreden als gevolg van chemische blootstelling, allergische reacties of brandwonden door hitte of koude.

Auto-immuunaandoeningen en blaasjes aan handen en voeten

Het natuurlijke afweersysteem van het lichaam valt zichzelf aan bij een auto-immuunziekte. Enkele auto-immuunziekten veroorzaken blaarvorming aan onder andere de handen en voeten.

Bulleuze pemfigoïd

Bulleuze pemfigoïd is een auto-immuunziekte die vooral ouderen (zestig à tachtig jaar) treft. De klinische presentatie van bulleuze pemfigoïd is breed, maar de huidaandoening kenmerkt zich meestal met gespannen blaren en intense gegeneraliseerde jeuk. Deze symptomen komen het vaakst tot uiting in de oksel, op het strekoppervlak van de onderarmen, de dijen, de romp en de buik, al zijn de handen en voeten soms ook aangetast. De behandeling hangt af van de ernst van de ziekte. Standaardtherapieën omvatten topische (op de huid toegepaste) of systemische immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken). De prognose varieert. Een langetermijnopvolging door de arts is vaak vereist.

Pemphigus

Bij patiënten met pemphigus (type pemphigus foliaceus of type pemphigus vulgaris) probeert het immuunsysteem de huid en slijmvliezen te vernietigen. Daardoor krijgt een patiënt te maken met grote blaren in de mond, de neus, de keel, de ogen, de geslachtsdelen, de voeten en/of de handen. De niet-besmettelijke aandoening is gemakkelijk te behandelen met medicijnen met name corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), immunosuppressiva en biologische therapieën. Om infecties te behandelen of voorkomen, zet de arts antibiotica, antivirale geneesmiddelen en schimmeldodende medicijnen in. Onbehandeld is pemphigus soms levensbedreigend.

Pustuleuze psoriasis

Pustuleuze psoriasis (psoriasis pustulosa) is een niet-besmettelijke huidziekte waarbij een patiënt een schilferige, rode en jeukende huid heeft. Nabij een rode huid vormen zich witte bultjes en blaasjes waarin zich vocht bevindt. De handpalmen, voetzolen, vingers en/of tenen zijn de vaakst getroffen gebieden van deze auto-immuunaandoening met onbekende oorzaak (oktober 2020). De met pus gevulde puistjes of blaren zijn te behandelen met op de huid toegepaste medicijnen, lichttherapie en immuunonderdrukkende medicijnen. Af en toe is een ziekenhuisopname vereist.

Diabetische blaren

Diabetische blaren treden op als één van de vele mogelijke complicaties van diabetes mellitus (suikerziekte). Deze complicaties ontstaan vaak na langdurige verhoogde bloedsuikerspiegels (hyperglykemie). Er zijn verschillende soorten blaren die mogelijk optreden bij diabetici. Voor patiënten met diabetische blaren is voortdurende en regelmatige medische zorg nodig.

Wrijving

Door wrijving veroorzaakte diabetische blaren zijn vaak aanwezig bij diabetici die lijden aan zenuwbeschadiging (diabetische neuropathie). De zenuwschade vermindert de drempel van pijn en ongemak. Dit betekent dat een diabetespatiënt met neuropathie mogelijk geen brandend gevoel of pijn voelt wanneer de huid te snel of hard tegen iets wrijft. Diabetici met neuropathie merken vaak dat blaren regelmatig op de voeten verschijnen. Bij een secundaire bacteriële huidinfectie is antibiotica nodig. Voor patiënten die lijden aan zenuwbeschadiging, is een juiste diabetische voetverzorging nodig om voetblaasjes te voorkomen.

Bullosis diabeticum

Bullosis diabeticum is een ziekte die samenvalt met suikerziekte. De aandoening veroorzaakt diabetische blaren die niet gepaard gaan met een ontsteking. Deze blaren verschijnen spontaan en zijn overal in het lichaam te vinden. Artsen volgen patiënten met deze ziekte nauwlettend op, omdat secundaire infecties gemakkelijk kunnen optreden. Secundaire infecties zijn vaak het gevolg van een kapotte blaar die wordt blootgesteld aan een bacterie. Bij bullosis diabeticum is over het algemeen geen medicatie nodig tenzij zich een secundaire infectie ontwikkelt.

Schimmel

Candida albicans is een schimmel die een infectie veroorzaakt. Het is één van de meest voorkomende schimmels die patiënten met suikerziekte kan aantasten. De diabetische blaren die voortkomen uit deze infectie worden meestal omgeven door een jeukende huiduitslag. Deze blaren zijn aanwezig in vochtige en warme huidplooien, zoals tussen de tenen en in de oksels. De schimmel komt in de huid terecht en gedijt goed door de warmte en het vocht, waardoor de blaren uiteindelijk verschijnen. Bij schimmelinfecties die blaren veroorzaken, is een antischimmelmedicijn nodig om van de schimmel af te komen.

Epidermolysis bullosa simplex en blaren o handpalmen en voetzolen

Een patiënt die lijdt aan de erfelijke aandoening epidermolysis bullosa simplex presenteert zich met blaarvorming van de huid. De blaasjes komen meestal tot uiting wanneer een kind start met lopen. In de meeste gevallen ontstaan de blaasjes of blaren op de handen en voeten. De blaren vormen zich wanneer de bovenste huidlaag zich scheidt van het bindweefsel daaronder. Dit gebeurt als gevolg van wrijving, warmte of een mild trauma. Patiënten met deze zieke krijgen sneller handblaasjes wanneer ze bijvoorbeeld in warme weersomstandigheden gebruik maken van handgereedschap, of voetblaasjes wanneer ze een slecht looppatroon hebben. Naast de blaasjesvorming kampen patiënten ook vaak met een verdikte huid op de handpalmen en de voetzolen.

Hand-, voet- en mondziekte en blaasjes en zweren aan o.a. handen

De hand-, voet- en mondziekte is een besmettelijke aandoening veroorzaakt door het coxsackievirus A16. De virale infectie - die meestal jonge kinderen treft - verspreidt zich door direct contact met besmet speeksel, vocht uit de blaren en een besmette ontlasting. Patiënten met deze aandoening hebben meestal eerst keelpijn en zweren aan de amandelen, keel, tong en mond. Verder ontwikkelen patiënten op de handen kleine, pijnlijke blaasjes met witte centra en rode randen. De meeste patiënten herstellen binnen drie tot zeven dagen van deze infectie waarvoor anno oktober 2020 is geen specifieke behandeling bestaat. Bekende complicaties van de hand-, voet- en mondziekte zijn uitdroging en koortsaanvallen.

Handeczeem en blaarvorming aan vingers of handpalmen

Handeczeem (handdermatitis) is een huidaandoening die de vingers of handpalmen aantast. Deze vorm van contactdermatitis treft eerst een paar vingertoppen of delen van de handpalm. De patiënt heeft dan een kleine jeukende plek die na verloop van tijd verder uitbreidt waardoor een ontstoken, pijnlijke huid ontstaat. Op de huid ontwikkelen zich mogelijk blaasjes of blaren. Volwassenen of ouderen zijn vaker getroffen maar patiënten van elke leeftijd kampen mogelijk met handeczeem. Contact van de handen met schoonmaakmiddelen, nikkel, geurstoffen, conserveermiddelen, aroma’s, chemicaliën enzovoort vormt een risicofactor. De dagelijkse activiteiten zijn mogelijk belemmerd door eczeem aan de hand. Het dragen van rubberen of latexvrije of pvc-wegwerphandschoenen is nuttig. Verder zijn patiënten gebaat met een beschermende lotion aan als een vorm van een onzichtbare handschoen. Dit type lotion hecht zich aan de buitenste huidlaag en beschermt deze tegen irriterende stoffen en chemicaliën van buitenaf, zodat huidaandoeningen worden voorkomen. Bij patiënten met een bestaande aandoening versnelt deze lotion het genezingsproces. Het identificeren van de irriterende stof die leidt tot handeczeem en deze stof voorkomen, is het beste medicijn.

Pompholyx en blaren op handpalmen, vingers en voeten

Patiënten die lijden aan de chronische huidaandoening pompholyx (dyshidrotisch eczeem) ervaren jeukende blaren op de handpalmen, de zijkanten van de vingers en de voeten. De meestal geschubde en rode blaasjes scheiden vocht af. Opflakkeringen van deze huidziekte duren meestal twee of drie weken en verdwijnen binnen enkele weken. Topische steroïden verminderen de ontsteking en jeuk. Antibiotica en fototherapie (behandeling via licht) zijn eveneens inzetbaar voor de behandeling van pompholyx. De ziekte kent anno oktober 2020 een onbekende oorzaak.

Waterpokken en blaasjes op de handen en voeten

Waterpokken is een zeer besmettelijke virale infectie die een uitbraak van jeukende blaren veroorzaakt. Waterpokken wordt veroorzaakt door het varicella-zoster-virus. Hetzelfde virus veroorzaakt zowel waterpokken (varicella) als gordelroos (zoster). Het varicella-zoster-virus is een lid van de herpesvirus-familie. Waterpokken verspreiden zich van persoon tot persoon door direct contact met vocht uit gebroken waterpokken blaren of door de lucht door hoesten of niezen. Waterpokken produceert meestal binnen twee tot drie weken na contact met een geïnfecteerde patiënt milde koorts en een uitbraak van jeukende blaren op de hoofdhuid, het gezicht en de romp. Ook op de handen en voeten ontstaan mogelijk blaasjes. De blaren drogen en worden korsten in vier tot vijf dagen. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem ontstaan mogelijk ernstige complicaties zoals een longontsteking en een ontsteking van de hersenen (encefalitis), maar meestal kent de ziekte een mild verloop. Een vaccin is beschikbaar om waterpokken te voorkomen.

Risicofactoren

Er zijn diverse risicofactoren die de kans op blaarvorming op handen en voeten verhogen. Fysieke activiteit, zoals langdurig wandelen of hardlopen, vooral in slecht passende schoenen, verhoogt de kans op wrijvingsblaren. Personen die in warme, vochtige omgevingen werken, lopen ook een groter risico. Daarnaast hebben mensen met een gevoelige huid, zoals patiënten met atopisch eczeem, meer kans op blaren. Infecties zoals hand-, mond- en voetziekte komen vaker voor bij jonge kinderen, terwijl ouderen een hoger risico lopen op auto-immuunblaarziekten. Voorts kunnen bepaalde medicijnen en blootstelling aan chemicaliën bijdragen aan blaarvorming.

Alarmsymptomen

In de meeste gevallen zijn blaren op handen en voeten onschuldig en genezen ze vanzelf. Er zijn echter enkele alarmsymptomen waar men alert op moet zijn. Deze omvatten blaren die zeer pijnlijk zijn, gepaard gaan met koorts of malaise, of niet genezen ondanks behandeling. Ook blaren die geïnfecteerd raken, wat zich kan uiten in pusvorming, roodheid en zwelling rond de blaar, vereisen medische aandacht. Blaren die zonder duidelijke oorzaak optreden, kunnen een teken zijn van een onderliggende auto-immuunziekte en moeten verder worden onderzocht. Voorts moeten blaren die optreden bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of bij diabetici nauwlettend worden gevolgd om complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van blaarvorming op handen en voeten begint meestal met een gedetailleerde anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts zal vragen stellen over de aard van de blaren, de locatie, en de omstandigheden waarin ze zijn ontstaan, zoals recente fysieke activiteit of blootstelling aan chemische stoffen. In sommige gevallen kan een huidbiopsie worden uitgevoerd om de oorzaak van blaarvorming vast te stellen, vooral als er een vermoeden is van een auto-immuunziekte. Bij verdenking van een infectieuze oorzaak kunnen microbiologische tests zoals een kweek of PCR-test worden uitgevoerd om de ziekteverwekker te identificeren. Allergietesten kunnen nuttig zijn om uit te sluiten of de blaren het gevolg zijn van een allergische reactie.

Behandeling

De behandeling van blaren op handen en voeten hangt af van de oorzaak. Voor wrijvingsblaren is het belangrijk om de druk en wrijving op het getroffen gebied te verminderen door het dragen van goed passende schoenen en het gebruik van beschermende pleisters. Bij infectieuze blaren, zoals veroorzaakt door het hand-, mond- en voetziektevirus of herpes simplex, kan symptomatische behandeling worden toegepast met pijnstillers en antivirale middelen indien nodig. Auto-immuunblaarziekten zoals bulleus pemfigoïd vereisen vaak behandeling met corticosteroïden of andere immuunsuppressiva om de onderliggende ontsteking te verminderen. Bij geïnfecteerde blaren kan het noodzakelijk zijn om antibiotica voor te schrijven. Over het algemeen is het belangrijk om blaren niet te doorprikken, tenzij er sprake is van een medische indicatie, om infectie te voorkomen.

Prognose

De prognose voor blaren op handen en voeten hangt af van de onderliggende oorzaak. Wrijvingsblaren genezen meestal vanzelf binnen enkele dagen tot weken zonder blijvende schade. Infectieuze blaren, zoals bij hand-, mond- en voetziekte, hebben doorgaans een goede prognose en genezen binnen één tot twee weken. Auto-immuunziekten zoals bulleus pemfigoïd kunnen echter chronisch zijn en vereisen langdurige behandeling om de symptomen onder controle te houden en herhaling van blaren te voorkomen. Over het algemeen is de prognose gunstig als de onderliggende oorzaak effectief wordt behandeld en complicaties zoals infecties worden voorkomen.

Complicaties

Hoewel blaren meestal onschuldig zijn, kunnen er complicaties optreden, vooral als ze worden geïnfecteerd. Een geïnfecteerde blaar kan leiden tot cellulitis, een ernstige bacteriële huidinfectie die zich snel kan verspreiden en antibiotische behandeling vereist. Mensen met een verzwakt immuunsysteem of diabetes lopen een groter risico op ernstige infecties en vertraagde wondgenezing. Bij auto-immuunziekten kunnen blaren zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, wat kan leiden tot ernstige huidbeschadiging. Het langdurig gebruik van corticosteroïden bij de behandeling van auto-immuunblaarziekten kan ook bijwerkingen veroorzaken, zoals verhoogde vatbaarheid voor infecties en botontkalking.

Preventie

Preventie van blaarvorming op handen en voeten kan vaak worden bereikt door eenvoudige maatregelen te nemen. Het dragen van goed passende schoenen en het gebruik van sokken die wrijving verminderen, kan helpen om wrijvingsblaren te voorkomen. Voor sporters is het belangrijk om regelmatig pauzes te nemen en de voeten droog te houden om het risico op blaarvorming te verminderen. Mensen die gevoelig zijn voor infectieuze blaren, zoals hand-, mond- en voetziekte, moeten contact met geïnfecteerde personen vermijden. Bij auto-immuunblaarziekten is preventie moeilijker, maar het naleven van het voorgeschreven behandelingsregime kan helpen om opflakkeringen te voorkomen.

Lees verder

• Blaren: Oorzaken en behandelingen van blaarvorming op huid
• Diabetische blaren: Huidblaren bij diabetes mellitus
• Epidermolysis bullosa: Huidaandoeningen met blaren
• Dyshidrotisch eczeem: Blaasjes en blaren op handen en voeten
• Pustuleuze psoriasis: Huidziekte met witte bultjes met pus