Macroglossie (vergrote tong): Oorzaken van tongzwelling

Macroglossie is een symptoom waarbij de tong groter is dan normaal. Dit kan zowel aangeboren als verworven zijn en kan een onderdeel zijn van verschillende aandoeningen, die vaak gepaard gaan met andere symptomen. De behandeling en prognose van macroglossie variëren sterk, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Meestal worden medicatie en/of chirurgie ingezet om de symptomen van een vergrote tong, zoals voedings- en ademhalingsproblemen, te verlichten.

• Epidemiologie van macroglossie
• Oorzaken van tongzwelling: Vaak symptoom van een onderliggende aandoening
• Symptomen van een gezwollen tong
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling en prognose van een vergrote tong
• Complicaties van tongzwelling

Epidemiologie van macroglossie

Het is moeilijk om een exacte prevalentie voor macroglossie vast te stellen, vanwege de variëteit aan oorzaken. Bij het syndroom van Down komt macroglossie voor bij ongeveer 1 op de 700 levendgeborenen. Het Beckwith-Wiedemann syndroom heeft een prevalentie van 0,07 per 1000 levendgeborenen, waarbij 97,5% van de patiënten een vergrote tong heeft.

Oorzaken van tongzwelling: Vaak symptoom van een onderliggende aandoening

Macroglossie kan optreden als gevolg van diverse oorzaken, die vaak wijzen op een onderliggende aandoening.

Aandoeningen

Macroglossie kan voorkomen bij verschillende erfelijke of aangeboren afwijkingen, infectieziekten en tumoren.

Direct trauma
Macroglossie kan ontstaan door tongbijten of letsel door intubatie.

Tumoren
Tumoren kunnen de tong doen zwellen of verplaatsen, zoals bij:

• Carcinoom (kanker van huid, slijmvliezen of organen)
• Hamartoom
• Hemangioom (abnormale bloedvatgroei in de huid of inwendige organen)
• Lymfoom
• Plasmacytoom
• Speekselkliertumor

Endocriene aandoeningen
Macroglossie kan ook veroorzaakt worden door endocriene aandoeningen zoals:

• Acromegalie (overmatige productie van groeihormoon)
• Congenitale hypothyreoïdie (aangeboren schildklierafwijking)
• Diabetes mellitus (hoge bloedsuikerspiegel door onvoldoende insulineproductie)
• Gigantisme (overmatige groei door een hypofysetumor in de hersenen)
• Verworven hypothyreoïdie (traag werkende schildklier)

Genetische aandoeningen
Enkele genetische aandoeningen kunnen leiden tot macroglossie, zoals:

• Cretinisme (gebrekkige ontwikkeling door aangeboren schildklierproblemen)
• Beckwith-Wiedemann syndroom (groeistoornis met vergrote organen en andere symptomen)
• Cantú-syndroom (overtollige haargroei met hart- en gezichtsafwijkingen)
• Prader-Willi-syndroom (diverse mentale en fysieke symptomen door chromosoomafwijkingen)
• Syndroom van Down (extra kopie van chromosoom 21, met fysieke en mentale symptomen)
• Winchester-syndroom (afwijkingen aan bot en huid)
• Mucopolysaccharidoses (suikerophoping in cellen en weefsels)
• Neurofibromatose (afwijkingen aan huid en ogen)

Immuungerelateerde aandoeningen
Macroglossie kan ook een gevolg zijn van immuungerelateerde aandoeningen, zoals:

• Angio-oedeem (onderhuidse zwelling van het gezicht)
• Pemphigus vulgaris (zweren en blaren aan huid en slijmvliezen)
• Sarcoïdose (aandoening van ogen, longen, zenuwstelsel en huid)

Infectieziekten
Macroglossie kan ook worden veroorzaakt door infectieziekten, zoals:

• Actinomycose (bacteriële infectie met lokale ettering en zwelling)
• Candidiasis (spruw, een schimmelinfectie)
• Difterie (bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• Ludwig’s angina (zwelling van de luchtwegen door mond- of tandproblemen)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Metabole ziekten
Macroglossie kan ook optreden door metabole aandoeningen, zoals:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever en nieren)
• Hyalinose (stoornis in eiwit- en lipidestofwisseling met afzetting van paraproteïnen in huid en slijmvliezen)

Neurologische aandoeningen
Neurologische aandoeningen zoals amyotrofische laterale sclerose (ALS) kunnen ook gepaard gaan met macroglossie.

Toestanden

Onder bepaalde omstandigheden kan de tong gedwongen in een andere positie staan, wat leidt tot vergroting. Dit komt voor bij:

• Allergische reacties op medicijnen, wat zwelling van de tong kan veroorzaken
• Verminderde smaak en verminderd mondholtevolume
• Ernstige kaakafwijkingen
• Vergrote amandelen die de tong verdringen

Symptomen van een gezwollen tong

Macroglossie wordt vaak gepaard met andere aandoeningen. Soms is slechts een deel van de tong vergroot. Patiënten kunnen problemen ondervinden met ademhaling (ademhalingsproblemen), voeding, slaap en spraak. Bij zuigelingen kan macroglossie leiden tot voedings- en slaapproblemen. Een tong die niet volledig in de mond past, kan uitdrogen, waardoor zweren kunnen ontstaan en zelfs necrose (afsterven van weefsel) kan optreden. Op lange termijn kunnen ook problemen met de ontwikkeling van tanden en kaken ontstaan.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van macroglossie wordt gesteld op basis van klinisch onderzoek. Het is belangrijk om de volledige familiegeschiedenis te kennen, omdat macroglossie soms het gevolg is van een genetische aandoening. Laboratoriumanalyses van bloedmonsters, microbiologische culturen van speeksel en histopathologisch onderzoek van fijne naaldaspiraten of een tongbiopsie kunnen nodig zijn om verschillende aandoeningen, infecties of tumoren uit te sluiten. De omvang van de macroglossie kan worden gemeten met beeldvormende onderzoeken, zoals een MRI-scan of CT-scan van de keelholte en het strottenhoofd, en een röntgenfoto van de tanden en kaak.

Behandeling en prognose van een vergrote tong

De behandeling en prognose van macroglossie zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Een succesvolle behandeling kan leiden tot vermindering of verdwijnen van de symptomen. Bij acute zwelling van de tong is vaak onmiddellijke medische aandacht vereist. Andere aandoeningen kunnen worden behandeld met medicatie zoals antihistaminica (voor allergische reacties), antimycotica (tegen schimmelinfecties), corticosteroïden (ontstekingsremmers), immunosuppressiva (die het immuunsysteem onderdrukken) en antibiotica. Chirurgie kan noodzakelijk zijn bij genetische of anderszins niet behandelbare ziekten, ter verbetering van voeding, uiterlijk, spraak, slaappatroon en ademhaling. Bij ongeneeslijke aandoeningen wordt vaak een ondersteunende behandeling geboden. Kinderen met macroglossie hebben mogelijk extra tijd nodig om bepaalde klanken te leren uitspreken en kunnen baat hebben bij logopedie.

Complicaties van tongzwelling

Een vergrote tong kan de vorm en structuur van de mondholte beïnvloeden, inclusief tanden, gehemelte en alveolaire kammen. Macroglossie kan leiden tot open beet, prognathie (een vooruitstekende kin), malocclusie (ongelijke beet) en andere kaakafwijkingen. Er kunnen ook kauwproblemen ontstaan, wat kan resulteren in kaakgewrichtspijn. Als de tong uitsteekt en aan de lucht wordt blootgesteld, kan droogheid optreden, wat kan leiden tot glossitis (ontsteking met een glad en rood tongoppervlak) en stomatitis (ontsteking van het slijmvlies in en rond de mond). Bij zuigelingen kan een vergrote tong, als deze niet behandeld wordt, leiden tot ondervoeding. Het obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis met tijdelijke ademstilstand) kan ook optreden bij sommige patiënten.

Lees verder

• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)