Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren

De speekselklieren bevinden zich rond de mond. Zij produceren speeksel en geven dit speeksel af aan de mondholte. Speeksel bevochtigt voedsel, wat helpt bij het kauwen en slikken. In de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekselklieren en de ondertongspeekselklieren kunnen speekselkliertumoren ontstaan. Deze kunnen goed- of kwaadaardig zijn, al treden voornamelijk goedaardige, langzaam groeiende tumoren op. De behandeling van een eventuele kwaadaardige tumor bestaat uit chirurgie, chemotherapie en radiotherapie. Bepaalde groepen personen hebben een hoger risico op het krijgen van een speekselkliertumor.

• Kwaadaardige of goedaardige tumoren in de speekselklieren
• Epidemiologie van speekselkliertumoren
• Synoniemen van een speekselkliertumor
• Oorzaken speekselkliertumoren
• Symptomen: Zwelling speekselklieren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van speekselkliertumoren
• Prognose van speekselkliertumoren
• Complicaties van speekselkliertumoren
• Preventie van speekselkliertumoren
• Praktische tips voor het omgaan met kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren
• Zorg voor je mondgezondheid en speekselproductie
• Emotionele en sociale steun zoeken
• Praktische tips voor het omgaan met de behandeling van speekselkliertumoren
• Herstel na een operatie en verzorging van de incisie
• Aanpassingen in voeding en eetgewoonten
• Misvattingen rond kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren
• Speekselkliertumoren zijn altijd kwaadaardig
• Een speekselkliertumor doet altijd pijn
• Een speekselkliertumor groeit snel als hij kwaadaardig is
• Een knobbeltje in de speekselklieren betekent dat je kanker hebt
• Speekselklierkanker zaait altijd snel uit
• Een operatie is altijd de enige behandelmogelijkheid
• Speekselkliertumoren zijn altijd erfelijk

Kwaadaardige of goedaardige tumoren in de speekselklieren

Drie paar grote speekselklieren monden uit in de mondholte: de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekselklieren en de ondertongspeekselklieren. Op deze plaatsen kunnen speekselkliertumoren voorkomen.

Oorspeekselklieren

De oorspeekselklieren (glandulae parotideae, parotisklieren) zijn de grootste speekselklieren. Ze bevinden zich in beide wangen boven de kaak, vlak voor de oren.

Onderkaakspeekselklieren

Twee onderkaakspeekselklieren (glandulae submandibulares, submandibulaire klieren) liggen aan de onderzijde tegen de onderkaak en monden uit via een afvoerbuis achter de middelste snijtanden van de onderkaak.

Ondertongspeekselklieren

Twee ondertongspeekselklieren (glandulae sublinguales, sublinguale klieren) bevinden zich in de mondbodem. Ze monden uit achter de middelste snijtanden en de hoektanden van de onderkaak. Ze monden uit via een aantal verschillende, kleine uitvoergangen aan weerszijden van het tongriempje (frenulum linguae).

Er zijn ook duizenden kleine speekselklieren rond de rest van de mondholte (gehemelte, tong, lippen en wang).

Epidemiologie van speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren zijn zeldzaam, vooral bij kinderen. De meest voorkomende vorm van een speekselkliertumor (70%) is een langzaam groeiende goedaardige (benigne) tumor aan de oorspeekselklier (parotis). Cijfers over speekselkliertumoren zijn beperkt, met weinig wetenschappelijke rapporten beschikbaar. Uit een Amerikaans rapport uit 1999 blijkt dat de gemiddelde jaarlijkse incidentie 4,7 per 100.000 voor goedaardige tumoren en 0,9 voor kwaadaardige tumoren bedraagt. De incidentie van zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren neemt toe met de leeftijd tot en met leeftijden van 65 tot 74 jaar en daalt vervolgens. Ongeveer 6% van alle hoofd- en halstumoren zijn speekselkliertumoren. Goedaardige gemengde tumoren komen vaker voor bij vrouwelijke patiënten, terwijl Warthin's tumoren en kwaadaardige tumoren vaker voorkomen bij mannelijke patiënten. Verdere informatie met betrekking tot de geografische of raciale voorkeur voor speekselkliertumoren is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Synoniemen van een speekselkliertumor

Een speekselkliertumor is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Neoplasma in de speekselklieren
• Pleiomorf adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel)
• Salivary gland tumors
• Tumor - speekselkanaal

Oorzaken speekselkliertumoren

Oorzaken speekselkliertumor

Zwelling van de speekselklieren kan worden veroorzaakt door abdominale chirurgie, andere soorten kanker, het syndroom van Sjögren, infecties, levercirrose, sarcoïdose, speekselstenen en speekselklierinfecties. Door de tumor neemt de grootte van de klier geleidelijk toe. Sommige tumoren kunnen kwaadaardig (maligne) zijn.

Risicofactoren speekselkliertumoren

Mogelijke risicofactoren voor speekselkliertumoren zijn een oudere leeftijd, stralingstherapie bij hoofd- en halskanker, tabak, een hiv-infectie en het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen). Tevens hebben bepaalde arbeiders die blootgesteld zijn aan asbest en rubber, of die tewerkgesteld zijn in de mijnbouw of sanitaire sector, een hoger risico op speekselkliertumoren.

Ontstaan speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren ontstaan wanneer bepaalde cellen in een speekselklier mutaties (wijzigingen) in hun DNA ontwikkelen. De mutaties doen de cellen groeien en deze delen zich vervolgens snel. De gemuteerde cellen overleven terwijl andere cellen sterven. De accumulatie (opeenhoping) van cellen vormt een tumor die het omliggende weefsel aantast. Kankercellen kunnen zich mogelijk verspreiden (metastaseren) naar andere delen van het lichaam.

Symptomen: Zwelling speekselklieren

De patiënt heeft gewoonlijk een pijnloze of soms juist pijnlijke, vast aanvoelende zwelling in één van de speekselklieren (voor de oren, onder de kin of onderaan de mond). De grootte van de zwelling neemt geleidelijk toe. Hierdoor kan spierzwakte en gevoelloosheid aan de aangetaste kant van het gezicht ontstaan. In medische termen is dit bekend als “gezichtszenuwverlamming”. Slikproblemen, een tongzwelling (macroglossie) en het niet volledig kunnen openen van de mond komen eveneens voor.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van een speekselkliertumor kunnen onder meer omvatten:

• Pijnloze of pijnlijke zwelling in de speekselklier
• Geleidelijke toename in grootte van de zwelling
• Spierzwakte en gevoelloosheid aan de aangetaste zijde van het gezicht
• Slikproblemen
• Tongzwelling (macroglossie)
• Moeite met het volledig openen van de mond

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van een speekselkliertumor gebeurt aan de hand van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen. De arts onderzoekt vooral het hoofd en de nek. Meestal heeft de patiënt slechts één abnormaal grote speekselklier die al dan niet pijnlijk is.

Diagnostisch onderzoek
Verschillende beeldvormende onderzoeken helpen bij de diagnose van een speekselkliertumor. Een arts kan een ptyalografie of sialografie (radiografisch onderzoek) uitvoeren. Dit is een beeldvormend onderzoek van de speekselklier waarmee een tumor kan worden geïdentificeerd. Daarnaast voert hij een echografie, CT-scan of MRI-scan uit. Hiermee kan de arts eventuele groei van de tumor opmerken en uitzaaiingen (metastasen) naar de lymfeklieren en andere delen van het lichaam detecteren.

Biopsie
Een biopsie is een belangrijk onderdeel van de diagnose. Bij een biopsie wordt een klein stukje weefsel uit de tumor genomen voor microscopisch onderzoek. Dit helpt bij het bepalen of de tumor goedaardig of kwaadaardig is en bij het identificeren van het type tumor. De meest gebruikte methode is de fijne naaldbiopsie, waarbij een dunne naald wordt gebruikt om cellen uit de tumor te halen.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om andere aandoeningen uit te sluiten en om de algehele gezondheid van de patiënt te beoordelen. Hoewel bloedonderzoek niet specifiek is voor speekselkliertumoren, kan het informatie geven over de lever- en nierfunctie en het algehele welzijn van de patiënt.

Behandeling van speekselkliertumoren

Chirurgie

De belangrijkste behandeling voor speekselkliertumoren is meestal chirurgisch. De arts zal proberen zoveel mogelijk van de tumor en eventueel aangetast omliggend weefsel te verwijderen. Bij kwaadaardige tumoren kan een uitgebreide operatie nodig zijn, waarbij ook omliggende weefsels en lymfeklieren worden verwijderd.

Radiotherapie

Radiotherapie kan worden toegepast als aanvulling op chirurgie, vooral bij kwaadaardige tumoren. Het kan helpen om eventuele resterende kankercellen te vernietigen en de kans op terugkeer van de tumor te verkleinen.

Chemotherapie

Chemotherapie wordt meestal toegepast bij kwaadaardige tumoren die zich hebben verspreid naar andere delen van het lichaam. Het gebruik van chemotherapie hangt af van het type en stadium van de tumor. Het kan worden gegeven in combinatie met radiotherapie of chirurgie.

Hormonale therapie

In sommige gevallen kan hormonale therapie worden overwogen, vooral als de tumor gevoelig is voor hormonen. Dit type therapie helpt om de groei van de tumor te vertragen door de effecten van hormonen in het lichaam te verminderen.

Prognose van speekselkliertumoren

De prognose van een speekselkliertumor hangt af van verschillende factoren, waaronder het type tumor, het stadium van de ziekte, en de algehele gezondheid van de patiënt. Goedaardige tumoren hebben over het algemeen een goede prognose, vooral als ze tijdig worden behandeld. Kwaadaardige tumoren hebben een ernstigere prognose en kunnen leiden tot complicaties of uitzaaiingen, wat de behandeling en overlevingskansen kan beïnvloeden.

Complicaties van speekselkliertumoren

Complicaties van speekselkliertumoren kunnen onder andere omvatten:

• Verlies van gezichtsvermogen of gezichtssensatie door schade aan de gezichtszenuw
• Problemen met slikken of spreken door schade aan omliggende structuren
• Infecties of ontstekingen na chirurgie
• Terugkeer van de tumor na behandeling
• Bijwerkingen van radiotherapie of chemotherapie, zoals vermoeidheid, huidirritatie of veranderingen in de mondgezondheid

Preventie van speekselkliertumoren

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen voor speekselkliertumoren, maar enkele algemene tips kunnen helpen om het risico te verkleinen:

• Vermijd blootstelling aan schadelijke stoffen zoals asbest en rubber
• Beperk blootstelling aan straling, vooral bij medische behandelingen
• Houd een gezonde levensstijl aan met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging
• Stop met roken en vermijd het gebruik van tabak
• Laat regelmatig medische controles uitvoeren indien u behoort tot een risicogroep

Praktische tips voor het omgaan met kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren, zowel goedaardig als kwaadaardig, kunnen invloed hebben op je dagelijks leven, vooral als ze zich in de mond, keel of nek bevinden. De behandeling varieert afhankelijk van het type tumor, maar ongeacht de situatie, is het belangrijk om praktische tips te volgen die helpen bij het omgaan met symptomen en het herstelproces. Het kan ook helpen om de psychologische impact van de diagnose en de behandeling te beheren.

Zorg voor je mondgezondheid en speekselproductie

Speekselkliertumoren kunnen de speekselproductie verminderen, wat kan leiden tot een droge mond. Dit kan ongemakkelijk zijn, vooral bij het eten, spreken of slikken. Het is belangrijk om de vochtbalans in je mond te behouden door vaak kleine slokjes water te drinken. Suikervrije kauwgom of zuigtabletten kunnen ook helpen om de speekselproductie te stimuleren. Daarnaast kunnen mondspoelingen met zout water helpen om de mond schoon te houden en irritatie te verlichten.

Het is essentieel om je mondgezondheid goed te onderhouden door regelmatig te poetsen en flossen, omdat een droge mond het risico op tandbederf en tandvleesproblemen kan verhogen. Overleg met je tandarts of arts over aanvullende behandelingen voor het verlichten van droge mondklachten, zoals speekselvervangende middelen of medicijnen.

Emotionele en sociale steun zoeken

De diagnose van een speekselkliertumor, of het nu goedaardig of kwaadaardig is, kan psychologisch belastend zijn. De onzekere aard van de aandoening, vooral als er een kans is op kanker, kan gevoelens van angst, stress of depressie veroorzaken. Het is belangrijk om emotionele steun te zoeken bij vrienden, familie of een therapeut. Praat openlijk over je gevoelens en probeer de steun van je naasten in te schakelen.

Daarnaast kan het nuttig zijn om deel te nemen aan steungroepen voor mensen die een soortgelijke diagnose hebben gekregen. Dit biedt niet alleen emotionele steun, maar ook praktische tips van mensen die weten wat je doormaakt. Het kan je helpen om het gevoel te hebben dat je niet alleen bent in dit proces.

Praktische tips voor het omgaan met de behandeling van speekselkliertumoren

De behandeling van speekselkliertumoren kan variëren van chirurgie tot bestraling of chemotherapie, afhankelijk van het type tumor en de ernst ervan. Het herstelproces na een operatie kan pijnlijk zijn, en de behandelingen zelf kunnen bijwerkingen hebben die het dagelijks functioneren beïnvloeden. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op de behandeling en praktische maatregelen te nemen om het herstel te vergemakkelijken.

Herstel na een operatie en verzorging van de incisie

Na een operatie om een speekselkliertumor te verwijderen, is het belangrijk om goed voor de wond te zorgen en de aanwijzingen van je arts nauwkeurig op te volgen. Zorg ervoor dat je de incisie schoon en droog houdt om infecties te voorkomen. Je arts kan een speciaal verband aanbevelen of instructies geven over het reinigen van de wond. Het is normaal om wat zwelling of blauwe plekken te ervaren, maar als de pijn aanhoudt of er tekenen van infectie zijn (zoals roodheid of pus), neem dan contact op met je arts.

Tijdens de herstelperiode kun je merken dat je speekselproductie tijdelijk vermindert, dus het is belangrijk om voldoende water te drinken en te zorgen voor mondhygiëne. Bij ernstige droogte kan je arts medicijnen voorschrijven om de speekselproductie te stimuleren.

Aanpassingen in voeding en eetgewoonten

Na een operatie aan de speekselklieren, of tijdens behandelingen zoals bestraling, kun je last krijgen van pijn of moeite met slikken. Dit kan het moeilijk maken om normaal te eten. Kies voor zachte, gemakkelijk te slikken voedingsmiddelen, zoals soep, smoothies, gepureerde groenten en fruit. Vermijd scherpe, zure of te hete voedingsmiddelen die de mond kunnen irriteren, en kies voor kleinere maaltijden die je beter kunt verteren.

Het kan ook nuttig zijn om een diëtist te raadplegen om ervoor te zorgen dat je voldoende voeding binnenkrijgt, vooral als je moeite hebt met eten door de behandeling. Je arts kan je ook adviseren over specifieke voedingsaanpassingen die passen bij je herstelproces.

Misvattingen rond kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren

Tumoren in de speekselklier komen minder vaak voor dan andere hoofd-halsgezwellen, maar kunnen zowel goedaardig als kwaadaardig zijn. Er bestaan veel misvattingen over deze tumoren, wat kan leiden tot verkeerde aannames en uitstel van diagnose en behandeling. Hieronder worden enkele veelvoorkomende misverstanden besproken.

Speekselkliertumoren zijn altijd kwaadaardig

Een van de grootste misverstanden is dat een tumor in de speekselklieren automatisch kanker betekent. In werkelijkheid is een aanzienlijk deel van deze tumoren goedaardig. De meest voorkomende goedaardige tumor is het pleiomorf adenoom, dat meestal langzaam groeit en niet uitzaait. Toch is het belangrijk om een knobbeltje in de speekselklieren altijd te laten onderzoeken.

Een speekselkliertumor doet altijd pijn

Veel mensen denken dat een tumor in de speekselklieren gepaard moet gaan met pijn, maar dit is niet altijd het geval. Vooral goedaardige tumoren zijn vaak pijnloos en worden pas opgemerkt als er een zwelling ontstaat. Kwaadaardige tumoren kunnen daarentegen soms wél pijn veroorzaken, zeker als ze in de zenuwen groeien of de omliggende structuren aantasten.

Een speekselkliertumor groeit snel als hij kwaadaardig is

Hoewel sommige agressieve vormen van speekselklierkanker snel kunnen groeien, is dit zeker niet altijd het geval. Sommige kwaadaardige tumoren groeien in het begin langzaam en kunnen zich pas later agressiever gedragen. Daarom is het belangrijk om een verandering in de speekselklieren niet te negeren, zelfs als de groei traag verloopt.

Een knobbeltje in de speekselklieren betekent dat je kanker hebt

Niet alle zwellingen of knobbeltjes in de speekselklieren wijzen op een tumor. Ontstekingen, cysten en andere goedaardige afwijkingen kunnen vergelijkbare symptomen veroorzaken. Een grondig onderzoek, vaak met behulp van beeldvormende onderzoeken en een biopsie, is nodig om de aard van de zwelling vast te stellen.

Speekselklierkanker zaait altijd snel uit

Hoewel sommige agressieve vormen van speekselklierkanker uitzaaiingen naar bijvoorbeeld de lymfeklieren of de longen kunnen veroorzaken, geldt dit niet voor alle types. Sommige kwaadaardige speekselkliertumoren blijven lange tijd lokaal en groeien slechts langzaam door in omliggende weefsels. Toch is tijdige diagnose en behandeling essentieel om de prognose te verbeteren.

Een operatie is altijd de enige behandelmogelijkheid

Chirurgie is vaak de voorkeursbehandeling voor speekselkliertumoren, vooral bij goedaardige gezwellen. Maar bij kwaadaardige tumoren kan aanvullende therapie nodig zijn, zoals bestraling of in zeldzame gevallen chemotherapie. De keuze van de behandeling hangt af van het type tumor, de grootte, de locatie en de eventuele uitzaaiingen.

Speekselkliertumoren zijn altijd erfelijk

Hoewel genetische factoren mogelijk een rol kunnen spelen bij het ontstaan van speekselkliertumoren, is het overgrote deel van de gevallen niet erfelijk. Roken, blootstelling aan bepaalde chemicaliën en mogelijk zelfs infecties worden soms als risicofactoren genoemd, maar er is nog veel onderzoek nodig om de exacte oorzaken vast te stellen.

Lees verder

• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis
• Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• Slijmcyste (speekselkliercyste): Cyste in mond of op lippen