Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren

De speekselklieren bevinden zich rond de mond. Zij produceren speeksel en geven dit speeksel af aan de mondholte. Speeksel bevochtigt voedsel, wat helpt bij het kauwen en slikken. In de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekselklieren en de ondertongspeekselklieren kunnen speekselkliertumoren ontstaan. Deze kunnen goed- of kwaadaardig zijn, al treden voornamelijk goedaardige, langzaam groeiende tumoren op. De behandeling van een eventuele kwaadaardige tumor bestaat uit chirurgie, chemotherapie en radiotherapie. Bepaalde groepen personen hebben een hoger risico op het krijgen van een speekselkliertumor.

• Kwaadaardige of goedaardige tumoren in de speekselklieren
• Epidemiologie van speekselkliertumoren
• Synoniemen van een speekselkliertumor
• Oorzaken speekselkliertumoren
• Symptomen: Zwelling speekselklieren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van speekselkliertumoren
• Prognose van speekselkliertumoren
• Complicaties van speekselkliertumoren
• Preventie van speekselkliertumoren

Kwaadaardige of goedaardige tumoren in de speekselklieren

Drie paar grote speekselklieren monden uit in de mondholte: de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekselklieren en de ondertongspeekselklieren. Op deze plaatsen kunnen speekselkliertumoren voorkomen.

Oorspeekselklieren

De oorspeekselklieren (glandulae parotideae, parotisklieren) zijn de grootste speekselklieren. Ze bevinden zich in beide wangen boven de kaak, vlak voor de oren.

Onderkaakspeekselklieren

Twee onderkaakspeekselklieren (glandulae submandibulares, submandibulaire klieren) liggen aan de onderzijde tegen de onderkaak en monden uit via een afvoerbuis achter de middelste snijtanden van de onderkaak.

Ondertongspeekselklieren

Twee ondertongspeekselklieren (glandulae sublinguales, sublinguale klieren) bevinden zich in de mondbodem. Ze monden uit achter de middelste snijtanden en de hoektanden van de onderkaak. Ze monden uit via een aantal verschillende, kleine uitvoergangen aan weerszijden van het tongriempje (frenulum linguae).

Er zijn ook duizenden kleine speekselklieren rond de rest van de mondholte (gehemelte, tong, lippen en wang).

Epidemiologie van speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren zijn zeldzaam, vooral bij kinderen. De meest voorkomende vorm van een speekselkliertumor (70%) is een langzaam groeiende goedaardige (benigne) tumor aan de oorspeekselklier (parotis). Cijfers over speekselkliertumoren zijn beperkt, met weinig wetenschappelijke rapporten beschikbaar. Uit een Amerikaans rapport uit 1999 blijkt dat de gemiddelde jaarlijkse incidentie 4,7 per 100.000 voor goedaardige tumoren en 0,9 voor kwaadaardige tumoren bedraagt. De incidentie van zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren neemt toe met de leeftijd tot en met leeftijden van 65 tot 74 jaar en daalt vervolgens. Ongeveer 6% van alle hoofd- en halstumoren zijn speekselkliertumoren. Goedaardige gemengde tumoren komen vaker voor bij vrouwelijke patiënten, terwijl Warthin's tumoren en kwaadaardige tumoren vaker voorkomen bij mannelijke patiënten. Verdere informatie met betrekking tot de geografische of raciale voorkeur voor speekselkliertumoren is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Synoniemen van een speekselkliertumor

Een speekselkliertumor is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Neoplasma in de speekselklieren
• Pleiomorf adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel)
• Salivary gland tumors
• Tumor - speekselkanaal

Oorzaken speekselkliertumoren

Oorzaken speekselkliertumor

Zwelling van de speekselklieren kan worden veroorzaakt door abdominale chirurgie, andere soorten kanker, het syndroom van Sjögren, infecties, levercirrose, sarcoïdose, speekselstenen en speekselklierinfecties. Door de tumor neemt de grootte van de klier geleidelijk toe. Sommige tumoren kunnen kwaadaardig (maligne) zijn.

Risicofactoren speekselkliertumoren

Mogelijke risicofactoren voor speekselkliertumoren zijn een oudere leeftijd, stralingstherapie bij hoofd- en halskanker, tabak, een hiv-infectie en het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen). Tevens hebben bepaalde arbeiders die blootgesteld zijn aan asbest en rubber, of die tewerkgesteld zijn in de mijnbouw of sanitaire sector, een hoger risico op speekselkliertumoren.

Ontstaan speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren ontstaan wanneer bepaalde cellen in een speekselklier mutaties (wijzigingen) in hun DNA ontwikkelen. De mutaties doen de cellen groeien en deze delen zich vervolgens snel. De gemuteerde cellen overleven terwijl andere cellen sterven. De accumulatie (opeenhoping) van cellen vormt een tumor die het omliggende weefsel aantast. Kankercellen kunnen zich mogelijk verspreiden (metastaseren) naar andere delen van het lichaam.

Symptomen: Zwelling speekselklieren

De patiënt heeft gewoonlijk een pijnloze of soms juist pijnlijke, vast aanvoelende zwelling in één van de speekselklieren (voor de oren, onder de kin of onderaan de mond). De grootte van de zwelling neemt geleidelijk toe. Hierdoor kan spierzwakte en gevoelloosheid aan de aangetaste kant van het gezicht ontstaan. In medische termen is dit bekend als “gezichtszenuwverlamming”. Slikproblemen, een tongzwelling (macroglossie) en het niet volledig kunnen openen van de mond komen eveneens voor.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van een speekselkliertumor kunnen onder meer omvatten:

• Pijnloze of pijnlijke zwelling in de speekselklier
• Geleidelijke toename in grootte van de zwelling
• Spierzwakte en gevoelloosheid aan de aangetaste zijde van het gezicht
• Slikproblemen
• Tongzwelling (macroglossie)
• Moeite met het volledig openen van de mond

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van een speekselkliertumor gebeurt aan de hand van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen. De arts onderzoekt vooral het hoofd en de nek. Meestal heeft de patiënt slechts één abnormaal grote speekselklier die al dan niet pijnlijk is.

Diagnostisch onderzoek

Verschillende beeldvormende onderzoeken helpen bij de diagnose van een speekselkliertumor. Een arts kan een ptyalografie of sialografie (radiografisch onderzoek) uitvoeren. Dit is een beeldvormend onderzoek van de speekselklier waarmee een tumor kan worden geïdentificeerd. Daarnaast voert hij een echografie, CT-scan of MRI-scan uit. Hiermee kan de arts eventuele groei van de tumor opmerken en uitzaaiingen (metastasen) naar de lymfeklieren en andere delen van het lichaam detecteren.

Biopsie

Een biopsie is een belangrijk onderdeel van de diagnose. Bij een biopsie wordt een klein stukje weefsel uit de tumor genomen voor microscopisch onderzoek. Dit helpt bij het bepalen of de tumor goedaardig of kwaadaardig is en bij het identificeren van het type tumor. De meest gebruikte methode is de fijne naaldbiopsie, waarbij een dunne naald wordt gebruikt om cellen uit de tumor te halen.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om andere aandoeningen uit te sluiten en om de algehele gezondheid van de patiënt te beoordelen. Hoewel bloedonderzoek niet specifiek is voor speekselkliertumoren, kan het informatie geven over de lever- en nierfunctie en het algehele welzijn van de patiënt.

Behandeling van speekselkliertumoren

Chirurgie

De belangrijkste behandeling voor speekselkliertumoren is meestal chirurgisch. De arts zal proberen zoveel mogelijk van de tumor en eventueel aangetast omliggend weefsel te verwijderen. Bij kwaadaardige tumoren kan een uitgebreide operatie nodig zijn, waarbij ook omliggende weefsels en lymfeklieren worden verwijderd.

Radiotherapie

Radiotherapie kan worden toegepast als aanvulling op chirurgie, vooral bij kwaadaardige tumoren. Het kan helpen om eventuele resterende kankercellen te vernietigen en de kans op terugkeer van de tumor te verkleinen.

Chemotherapie

Chemotherapie wordt meestal toegepast bij kwaadaardige tumoren die zich hebben verspreid naar andere delen van het lichaam. Het gebruik van chemotherapie hangt af van het type en stadium van de tumor. Het kan worden gegeven in combinatie met radiotherapie of chirurgie.

Hormonale therapie

In sommige gevallen kan hormonale therapie worden overwogen, vooral als de tumor gevoelig is voor hormonen. Dit type therapie helpt om de groei van de tumor te vertragen door de effecten van hormonen in het lichaam te verminderen.

Prognose van speekselkliertumoren

De prognose van een speekselkliertumor hangt af van verschillende factoren, waaronder het type tumor, het stadium van de ziekte, en de algehele gezondheid van de patiënt. Goedaardige tumoren hebben over het algemeen een goede prognose, vooral als ze tijdig worden behandeld. Kwaadaardige tumoren hebben een ernstigere prognose en kunnen leiden tot complicaties of uitzaaiingen, wat de behandeling en overlevingskansen kan beïnvloeden.

Complicaties van speekselkliertumoren

Complicaties van speekselkliertumoren kunnen onder andere omvatten:

• Verlies van gezichtsvermogen of gezichtssensatie door schade aan de gezichtszenuw
• Problemen met slikken of spreken door schade aan omliggende structuren
• Infecties of ontstekingen na chirurgie
• Terugkeer van de tumor na behandeling
• Bijwerkingen van radiotherapie of chemotherapie, zoals vermoeidheid, huidirritatie of veranderingen in de mondgezondheid

Preventie van speekselkliertumoren

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen voor speekselkliertumoren, maar enkele algemene tips kunnen helpen om het risico te verkleinen:

• Vermijd blootstelling aan schadelijke stoffen zoals asbest en rubber
• Beperk blootstelling aan straling, vooral bij medische behandelingen
• Houd een gezonde levensstijl aan met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging
• Stop met roken en vermijd het gebruik van tabak
• Laat regelmatig medische controles uitvoeren indien u behoort tot een risicogroep

Lees verder

• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis
• Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• Slijmcyste (speekselkliercyste): Cyste in mond of op lippen