Slijmcyste (speekselkliercyste): Cyste in mond of op lippen

Slijmcysten, ook wel mucoceles of speekselkliercysten genoemd, zijn met vloeistof gevulde holtes die zich vaak op de lippen of in de mondholte ontwikkelen. Hoewel ze af en toe ongemak of pijn kunnen veroorzaken, vertonen ze in de meeste gevallen geen andere symptomen. Deze goedaardige letsels vereisen meestal geen behandeling en verdwijnen vaak vanzelf binnen enkele weken. Het is echter niet raadzaam om de cysten zelf open te breken, omdat dit het genezingsproces kan vertragen en het risico op infectie verhoogt. Een cyste die pijnlijk is, ongemak veroorzaakt of langer dan normaal aanhoudt, verdient professioneel medisch advies. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar om cysten te verwijderen.

• Oorzaken en risicofactoren van speekselkliercysten
• Schade aan de mond
• Andere oorzaken
• Symptomen: Cyste in mond of op lippen
• Wanneer medische hulp inroepen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van slijmcysten
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van speekselkliercysten
• Complicaties van slijmcysten
• Infectie
• Vorming van littekens
• Herhaling van cysten
• Kauw- of spraakproblemen
• Aantasting van de mondgezondheid
• Preventie van slijmcysten

Oorzaken en risicofactoren van speekselkliercysten

Speekselkliercysten, of slijmcysten, ontwikkelen zich in de mond, vaak nabij de speekselklieropeningen op de lippen of in de mondholte. Een cyste die zich op de mondbodem bevindt, wordt een ‘ranula’ genoemd, terwijl een cyste op het tandvlees medisch bekend staat als een epulis. Deze cysten kunnen ook ontstaan rond een piercing. Orale slijmcysten komen vaker voor bij personen jonger dan dertig jaar en ontstaan vaak als gevolg van een letsel of schade aan de lippen of de binnenkant van de mond.

Schade aan de mond

Veelvoorkomende oorzaken van schade aan de mond, die kunnen leiden tot slijmcysten, zijn:

• Op de lip bijten
• Aan de binnenkant van de wang zuigen
• Abnormale tandgroei
• Op de lip zuigen
• Piercings

Andere oorzaken

Een speekselkliercyste op het gehemelte ontstaat vaak door een geblokkeerde speekselklier onder de tong. Daarnaast kunnen enkele huidziekten bijdragen aan de ontwikkeling van speekselkliercysten, zoals medicatie-allergieën, contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk), ziekten met blaarvorming in de mondholte, en lichen planus (een aandoening die symptomen in de mond, op de huid en aan de geslachtsorganen veroorzaakt).

Symptomen: Cyste in mond of op lippen

Slijmcysten zijn dunne, zakvormige holtes gevuld met heldere vloeistof. Ze zijn meestal glad en glanzend van uiterlijk en hebben een blauwachtige tot roze kleur. De cysten kunnen variëren in grootte, maar zijn doorgaans ongeveer vijf tot acht millimeter breed. Hoewel slijmcysten vaak geen andere symptomen veroorzaken, kunnen ze soms ongemakkelijk zijn. Grote orale cysten kunnen kauwproblemen of problemen met spreken veroorzaken. Het kan ook voorkomen dat een cyste scheurt, waardoor vloeistof weglekt en mogelijk een infectie ontstaat.

Wanneer medische hulp inroepen

Als een slijmcyste gepaard gaat met ernstige pijn, aanhoudend ongemak, of veranderingen in de mondholte die niet verbeteren met zelfzorgmaatregelen, is het belangrijk om medische hulp te zoeken. Dit is ook belangrijk als er tekenen van een mogelijke infectie zijn, zoals roodheid, zwelling of pus.

Diagnose en onderzoeken

Slijmcysten worden doorgaans eenvoudig vastgesteld op basis van visueel onderzoek. In sommige gevallen kan de arts besluiten een biopsie uit te voeren om de diagnose te bevestigen. Tijdens een biopsie wordt een klein huidmonster verwijderd en microscopisch onderzocht om andere aandoeningen, zoals kanker of tumoren, uit te sluiten. Andere diagnostische tests kunnen een echografie of een CT-scan omvatten om de grootte en aard van de cyste beter in kaart te brengen.

Behandeling van slijmcysten

Zelfzorg

Wanneer een slijmcyste geen symptomen vertoont, is behandeling vaak niet nodig. De meeste cysten verdwijnen spontaan binnen enkele weken. Het is belangrijk om te vermijden de cyste zelf open te breken, aangezien dit kan leiden tot infectie en blijvende littekens. In sommige gevallen kan het nuttig zijn om de cyste met zout water te spoelen om infecties te voorkomen. Het is ook belangrijk om te voorkomen dat men op de lippen bijt of op de wangen zuigt, omdat dit de aandoening kan verergeren.

Professionele medische behandeling

Indien een cyste ongemak of pijn veroorzaakt of niet vanzelf verdwijnt, kan professionele behandeling noodzakelijk zijn. Een (tand)arts kan een steriele naald gebruiken om de cyste veilig door te prikken en te laten leeglopen. Een andere optie is cryotherapie, waarbij de cyste wordt bevroren en daardoor snel verdwijnt. Lasertechnieken kunnen ook worden toegepast. In sommige gevallen kan de arts corticosteroïden injecteren om ontsteking te verminderen en de genezing te versnellen. Als cysten terugkeren, kan een operatieve ingreep nodig zijn waarbij de klier die de cyste veroorzaakt wordt verwijderd. Het is ook van belang om de onderliggende oorzaak, zoals wang- of lipbijten, aan te pakken. Indien stress of angst bijdragen aan de symptomen, kan behandeling van deze factoren nuttig zijn.

Prognose van speekselkliercysten

De prognose voor patiënten met slijmcysten is over het algemeen goed. Deze goedaardige letsels veroorzaken slechts af en toe pijn en ongemak en verdwijnen vaak spontaan binnen enkele weken tot enkele jaren, afhankelijk van de grootte en ernst van de cyste. Na genezing kan de cyste soms terugkeren. Chirurgische verwijdering kan echter helpen om de cyste volledig te elimineren en herhaling te voorkomen. Het is ook belangrijk om frequent lipbijten of wangbijten te vermijden om het risico op terugkerende slijmcysten te minimaliseren.

Complicaties van slijmcysten

Infectie

Wanneer een slijmcyste openbarst of beschadigd raakt, kan dit leiden tot een infectie. Symptomen van een infectie kunnen zijn: roodheid, zwelling, pijn, en pusvorming. Een infectie kan het genezingsproces vertragen en verdere medische behandeling vereisen.

Vorming van littekens

Zelfs na een succesvolle behandeling kan een slijmcyste littekens achterlaten. Dit kan vooral het geval zijn als de cyste zelf of door zelfmedicatie is geopend, wat kan leiden tot een open wond die littekens veroorzaakt.

Herhaling van cysten

Sommige patiënten kunnen terugkerende slijmcysten ervaren. Dit kan gebeuren als de onderliggende oorzaak, zoals bijten op de lippen of wangen, niet wordt aangepakt. Herhaling kan ook optreden als de cyste niet volledig wordt verwijderd tijdens een medische behandeling.

Kauw- of spraakproblemen

Grote slijmcysten kunnen problemen veroorzaken bij het kauwen of spreken. Dit kan vooral problematisch zijn als de cyste zich op een plaats bevindt die regelmatig wordt blootgesteld aan bewegingen van de mond, zoals op de lippen of het tandvlees.

Aantasting van de mondgezondheid

Chronische slijmcysten kunnen leiden tot ongemak en problemen met mondhygiëne. Dit kan moeilijkheden veroorzaken bij het schoonmaken van de mond en het uitvoeren van normale mondverzorgingsroutine, wat kan bijdragen aan andere mondgezondheidsproblemen.

Preventie van slijmcysten

Preventie van slijmcysten richt zich voornamelijk op het vermijden van de factoren die deze aandoeningen kunnen veroorzaken. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Vermijden van het bijten op de lippen of het zuigen op de wangen
• Het gebruik van beschermende middelen bij orale piercings om schade te voorkomen
• Regelmatig tandartsbezoeken om abnormale tandgroei tijdig te identificeren en te behandelen
• Goede mondhygiëne handhaven om de mondgezondheid te ondersteunen

Lees verder

• Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren
• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis
• Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren