Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis

Speekselklieren zijn klieren die speeksel produceren en bevinden zich in de wangen, onder de kaak en onder de tong. Een infectie van deze klieren kan optreden door bacteriën of virussen. Afhankelijk van de aangetaste speekselklier kan de infectie worden aangeduid als parotitis (bij de oorspeekselklieren), sialoadenitis (bij de andere speekselklieren), of een andere specifieke naam op basis van de locatie en oorzaak. Deze infecties leiden vaak tot zwelling, koorts en pijn in het gezicht. Hoewel de meeste gevallen van speekselklierinfecties vanzelf genezen, kan behandeling soms nodig zijn om symptomen te verlichten en complicaties te voorkomen.

• Synoniemen van een speekselklierinfectie
• Epidemiologie en risicofactoren
• Oorzaken van speekselklierinfecties
• Aandoeningen
• Bacteriën
• Virussen
• Andere oorzaken
• Symptomen van speekselklierinfecties
• Symptomen van parotitis (oorspeekselklier)
• Symptomen van sialoadenitis (speekselklieren in de mond)
• Diagnose en onderzoeken
• Lichamelijk onderzoek
• Diagnostisch onderzoek
• Differentiële diagnoses
• Behandeling
• Bacteriële infecties
• Virale infecties
• Prognose van een speekselklierinfectie
• Complicaties
• Preventie
• Goede mondhygiëne
• Hydratatie en voeding
• Preventie van infecties
• Medische controle

Synoniemen van een speekselklierinfectie

Een speekselklierinfectie wordt ook wel aangeduid met de volgende synoniemen:

• Parotitis (specifiek voor de oorspeekselklieren)
• Sialoadenitis (algemene term voor ontsteking van speekselklieren)

Epidemiologie en risicofactoren

Speekselklierinfecties komen voor bij mensen van alle leeftijden, maar ze zijn vaker aanwezig bij oudere volwassenen, vooral die ouder dan 65 jaar. Personen met een slechte mondhygiëne lopen een verhoogd risico op speekselklierinfecties. Verder kunnen mensen die niet ingeënt zijn tegen mazelen (waaronder bof, parotitis epidemica) vatbaarder zijn voor deze infecties. Het risico op speekselklierinfecties kan ook toenemen bij mensen die roken, ondervoed zijn, of bij wie de speekselklieren regelmatig uitdrogen door bijvoorbeeld onvoldoende vochtinname.

Oorzaken van speekselklierinfecties

Speekselklierinfecties kunnen worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder bacteriën, virussen, en andere aandoeningen.

Aandoeningen

Chronische aandoeningen kunnen de speekselproductie verminderen, waardoor de speekselklieren vatbaarder worden voor infecties. Mogelijke onderliggende aandoeningen zijn:

• Speekselstenen (stenen die de afvoerbuis van speeksel blokkeren)
• Radiotherapie (bestralingsbehandeling voor kanker in het hoofd-halsgebied)
• Tumoren in de speekselklieren
• Sjögren-syndroom (auto-immuunziekte die leidt tot droge mond)
• Sarcoïdose (ontstekingsziekte die diverse organen kan aantasten)
• Ondervoeding en ernstige uitdroging (dehydratie) kunnen ook bijdragen aan een verhoogd risico.

Bacteriën

De meest voorkomende bacteriële oorzaak van speekselklierinfecties is Staphylococcus aureus. Andere bacteriën die speekselklierinfecties kunnen veroorzaken zijn onder meer:

• Streptococcus pyogenes
• Escherichia coli
• Streptococcus viridans
• Haemophilus influenzae

Virussen

Virale infecties zijn ook een veelvoorkomende oorzaak van speekselklierinfecties, vooral in de oorspeekselklieren. Veel voorkomende virale oorzaken zijn:

• Mazelen (waaronder bof, parotitis epidemica)
• Herpesvirussen (inclusief herpes simplex virus)
• Influenza A (griep)
• Parainfluenza (virus dat de luchtwegen aantast)

Andere oorzaken

Naast infecties en onderliggende aandoeningen kunnen ook andere factoren bijdragen aan speekselklierinfecties:

• Slechte mondhygiëne
• Roken
• Uitdroging (dehydratie)
• Slechte voeding en ondervoeding

Symptomen van speekselklierinfecties

De symptomen van een speekselklierinfectie kunnen variëren afhankelijk van de betrokken speekselklier en de ernst van de infectie.

Symptomen van parotitis (oorspeekselklier)

Bij een infectie van de oorspeekselklieren kunnen de volgende symptomen optreden:

• Zwelling van het gezicht, vooral voor de oren en onder de kaak
• Roodheid en opgezette gebieden aan de zijkant van het gezicht of bovenkant van de nek
• Een bultje in de nek kan soms zichtbaar zijn
• Aangezichtspijn
• Koorts en rillingen

Symptomen van sialoadenitis (speekselklieren in de mond)

Wanneer de speekselklieren in de mond geïnfecteerd zijn, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Slechte smaak in de mond, zoals een zoutachtige smaak of pus
• Droge en pijnlijke mond
• Moeite met het openen van de mond, vooral tijdens het eten

Diagnose en onderzoeken

Om een speekselklierinfectie te diagnosticeren, worden verschillende stappen ondernomen:

Lichamelijk onderzoek

De arts stelt de diagnose vaak op basis van een grondig lichamelijk onderzoek en de symptomen die zichtbaar zijn. Tijdens het onderzoek worden de hoofd- en nekregio's geïnspecteerd. Vergrote en pijnlijke speekselklieren en de aanwezigheid van pus zijn belangrijke aanwijzingen.

Diagnostisch onderzoek

Om de diagnose te bevestigen en andere aandoeningen uit te sluiten, kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd:

• Echografie van de speekselklieren
• CT-scan of MRI-scan als er vermoedens zijn van een abces of andere complicaties
• Biopsie van het speekselklierweefsel indien nodig

Differentiële diagnoses

Speekselklierinfecties moeten worden onderscheiden van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen, zoals:

• Sjögren-syndroom
• Sialadenosis (niet-inflammatoire vergroting van de speekselklieren)
• Sarcoïdose

Behandeling

De behandeling van speekselklierinfecties hangt af van de oorzaak en de ernst van de infectie:

Bacteriële infecties

Bij bacteriële infecties kunnen antibiotica worden voorgeschreven. Als een abces aanwezig is, kan chirurgische ingreep of aspiratie noodzakelijk zijn. Het is ook belangrijk om een goede mondhygiëne te handhaven, de mond regelmatig te spoelen met warm zout water, en voldoende water te drinken. Roken moet worden vermeden om het herstel te bevorderen. Het toepassen van warmtekompressen op de aangetaste speekselklieren kan ook helpen.

Virale infecties

Virale infecties vereisen vaak ondersteunende zorg. Dit kan onder meer het gebruik van pijnstillers en het bevorderen van hydratatie omvatten. Specifieke antivirale behandelingen zijn afhankelijk van het virus dat de infectie veroorzaakt.

Prognose van een speekselklierinfectie

De meeste speekselklierinfecties genezen vanzelf met of zonder behandeling. De prognose is doorgaans goed, hoewel herhaling van de infectie mogelijk is. Regelmatige controle en goede mondhygiëne kunnen helpen om terugkerende infecties te voorkomen.

Complicaties

Hoewel complicaties zeldzaam zijn, kunnen ze optreden en omvatten:

• Abces in de speekselklier
• Terugkerende infecties
• Verspreiding van de infectie naar omliggende weefsels, zoals Ludwig’s angina (zwelling van de luchtwegen door infectie van de mond of tanden) en cellulitis (pijnlijke, rode en gezwollen huid)

Preventie

Het voorkomen van speekselklierinfecties kan door verschillende maatregelen die de kans op infecties minimaliseren. Hieronder volgen enkele belangrijke preventieve stappen:

Goede mondhygiëne

Een goede mondhygiëne is cruciaal om speekselklierinfecties te voorkomen. Dit omvat:

• Regelmatig tandenpoetsen met fluoride tandpasta
• Dagelijks flossen om voedselresten en tandplak te verwijderen
• Regelmatig gebruik van een mondwater om bacteriën te verminderen

Hydratatie en voeding

Voldoende hydratatie en een gezonde voeding spelen een belangrijke rol bij het behoud van een goede speekselklierfunctie:

• Voldoende water drinken om uitdroging te voorkomen
• Eten van een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan voedingsstoffen en vitaminen
• Beperk de consumptie van suiker en alcohol, die uitdroging kunnen bevorderen

Preventie van infecties

Om virale en bacteriële infecties te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Zorg voor regelmatige vaccinaties tegen virale infecties zoals de bof en mazelen
• Vermijd direct contact met geïnfecteerde personen en was je handen regelmatig
• Stoppen met roken, aangezien roken het risico op infecties verhoogt en de speekselklieren kan beschadigen

Medische controle

Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van mogelijke aandoeningen die de speekselklieren kunnen beïnvloeden:

• Laat periodieke controles uitvoeren bij de tandarts om problemen met de speekselklieren te identificeren
• Neem contact op met een arts bij symptomen van een speekselklierinfectie om tijdige behandeling te krijgen

Het naleven van deze preventieve maatregelen kan helpen om speekselklierinfecties te voorkomen en de gezondheid van de speekselklieren te behouden.

Lees verder

• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn
• Speekselklierstenen: Pijn en zwelling in mond en gezicht
• Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren
• Slijmcyste (speekselkliercyste): Cyste in mond of op lippen