Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn

Speekselklieren spelen een cruciale rol in het lichaam door de mond en keel vochtig te houden met speeksel. Deze vloeistof bevat enzymen die helpen bij de afbraak van voedsel en speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van infecties in de mond en keel. Rond de mond bevinden zich honderden speekselklieren, die bestaan uit verschillende soorten cellen. Soms kan kanker in deze speekselklieren ontstaan. Door de verscheidenheid aan cellen zijn er honderden soorten speekselklierkanker mogelijk. De meeste zijn uiterst zeldzaam, en meer dan de helft van de speekselkliertumoren is goedaardig. Symptomen van speekselklierkanker kunnen onder andere pijn in de mond, slikproblemen en een knobbeltje in de mond zijn. Na een grondige diagnose kan behandeling plaatsvinden via chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. De prognose hangt af van het type kanker en het kankerstadium.

• Oorzaken van speekselklierkanker
• Risicofactoren voor speekselklierkanker
• Symptomen van speekselklierkanker
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van speekselklierkanker
• Prognose van speekselklierkanker
• Complicaties bij de behandeling van speekselklierkanker
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Chemotherapie
• Preventie van speekselklierkanker

Oorzaken van speekselklierkanker

Speekselklierkanker is een vorm van hoofd- en halskanker, waarbij abnormale cellen in de speekselklieren groeien. Deze klieren bestaan uit verschillende soorten cellen, en tumoren kunnen in elk van deze cellen ontstaan. Er zijn twee hoofdtypen speekselklieren: grote (major) en kleine (minor) speekselklieren. Grote speekselklieren zijn met het blote oog zichtbaar, terwijl kleine speekselklieren alleen onder een microscoop zichtbaar zijn. Aan elke kant van het gezicht bevinden zich drie sets belangrijke speekselklieren, waar de meeste speekselklierkankers beginnen.

Grote speekselklieren
De belangrijkste sets van speekselklieren zijn:

• Parotisklieren: Dit zijn de grootste speekselklieren. Ongeveer 70% van de speekselkliertumoren begint in de parotisklieren, maar meestal zijn deze tumoren goedaardig.
• Submandibulaire klieren: Deze bevinden zich onder de kaak. Ongeveer 15% van de speekselkliertumoren begint hier en deze zijn vaker kwaadaardig.
• Sublinguale klieren: Deze bevinden zich onder de tong. Tumoren in deze klieren zijn zeer zeldzaam.

Kleine speekselklieren
Meestal ontstaan kankers van de kleine speekselklieren in het gehemelte.

Anno augustus 2024 is de exacte oorzaak van speekselklierkanker nog steeds niet volledig bekend. Deze vorm van kanker is meestal niet erfelijk.

Risicofactoren voor speekselklierkanker

Het risico op speekselklierkanker neemt toe met de leeftijd, waarbij vooral oudere mensen getroffen worden. Toch kan speekselklierkanker op elke leeftijd ontstaan. Andere risicofactoren zijn radiotherapie op het hoofd of de nek, blootstelling aan bepaalde chemische stoffen zoals in de loodgieterij, rubberproductie en asbestmijnbouw, en genetische factoren. Mannen hebben een hoger risico op deze vorm van kanker dan vrouwen.

Symptomen van speekselklierkanker

Speekselklierkanker kan gepaard gaan met één of meer van de volgende symptomen:

• Aangezichtsverlamming
• Een bultje in de nek
• Een bultje of zwelling in de mond of aan de zijkant van het gezicht
• Een merkbaar verschil in de vorm van één zijde van de nek of het gezicht
• Oorafscheiding (vocht uit het oor)
• Gevoelloosheid of spierzwakte in een deel van het gezicht
• Gezichtspijn
• Gezwollen lymfeklieren
• Moeite om de mond wijd te openen
• Pijn in de mond, wang, kaak, oor of nek
• Slikproblemen
• Zwakte van de gezichtsspieren aan één kant van het gezicht

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Elke pijnloze knobbel die niet met een infectie in verband staat, moet door een arts onderzocht worden. De arts zal de medische geschiedenis van de patiënt doornemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren om de symptomen te beoordelen.

Diagnostisch onderzoek
Om speekselklierkanker te bevestigen, kan de arts een MRI-scan, CT-scan, PET-scan en/of echografie uitvoeren. Daarnaast kan een weefselmonster (biopsie) worden genomen. Op basis van de grootte en locatie van de tumor bepaalt de arts het tumorstadium, wat essentieel is voor het opstellen van een behandelplan.

Kankerstadium (Stadiëring)
De arts bepaalt het stadium van de kwaadaardige speekselkliertumor als volgt:

• Stadium I-tumoren zijn erg klein (minder dan 2 centimeter breed) en hebben zich niet verspreid.
• Stadium II-tumoren zijn iets groter (tussen 2 en 4 cm) maar bevinden zich nog steeds in de oorspronkelijke klier.
• Stadium III-tumoren zijn buiten de klier gegroeid en kunnen aanwezig zijn in de lymfeklieren aan dezelfde kant van de nek.
• Stadium IV-tumoren hebben zich verspreid naar lymfeklieren of andere delen van het lichaam (metastasen).

Daarnaast worden speekselkliertumoren geclassificeerd op basis van de groeisnelheid:

• Graad 1 (laaggradige) tumoren hebben de beste prognose. Ze groeien langzaam en lijken sterk op normale cellen.
• Graad 2 tumoren groeien matig snel.
• Graad 3 tumoren groeien snel en hebben een slechtere prognose.

Behandeling van speekselklierkanker

De behandeling van speekselklierkanker hangt af van de grootte, het stadium, de graad, het type en de locatie van de kanker. Ook de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt spelen een rol. Chirurgie is de meest voorkomende behandeling, vooral bij vroege en langzaam groeiende tumoren. De chirurg verwijdert mogelijk een deel van of de hele speekselklier, en soms ook nabijgelegen lymfeklieren. In sommige gevallen is reconstructieve chirurgie nodig. Radiotherapie en chemotherapie worden meestal pas ingezet bij gevorderde stadia van de kanker. Na de operatie is vaak radiotherapie nodig om eventuele resterende kankercellen te vernietigen.

Prognose van speekselklierkanker

De prognose voor speekselklierkanker varieert sterk en hangt af van de grootte van de tumor, het type kanker, het soort speekselklierweefsel dat erbij betrokken is, en de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt. Speekselklierkanker in stadium 1 heeft een vijfjaarsoverleving van meer dan negentig procent. Dit percentage daalt tot ongeveer veertig procent in stadium 4.

Complicaties bij de behandeling van speekselklierkanker

Chirurgie

Complicaties van de operatie kunnen onder meer infectie, langzame wondgenezing, bloedingen en reacties op anesthesie omvatten. Zenuwbeschadiging kan leiden tot een afhangend gezicht aan één kant, met problemen bij slikken en praten als gevolg. Soms is reconstructieve chirurgie nodig. Een logopedist kan helpen bij het herstellen van verloren functies. Het Frey-syndroom, waarbij zenuwen ongewoon teruggroeien, kan zweten veroorzaken op delen van het gezicht tijdens het kauwen. Dit kan behandeld worden met chirurgie of medicatie.

Radiotherapie

Bijwerkingen van radiotherapie kunnen zijn: huidverbranding, braken, diarree, moeheid, haaruitval, droge mond en een grotere kans op infecties. Na verloop van tijd kan straling schade aan gezonde weefsels veroorzaken, wat leidt tot speekselklierdisfunctie, kaakbeenverlies en mondkanker.

Chemotherapie

Bijwerkingen van chemotherapie kunnen zijn: anemie, haaruitval, verlies van eetlust, vermoeidheid[/, diarree en misselijkheid. Chemotherapie kan het immuunsysteem verzwakken en het risico op infecties vergroten. In sommige gevallen kan chemotherapie leiden tot vruchtbaarheidsproblemen.

Preventie van speekselklierkanker

Hoewel speekselklierkanker vaak geen specifieke oorzaak heeft, kunnen bepaalde maatregelen het risico mogelijk verlagen:

• Vermijd overmatige blootstelling aan straling.
• Vermijd blootstelling aan schadelijke chemische stoffen.
• Stop met roken en vermijd overmatige alcoholconsumptie.
• Eet een gevarieerd dieet dat rijk is aan antioxidanten.
• Regelmatige medische controles zijn belangrijk voor vroege opsporing en behandeling.

Lees verder

• Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis
• Speekselklierstenen: Pijn en zwelling in mond en gezicht