Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn

Speekselklieren spelen een cruciale rol in het lichaam door de mond en keel vochtig te houden met speeksel. Deze vloeistof bevat enzymen die helpen bij de afbraak van voedsel en speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van infecties in de mond en keel. Rond de mond bevinden zich honderden speekselklieren, die bestaan uit verschillende soorten cellen. Soms kan kanker in deze speekselklieren ontstaan. Door de verscheidenheid aan cellen zijn er honderden soorten speekselklierkanker mogelijk. De meeste zijn uiterst zeldzaam, en meer dan de helft van de speekselkliertumoren is goedaardig. Symptomen van speekselklierkanker kunnen onder andere pijn in de mond, slikproblemen en een knobbeltje in de mond zijn. Na een grondige diagnose kan behandeling plaatsvinden via chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. De prognose hangt af van het type kanker en het kankerstadium.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van speekselklierkanker
• Risicofactoren voor speekselklierkanker
• Risicogroepen
• Symptomen van speekselklierkanker
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van speekselklierkanker
• Prognose van speekselklierkanker
• Complicaties bij de behandeling van speekselklierkanker
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Chemotherapie
• Preventie van speekselklierkanker
• Praktische tips voor het omgaan met speekselklierkanker
• Raadpleeg een specialist voor de juiste behandeling
• Zorg voor mondgezondheid en speekselproductie
• Plan regelmatige controleafspraken
• Pas je voedingspatroon aan voor herstel
• Zorg voor psychologische ondersteuning
• Overweeg fysiotherapie voor herstel
• Let op signalen van infecties of complicaties
• Misvattingen rond speekselklierkanker
• Speekselklierkanker komt alleen voor bij ouderen
• Speekselklierkanker veroorzaakt altijd pijn
• Speekselklierkanker wordt altijd veroorzaakt door roken en alcoholgebruik
• Een knobbel in de speekselklier is altijd kwaadaardig
• Chemotherapie is de standaardbehandeling voor speekselklierkanker
• Speekselklierkanker verspreidt zich niet naar andere organen
• Na een succesvolle behandeling is verdere controle niet nodig

Epidemiologie

Speekselklierkanker is een zeldzame vorm van kanker die de speekselklieren aantast, verantwoordelijk voor de productie van speeksel in de mond en keel. Het komt voor bij zowel volwassenen als kinderen, maar de prevalentie varieert sterk afhankelijk van de specifieke speekselklier en de aanwezigheid van risicofactoren.

Algemene prevalentie
Speekselklierkanker is zeldzaam, met een jaarlijkse incidentie van ongeveer 1 per 100.000 mensen wereldwijd. Het komt vaker voor bij volwassenen, met een piek in incidentie tussen de leeftijd van 50 en 70 jaar. Bij kinderen is het aanzienlijk minder frequent, maar kan het een ernstigere prognose hebben door de locatie en type tumor.

Leeftijd en geslacht
De meeste gevallen van speekselklierkanker komen voor bij volwassenen, vooral bij mensen tussen de 50 en 70 jaar oud. Er is een lichte oververtegenwoordiging van vrouwen, hoewel sommige vormen van speekselklierkanker vaker bij mannen voorkomen, zoals het mucoepidermoïde carcinoom.

Lokalisatie van de tumoren
Speekselklierkanker komt vaker voor in de parotisklieren (de grootste speekselklieren), maar kan zich ook ontwikkelen in de submandibulaire of sublinguale klieren. Tumoren in de kleine speekselklieren komen voor in de mondholte en keel en hebben vaak een slechtere prognose.

Mechanisme

Speekselklierkanker ontstaat door ongecontroleerde celgroei in de speekselklieren, die vaak leidt tot de vorming van een tumor. Er zijn verschillende mechanismen en genetische veranderingen die bijdragen aan het ontstaan van deze kanker.

Genetische mutaties
Mutaties in bepaalde genen, zoals de p53-gen, hebben vaak een rol in het ontstaan van speekselklierkanker. Deze mutaties kunnen leiden tot de onbeheersbare groei van speekselkliercellen, wat resulteert in tumoren. Daarnaast spelen ook chromosomale afwijkingen een belangrijke rol bij het ontstaan van kanker in de speekselklieren.

Omgevingsfactoren
Naast genetische factoren kunnen omgevingsfactoren zoals blootstelling aan schadelijke stoffen of straling de kans op het ontwikkelen van speekselklierkanker vergroten. Er is bijvoorbeeld een verhoogd risico bij mensen die eerder zijn behandeld met hoofd- en halsradiotherapie, wat kan leiden tot secundaire tumoren in de speekselklieren.

Kankerontwikkeling en metastasen
Speekselklierkanker kan zich lokaal uitbreiden naar omliggende weefsels, zoals de kaak, de huid, de zenuwen en de lymfeklieren. In sommige gevallen kan de kanker metastaseren naar andere delen van het lichaam, zoals de longen of de lever, wat de prognose aanzienlijk kan verslechteren.

Oorzaken van speekselklierkanker

Speekselklierkanker is een vorm van hoofd- en halskanker, waarbij abnormale cellen in de speekselklieren groeien. Deze klieren bestaan uit verschillende soorten cellen, en tumoren kunnen in elk van deze cellen ontstaan. Er zijn twee hoofdtypen speekselklieren: grote (major) en kleine (minor) speekselklieren. Grote speekselklieren zijn met het blote oog zichtbaar, terwijl kleine speekselklieren alleen onder een microscoop zichtbaar zijn. Aan elke kant van het gezicht bevinden zich drie sets belangrijke speekselklieren, waar de meeste speekselklierkankers beginnen.

Grote speekselklieren
De belangrijkste sets van speekselklieren zijn:

• Parotisklieren: Dit zijn de grootste speekselklieren. Ongeveer 70% van de speekselkliertumoren begint in de parotisklieren, maar meestal zijn deze tumoren goedaardig.
• Submandibulaire klieren: Deze bevinden zich onder de kaak. Ongeveer 15% van de speekselkliertumoren begint hier en deze zijn vaker kwaadaardig.
• Sublinguale klieren: Deze bevinden zich onder de tong. Tumoren in deze klieren zijn zeer zeldzaam.

Kleine speekselklieren
Meestal ontstaan kankers van de kleine speekselklieren in het gehemelte.

Anno augustus 2024 is de exacte oorzaak van speekselklierkanker nog steeds niet volledig bekend. Deze vorm van kanker is meestal niet erfelijk.

Risicofactoren voor speekselklierkanker

Het risico op speekselklierkanker neemt toe met de leeftijd, waarbij vooral oudere mensen getroffen worden. Toch kan speekselklierkanker op elke leeftijd ontstaan. Andere risicofactoren zijn radiotherapie op het hoofd of de nek, blootstelling aan bepaalde chemische stoffen zoals in de loodgieterij, rubberproductie en asbestmijnbouw, en genetische factoren. Mannen hebben een hoger risico op deze vorm van kanker dan vrouwen.

Risicogroepen

Hoewel speekselklierkanker zeldzaam is, zijn er bepaalde groepen mensen die een verhoogd risico lopen om deze ziekte te ontwikkelen.

Ouderen
De kans op speekselklierkanker neemt toe met de leeftijd, vooral bij mensen boven de 50 jaar. Dit komt waarschijnlijk door de toename van genetische mutaties en de cumulatie van omgevingsfactoren zoals stralingsblootstelling over de jaren.

Mensen die eerdere hoofd-halsradiotherapie hebben gehad
Mensen die eerder radiotherapie in de hoofd- of halsregio hebben ondergaan voor andere vormen van kanker, lopen een aanzienlijk hoger risico op speekselklierkanker. Dit geldt vooral voor degenen die hoge doses straling hebben ontvangen, zoals bij de behandeling van lymfomen of andere tumoren in het hoofd-halsgebied.

Mensen met een familiaire geschiedenis van kanker
Hoewel het risico op speekselklierkanker in de algemene bevolking laag is, hebben mensen met een familiaire geschiedenis van kankers, vooral in de mond- en keelholte, een verhoogd risico. Dit kan wijzen op genetische aanleg die de kans op het ontwikkelen van speekselklierkanker vergroot.

Symptomen van speekselklierkanker

Speekselklierkanker kan gepaard gaan met één of meer van de volgende symptomen:

• Aangezichtsverlamming
• Een bultje in de nek
• Een bultje of zwelling in de mond of aan de zijkant van het gezicht
• Een merkbaar verschil in de vorm van één zijde van de nek of het gezicht
• Oorafscheiding (vocht uit het oor)
• Gevoelloosheid of spierzwakte in een deel van het gezicht
• Gezichtspijn
• Gezwollen lymfeklieren
• Moeite om de mond wijd te openen
• Pijn in de mond, wang, kaak, oor of nek
• Slikproblemen
• Zwakte van de gezichtsspieren aan één kant van het gezicht

Alarmsymptomen

Speekselklierkanker kan zich op verschillende manieren manifesteren, en het herkennen van de alarmsymptomen is cruciaal voor een vroege diagnose en behandeling.

Pijn of zwelling in de speekselklieren
De meest voorkomende symptomen van speekselklierkanker zijn pijn of zwelling in een van de speekselklieren, vooral in de parotis. Dit kan zich ontwikkelen tot een pijnlijke knobbel die niet verdwijnt.

Veranderingen in de mondholte
Mensen met speekselklierkanker kunnen veranderingen in hun mond ervaren, zoals een droge mond of moeite met spreken en slikken. Deze symptomen kunnen het gevolg zijn van een verminderde speekselproductie of de aanwezigheid van een tumor die druk uitoefent op de omliggende structuren.

Gezwollen lymfeklieren
In sommige gevallen kunnen gezwollen lymfeklieren in de hals wijzen op een metastase van speekselklierkanker. Dit kan gepaard gaan met pijn of een zichtbaar gezwollen gebied in de nek.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Elke pijnloze knobbel die niet met een infectie in verband staat, moet door een arts onderzocht worden. De arts zal de medische geschiedenis van de patiënt doornemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren om de symptomen te beoordelen.

Diagnostisch onderzoek
Om speekselklierkanker te bevestigen, kan de arts een MRI-scan, CT-scan, PET-scan en/of echografie uitvoeren. Daarnaast kan een weefselmonster (biopsie) worden genomen. Op basis van de grootte en locatie van de tumor bepaalt de arts het tumorstadium, wat essentieel is voor het opstellen van een behandelplan.

Kankerstadium (Stadiëring)
De arts bepaalt het stadium van de kwaadaardige speekselkliertumor als volgt:

• Stadium I-tumoren zijn erg klein (minder dan 2 centimeter breed) en hebben zich niet verspreid.
• Stadium II-tumoren zijn iets groter (tussen 2 en 4 cm) maar bevinden zich nog steeds in de oorspronkelijke klier.
• Stadium III-tumoren zijn buiten de klier gegroeid en kunnen aanwezig zijn in de lymfeklieren aan dezelfde kant van de nek.
• Stadium IV-tumoren hebben zich verspreid naar lymfeklieren of andere delen van het lichaam (metastasen).

Daarnaast worden speekselkliertumoren geclassificeerd op basis van de groeisnelheid:

• Graad 1 (laaggradige) tumoren hebben de beste prognose. Ze groeien langzaam en lijken sterk op normale cellen.
• Graad 2 tumoren groeien matig snel.
• Graad 3 tumoren groeien snel en hebben een slechtere prognose.

Behandeling van speekselklierkanker

De behandeling van speekselklierkanker hangt af van de grootte, het stadium, de graad, het type en de locatie van de kanker. Ook de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt spelen een rol. Chirurgie is de meest voorkomende behandeling, vooral bij vroege en langzaam groeiende tumoren. De chirurg verwijdert mogelijk een deel van of de hele speekselklier, en soms ook nabijgelegen lymfeklieren. In sommige gevallen is reconstructieve chirurgie nodig. Radiotherapie en chemotherapie worden meestal pas ingezet bij gevorderde stadia van de kanker. Na de operatie is vaak radiotherapie nodig om eventuele resterende kankercellen te vernietigen.

Prognose van speekselklierkanker

De prognose voor speekselklierkanker hangt af van verschillende factoren, waaronder het type kanker, de locatie van de tumor, het stadium van de ziekte bij diagnose en de algehele gezondheid van de patiënt.

Goede prognose bij vroegtijdige detectie
Speekselklierkanker heeft over het algemeen een goede prognose wanneer het vroeg wordt gediagnosticeerd en behandeld. Tumoren die klein zijn en geen metastasen hebben, kunnen vaak succesvol worden verwijderd via chirurgie, met een hoge kans op herstel.

Slechte prognose bij vergevorderde stadia
Bij tumoren die zich hebben verspreid naar de omliggende weefsels of lymfeklieren, is de prognose vaak minder gunstig. In dergelijke gevallen kan de behandeling complexer zijn en kan de overlevingskans afnemen, vooral als metastasen naar andere organen zoals de longen of lever optreden.

Invloed van het type kanker
De prognose varieert afhankelijk van het type speekselklierkanker. Mucoepidermoïde carcinomen en adenoidcystische carcinomen hebben over het algemeen een slechtere prognose dan andere typen zoals de acinusceltumoren, die vaak goed reageren op behandelingen.

Complicaties bij de behandeling van speekselklierkanker

Chirurgie

Complicaties van de operatie kunnen onder meer infectie, langzame wondgenezing, bloedingen en reacties op anesthesie omvatten. Zenuwbeschadiging kan leiden tot een afhangend gezicht aan één kant, met problemen bij slikken en praten als gevolg. Soms is reconstructieve chirurgie nodig. Een logopedist kan helpen bij het herstellen van verloren functies. Het Frey-syndroom, waarbij zenuwen ongewoon teruggroeien, kan zweten veroorzaken op delen van het gezicht tijdens het kauwen. Dit kan behandeld worden met chirurgie of medicatie.

Radiotherapie

Bijwerkingen van radiotherapie kunnen zijn: huidverbranding, braken, diarree, moeheid, haaruitval, droge mond en een grotere kans op infecties. Na verloop van tijd kan straling schade aan gezonde weefsels veroorzaken, wat leidt tot speekselklierdisfunctie, kaakbeenverlies en mondkanker.

Chemotherapie

Bijwerkingen van chemotherapie kunnen zijn: anemie, haaruitval, verlies van eetlust, vermoeidheid[/, diarree en misselijkheid. Chemotherapie kan het immuunsysteem verzwakken en het risico op infecties vergroten. In sommige gevallen kan chemotherapie leiden tot vruchtbaarheidsproblemen.

Preventie van speekselklierkanker

Hoewel het risico op speekselklierkanker niet volledig te vermijden is, kunnen bepaalde maatregelen helpen om de kans op het ontwikkelen van deze kanker te verlagen.

Vermijden van risicofactoren
Het vermijden van risicofactoren zoals roken, overmatig alcoholgebruik en blootstelling aan schadelijke industriële chemicaliën kan helpen om het risico op speekselklierkanker te verlagen. Het is ook belangrijk om blootstelling aan straling te beperken, vooral bij kinderen en jongeren.

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl, met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan de algehele gezondheid bevorderen en het risico op verschillende vormen van kanker verminderen. Het versterken van het immuunsysteem door gezonde gewoonten kan bijdragen aan de preventie van kanker.

Regelmatige controle en medische opvolging
Voor mensen met een verhoogd risico, zoals degenen die eerder hoofd-halsradiotherapie hebben ondergaan, is regelmatige medische controle essentieel voor het vroegtijdig opsporen van speekselklierkanker. Dit kan helpen om de ziekte in een vroeg stadium te detecteren, wanneer de prognose veel beter is.

Praktische tips voor het omgaan met speekselklierkanker

Speekselklierkanker is een zeldzame vorm van kanker die zich ontwikkelt in de speekselklieren, de klieren die speeksel produceren. Deze kanker kan variëren van mild tot agressief, afhankelijk van het type en de locatie van de tumor. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met speekselklierkanker en het herstelproces.

Raadpleeg een specialist voor de juiste behandeling

Als je gediagnosticeerd bent met speekselklierkanker, is het cruciaal om de juiste medische zorg te krijgen. Dit kan inhouden dat je wordt doorverwezen naar een specialist in beeldvormende onderzoeken en oncoloog. Zij zullen samen met jou een behandelplan opstellen, dat kan bestaan uit chirurgie, bestraling radiotherapie of chemotherapie. Bespreek de behandelingsopties met je arts en stel vragen over de voordelen, bijwerkingen en het verwachte herstelproces.

Zorg voor mondgezondheid en speekselproductie

Na de behandeling van speekselklierkanker kan je speekselproductie verminderd zijn. Dit kan leiden tot een droge mond, wat ongemakkelijk kan zijn. Het is belangrijk om goed voor je mondgezondheid te zorgen. Dit omvat regelmatig je tanden poetsen, het gebruik van een mondspoeling zonder alcohol en het drinken van veel water om je mond gehydrateerd te houden. Je kunt ook speciale mondverzorgingsproducten gebruiken die zijn ontwikkeld voor mensen met een droge mond.

Plan regelmatige controleafspraken

Na de behandeling van speekselklierkanker is het belangrijk om regelmatig terug te keren naar je arts voor controleafspraken. Deze afspraken helpen bij het monitoren van je herstel en het vroegtijdig opsporen van eventuele terugkeer van de ziekte. Je arts zal mogelijk periodiek bloedonderzoeken en beeldvorming aanbevelen om je gezondheid te controleren.

Pas je voedingspatroon aan voor herstel

Voeding speelt een belangrijke rol in je herstel na de behandeling van speekselklierkanker. Een evenwichtig voedingspatroon kan helpen om je energie op peil te houden en je immuunsysteem te ondersteunen. Kies voor voeding die rijk is aan vitaminen en mineralen, zoals groenten, fruit, volkorenproducten en magere eiwitten. Vermijd sterk gekruid of zuur voedsel als je last hebt van een droge mond. Je arts of diëtist kan je helpen om een geschikt voedingsplan op te stellen dat je herstel bevordert.

Zorg voor psychologische ondersteuning

De diagnose van speekselklierkanker kan emotioneel zwaar zijn. Het is belangrijk om jezelf niet alleen fysiek te herstellen, maar ook mentaal. Praat met een psychische stoornissen specialist of zoek steun in ondersteuningsgroepen voor mensen die te maken hebben met kanker. Het kan helpen om je gevoelens te delen en ervaringen uit te wisselen met anderen die hetzelfde doormaken. Psychologische ondersteuning kan ook nuttig zijn tijdens en na de behandeling om met de stress en emoties om te gaan.

Overweeg fysiotherapie voor herstel

In sommige gevallen kan de behandeling van speekselklierkanker invloed hebben op de mobiliteit of functie van je gezichtsspieren. Fysiotherapie kan helpen bij het herstellen van spierkracht en het verbeteren van de bewegingsvrijheid van je gezicht. Je arts kan je doorverwijzen naar een fysiotherapeut die ervaring heeft met kankerpatiënten.

Let op signalen van infecties of complicaties

Na een operatie of bestraling kunnen er complicaties optreden, zoals infecties of ontstekingen. Het is belangrijk om alert te zijn op tekenen van huidinfectie, zoals roodheid, zwelling of koorts, en om snel medische hulp te zoeken als deze symptomen zich voordoen. Het dragen van een schone, ademende wondbedekking kan helpen om infecties te voorkomen.

Misvattingen rond speekselklierkanker

Speekselklierkanker is een zeldzame vorm van kanker die de speekselklieren aantast. Omdat het een relatief onbekende ziekte is, bestaan er veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandeling. Een beter begrip kan bijdragen aan vroegtijdige herkenning en een effectievere behandeling.

Speekselklierkanker komt alleen voor bij ouderen

Hoewel de kans op speekselklierkanker met de leeftijd toeneemt, kan het ook jongere volwassenen treffen. Leeftijd is geen exclusieve risicofactor, en de ziekte kan op elke leeftijd worden gediagnosticeerd.

Speekselklierkanker veroorzaakt altijd pijn

Veel patiënten hebben in een vroeg stadium geen pijnklachten. De tumor kan zich ontwikkelen zonder duidelijke symptomen, behalve een voelbare zwelling in de mond, op de wang of bij de kaaklijn.

Speekselklierkanker wordt altijd veroorzaakt door roken en alcoholgebruik

Hoewel roken en alcohol risicofactoren zijn voor verschillende vormen van mond- en keelkanker, is hun rol bij speekselklierkanker minder duidelijk. Andere risicofactoren, zoals genetische aanleg en blootstelling aan straling, spelen mogelijk een grotere rol.

Een knobbel in de speekselklier is altijd kwaadaardig

Niet elke zwelling of knobbel in de speekselklieren wijst op kanker. Veel tumoren in deze klieren zijn goedaardig, maar een medische evaluatie met bloedonderzoeken en beeldvorming is nodig om zekerheid te krijgen.

Chemotherapie is de standaardbehandeling voor speekselklierkanker

In tegenstelling tot veel andere vormen van kanker is chemotherapie meestal niet de eerste keuze bij speekselklierkanker. Chirurgie en radiotherapie worden vaker toegepast, afhankelijk van de grootte en locatie van de tumor.

Speekselklierkanker verspreidt zich niet naar andere organen

Speekselklierkanker kan wel degelijk uitzaaien, vooral naar de lymfeklieren en longen. Vroege detectie en een passende behandeling kunnen helpen om de kans op uitzaaiingen te verkleinen.

Na een succesvolle behandeling is verdere controle niet nodig

Ook na succesvolle behandeling is regelmatige opvolging noodzakelijk, omdat speekselklierkanker kan terugkeren, zelfs jaren na de eerste diagnose. Langdurige monitoring is essentieel om eventuele terugkeer vroegtijdig op te sporen.

Lees verder

• Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis
• Speekselklierstenen: Pijn en zwelling in mond en gezicht