Mucocele, slijmcyste of speekselkliercyste: verwijderen

Een mucocele, slijmcyste of speekselkliercyste kan overal in de mondholte voorkomen waar speekselkliertjes aanwezig zijn, maar hij komt het vaakst voor op de onderlip. Een mucocele ontstaat doordat de afvoergang van een speekselklier geblokkeerd raakt. Dit kan gebeuren na een ontsteking of door een trauma, bijvoorbeeld door herhaaldelijk op je lip of wang te bijten of door een piercing. Het slijm hoopt zich op en er ontstaat een zacht bultje op de lip, een cyste. Een dergelijke cyste kan in kort tijdsbestek ontstaan (3 tot 6 weken). Een mucocele is een goedaardige, niet besmettelijke aandoening. Als een speekselkliercyste niet vanzelf verdwijnt, kan de arts deze chirurgisch verwijderen. Het zelf doorprikken van een slijmcyste wordt ten zeerste afgeraden.

• Wat is een mucocele of speekselkliercyste?
• Oorzaken
• Geblokkeerde afvoergang van een speekselklier
• Pseudocysten
• Symptomen mucocele of speekselkliercyste
• Kenmerken
• Voorkeursplekken
• Onderzoek en diagnose
• Mucocele behandeling: laten zitten of verwijderen?
• Afwachtend beleid of kleine incisie
• Chirurgische verwijdering
• Zelfzorg van een slijmcyste
• Slijmcyste niet zelf doorprikken
• Spoelen met zuiveringszout
• Stoppen met bijten op lip en wang
• Prognose
• Complicaties
• Zwelling en ongemak
• Moeite met eten en praten
• Ontsteking en infectie
• Terugkerende cystes
• Littekens en cosmetische problemen
• Preventie

Wat is een mucocele of speekselkliercyste?

Het is heel normaal als je een beetje bezorgd raakt wanneer zich een nieuwe knobbeltje of bultje vormt op je lichaam. Een mucocele is echter een goedaardige aandoening. Een mucocele is een slijmcyste of speekselkliercyste en kan overal in de mondholte waar speekselklieren aanwezig zijn, voorkomen. Op de onderlip komen ze echter het meeste voor.

Oorzaken

Geblokkeerde afvoergang van een speekselklier

Een mucocele of speekselkiercyste ontstaat doordat de afvoergang van een speekselklier geblokkeerd raakt na een ontsteking of als gevolg van een trauma, bijvoorbeeld door herhaaldelijk bijten of zuigen op je onderlip of wang:

• lipbijten (meest voorkomende oorzaak)
• wangbijten
• lipzuigen (op de lip zuigen)
• piercings

Ook velletjes die worden losgetrokken kan een mucocele veroorzaken. Een cyste kan ook ontstaan door een ontsteking van de lip als gevolg van een huidziekte, bijvoorbeeld door:

• lichen planus;
• contacteczeem;
• geneesmiddelenallergie;
• blaarziekten van de mondholten.

Pseudocysten

Er hoopt zich dan slijm op en er vormt zich een cyste. Grofweg 90% van de cysten bestaan zijn pseudocysten. Deze zijn niet bekleed met een epitheellaag (opperhuid). Er wordt gesproken van een 'mucus retention cyst' wanneer de cyste wel begrensd is door epitheel.

Symptomen mucocele of speekselkliercyste

Kenmerken

Mucoceles of speekselkliercysten kunnen deze kenmerken en symptomen hebben:

• Een bolrond pijnloos bultje;
• Beweegbaar en pijnloos;
• Voorkeurslocatie is de onderlip;
• De grootte varieert van enkele millimeters tot 1,5 cm;
• De inhoud is slijmerig (speeksel), wat enigszins blauwig kan doorschemeren;
• Als de cyste openbreekt, komt er een gelige of heldere slijmerige/stroperige substantie vrij.

Het komt voor dat je mucocele kapot bijt en dat deze dan vanzelf opengaat, waarna het bultje verdwijnt. Het is niet uitgesloten dat een mucocele terugkeert.

Voorkeursplekken

Mucoceles kunnen voorkomen op de onderlip, aan de onderkant van de tong, aan de binnenkant van de wang en op het verhemelte. Ze kunnen ook voorkomen in de mondbodem. Een ranula of kikkergezwel is een slijmcyste in de mondbodem. Deze zijn zeldzaam en kunnen als ze groter worden, problemen geven met spreken, kauwen en slikken.

Onderzoek en diagnose

Mucoceles verdwijnen vaak zonder behandeling, maar ze kunnen ook groter worden. Probeer niet om ze zelf te verwijderen of open te prikken. Raadpleeg je huisarts voor deskundig advies. De diagnose wordt vaak à vue gesteld. Bij twijfel wordt er een biopt afgenomen. Dat is het wegnemen van een klein stukje huid voor microscopisch onderzoek. Wanneer de arts een biopt afneemt, komt vaak de stroperige inhoud vrij. Hierdoor is het ook al duidelijk dat het om een mucocele gaat.

Mucocele behandeling: laten zitten of verwijderen?

Afwachtend beleid of kleine incisie

Soms gaat een speekselkliercyste vanzelf over, vooral bij kinderen. Daarom kan een afwachtend beleid zinvol zijn. Ook kan bekeken worden of alleen volstaan kan worden met het ledigen van de cyste middels een dikke naald of sneetje, zodat het slijm er uit kan.

Chirurgische verwijdering

Een speekselkliercyste die niet vanzelf weggaat, kan onder lokale verdoving chirurgisch worden verwijderd, waarbij de onderliggende speekselklieren ook meegenomen worden. Daarna wordt het sneetje gehecht met een oplosbare hechting of het wordt opengelaten. Binnen een week vallen de oplosbare hechtingen er vanzelf uit. Het is geen sinecure om een grotere anula te verwijderen. Deze wordt onder narcose verwijderd door de kaakchirurg of KNO-arts. De pijn na de ingreep valt meestal mee. Indien nodig volstaat paracetamol.

Zelfzorg van een slijmcyste

Slijmcyste niet zelf doorprikken

Een slijmcyste behoeft vaak geen behandeling wanneer deze geen klachten veroorzaakt. Een slijmcyste verdwijnt veelal spontaan binnen een tijdsbestek van enkele weken. Het is belangrijk om de cyste niet zelf open te breken of door te prikken. Dit creëert een open wondje, die mogelijk geïnfecteerd raakt en permanente littekens kunnen ontstaan. Na enige tijd barst de cyste vanzelf open als onderdeel van het genezingsproces. Af en toe helpt het om de cyste met zout water of water met zuiveringszout te reinigen ter voorkoming van een infectie

Spoelen met zuiveringszout

Vaak kost de genezing of het herstel van een slijmcyste gewoon tijd. Je moet af en toe de cyste controleren om er zeker van te zijn dat hij niet geïnfecteerd raakt en dat hij niet groter wordt. Spoelen met zout water kan het genezingsproces versnellen.

Stoppen met bijten op lip en wang

Als je een lip- of wangbijter bent, kun je ook overwegen om dit soort gewoonten te doorbreken. Houd een dagboek bij en noteer daarin hoe vaak je bijt; het is waarschijnlijk gerelateerd aan stress, angst of verveling. Zodra je de triggers hebt geïdentificeerd, kun je proberen manieren te vinden om te stoppen met bijten op je lippen en wangen. Kauwen op suikervrije kauwgom is slechts één methode die je kunt gebruiken om te voldoen aan de neiging om te bijten zonder jezelf schade toe te brengen.

Prognose

Slijmcysten zijn meestal onschadelijk en kunnen meestal met rust worden gelaten. Vaak verdwijnen ze vanzelf binnen een paar weken. Het kapot bijten van cysten kan het genezingsproces vertragen en het risico op infectie verhogen. Het is aan te raden om een arts te raadplegen als een cyste pijn of ongemak veroorzaakt of langer aanhoudt dan normaal. Er zijn verschillende opties beschikbaar voor het verwijderen van een speekselkliercyste.

Complicaties

Een mucocele, slijmcyste of speekselkliercyste lijkt misschien onschuldig, maar kan je behoorlijk dwarszitten als er complicaties optreden. Enkele problemen die kunnen ontstaan zijn:

Zwelling en ongemak

Een mucocele begint vaak klein, maar kan snel groeien en een aanzienlijke zwelling veroorzaken. Dit kan behoorlijk vervelend zijn, vooral als het op een plek zit waar je vaak met je tanden of tong tegenaan komt. Het voelt alsof je een constant, ongemakkelijk bultje in je mond hebt dat maar niet weggaat.

Moeite met eten en praten

Als de mucocele op de onderlip of een andere zichtbare plek zit, kan het in de weg zitten bij het eten of praten. Kauwen kan pijnlijk worden, en zelfs praten kan lastig zijn als het bultje steeds in de weg zit. Dit kan je dagelijkse leven flink verstoren en zorgen voor ongemakkelijke situaties tijdens maaltijden of gesprekken.

Ontsteking en infectie

Als de mucocele geïrriteerd raakt, bijvoorbeeld door bijten of wrijven, kan deze ontsteken. Dit kan zorgen voor roodheid, pijn en zelfs een infectie. De zwelling kan verergeren en het bultje wordt gevoeliger, wat het nog moeilijker maakt om normaal te functioneren zonder constant ongemak.

Terugkerende cystes

Zelfs als een mucocele vanzelf openbarst en de vloeistof eruit komt, is er een kans dat deze weer terugkomt. De speekselklier blijft speeksel produceren, waardoor de cyste zich opnieuw kan vormen. Dit kan een frustrerende cyclus worden, waarbij de cyste steeds terugkeert en je mond steeds weer opspeelt.

Littekens en cosmetische problemen

In sommige gevallen kan een mucocele die meerdere keren is opengebarsten of operatief is verwijderd, een litteken achterlaten. Dit kan je uiterlijk beïnvloeden, vooral als het op een zichtbare plek zoals de lip zit. De littekens zijn vaak klein, maar kunnen je toch bewust maken van je uiterlijk.

Preventie

Preventie van een mucocele kan op de volgende manieren geschieden:

• Vermijd lipbijten en wangzuigen: Wees je bewust van deze gewoontes en probeer ze te vermijden.
• Zorg voor goede mondhygiëne: Poets regelmatig je tanden en gebruik mondwater om bacteriën te verminderen.
• Laat je gebit en beugel controleren: Scherpe randen kunnen irritatie veroorzaken. Laat je tandarts dit checken.
• Beperk harde of scherpe voedingsmiddelen: Eet voorzichtig om schade aan de binnenkant van je mond te voorkomen.
• Drink voldoende water: Houd je mond gehydrateerd om je speekselklieren gezond te houden.
• Wees voorzichtig met mondpiercings: Ze kunnen irritatie en trauma veroorzaken. Overweeg ze met zorg of draag ze minder vaak.

Lees verder

• Bultje op lip (knobbeltje op lip): oorzaken en behandeling
• Actinische cheilose: symptomen, oorzaak en behandeling
• Liplik eczeem symptomen: ontstoken lippen & schilferende lip
• Venous lake op lip: rood-paarse, zwarte bloedblaar op lip
• Speekselklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling