Ernstige zwelling in de mond, speekselkliercyste en ranula

Het hebben van een speekselkliercyste kan veel overlast in de mond geven. De rode pijnlijke zwelling kan klein zijn, maar het kan ook tot een zeer grote vochtaccumulatie leiden. De ontsteking groeit daarbij geleidelijk, doordat speeksel niet kan worden afgevoerd. Hierdoor zal het slikken, kauwen of praten door de vergroeiing lastig gaan, waarbij het pijn kan doen. Wat houdt (plunging) ranula in en hoe kan het worden behandeld?

Speekselkliercyste, ranula

• Verschillende gradaties ranula
• Afgesloten klierleiding
• Klachten speekselkliercyste
• Mate van voorkomen
• Behandeling

Verschillende gradaties ranula

Ontstekingen aan de speekselklieren kunnen op verschillende plekken in de mond voorkomen. Normaal zal enige mate van ontstokenheid op de onderlip voordoen, waardoor een zogeheten mucocele ontstaat. Het is een klein blaasje dat als open wondje enige pijn veroorzaakt. Bij een ranula gaat het om een gesloten wond met epitheel erover, waaronder de ontsteking sluimert en groeit. De ontsteking kan verergeren, waardoor de omvang groot kan zijn. De klierleiding is geblokkeerd, waardoor speeksel niet wordt afgevoerd. Het zorgt ervoor dat een pijnlijke cyste in de mond wordt veroorzaakt. Indien deze omstandigheid niet wordt behandeld kan het potentieel een zogeheten plunging ranula veroorzaken. Daarbij slaat de vloeistofopbouw en de ontsteking naar binnen. Het vocht accumuleert tot er als het ware een grote zak is gevuld. Dit resulteert in verdrukking van halsweefsel, waarbij de hals dik wordt.

Afgesloten klierleiding

Door mondproblemen, trauma of een ontsteking kan de speekselklierleiding aangetast zijn. Speeksel wordt echter continu door de klieren aangemaakt, zodat een gunstig mondklimaat van toepassing is. Het wordt daarbij in grote hoeveelheden aangemaakt indien men eet, lekker eten ziet of men de geur van lekker voedsel ruikt. De hersenen stimuleren dan de speekselklieren, zodat de vloeistof aan de mond wordt afgegeven. Is er sprake van een afgesloten klierleiding dan kan het aangemaakte speeksel niet weg en dat zal gaan ophopen. Daardoor zal de cyste in de mondbodem blijven groeien tot het is behandeld.

Klachten speekselkliercyste

Het hebben van een zwelling of wond in de mond valt snel op. Indien de mondbodem gaat opzetten dan kan het snel veel ruimte innemen, waardoor slikken, kauwen, eten of spreken worden beïnvloed. De zwelling groeit, waardoor spanningen in weefsels toenemen. Het zorgt ervoor dat pijn ontstaat. De aandoening kan een rode knikker zijn, maar het kan ook om een blauw-rode zwelling recht onder de tong gaan. Deze zwelling bolt dus op in de mond. Slaat de aandoening om (te hoge druk in het weefsel) dan zal de zwelling in de leidingen verder voordoen. Oftewel de keel en nek gaan opzetten. Deze zwelling is meestal zonder pijn, echter beïnvloed de werking van de slokdarm, adamsappel, slikken en mogelijk de ademhaling.

Mate van voorkomen

De zwelling kan in verschillende gradaties voordoen. Het is daarbij afhankelijk van welke speekselklier is aangetast, hoeveel speeksel die klier normaal produceert en welke schade er vooraf reeds is opgetreden. Denk aan blaren, bijten of de lip of wang, medicatie en ontstekingen. In driekwart van de gevallen betreft het de onderlip, wang of mondbodem, waarbij de zwelling in enkele weken groeit.

Behandeling

Niet alle vergroeiingen hoeven te worden behandeld. Zeker bij kinderen kan de aandoening vanzelf weer overgaan. Welke methoden van behandeling zijn er?

Klierverwijdering

De klier inclusief leiding kan operatief worden verwijderd, zodat de ontstekingsbron niet meer aanwezig is. Daartoe zal onder lokale verdoving één en ander moeten worden weggesneden. Daarna wordt de resterende opening gehecht. Let wel dat het alleen verwijderen van de cyste recidive kan betekenen, waardoor de aandoening weer terugkomt.

Aflaten vloeien mucine

Door een kleine incisie te maken in de zwelling kan de inhoud wegvloeien. Het idee daarbij is om de overdrukt af te laten voeren, zodat daarna herstel kan plaatsvinden. Daarbij dienen ontstekingsremmers te worden ingenomen, om verdere schade te minimaliseren. Betreft het een grote zwelling welke naar binnen is geslagen, dan moet de vloeistof altijd eerst worden afgevloeid voordat verder wordt ingegrepen. Daarbij kan het gaan om de aanleg van een drain via de mond.

Marsupialisatie

Bij deze ingreep wordt de cyste zelf opengelegd en zodanig gehecht, dat speeksel niet wordt geblokkeerd. De inhoud kan zo vrij in de mond stromen. De opgebouwde hoeveelheid mucine en speeksel dient te worden verwijderd, waarna de speekselaanvoer herstelt. Deze ingreep wordt ook toegepast bij een ontstoken klier van Bartholin.

Elektrocoagulatie

Middels een zeer kleine naald wordt stroom in de cyste gebracht. Het zorgt ervoor dat een kleine leiding naar de vochtopbouw wordt aangemaakt. De vloeistofdruk verdwijnt, waarna het wondje kan herstellen. Dit wordt toegepast bij de kleine vergroeiingen.

Heeft u vreemde vergroeiingen in de mond laat het dan altijd medisch beoordelen. Deze aandoening kan in kleine vorm relatief eenvoudig worden behandeld. Let wel dat u altijd vergroeiingen laat checken, aangezien het soms ook om ernstige aandoeningen kan gaan.

Lees verder

• Tubereuze sclerose complex, TSC: zwellingen huid en organen
• Kaakgewrichtspijn: ik kan lastig kauwen en heb veel kaakpijn
• Kaasmolaren: glazuurzwakte bij kinderen en tandbederf