ABO-incompatibiliteit: Reactie op incompatibele bloedgroep

A, B, AB en O zijn de vier hoofdtypen van bloedgroepen. Deze bloedgroepen zijn gebaseerd op specifieke moleculen, de zogenaamde antigenen, die zich op het oppervlak van de rode bloedcellen bevinden. Wanneer iemand bloed ontvangt van een donor met een ander bloedtype dan hun eigen bloedgroep, kan het immuunsysteem van de ontvanger een reactie op gang brengen. Dit fenomeen staat bekend als ABO-incompatibiliteit. Dankzij de vooruitgang in moderne testtechnieken komen ABO-incompatibiliteitsreacties tegenwoordig zelden voor. Als een incompatibele bloedtransfusie toch plaatsvindt, kunnen ernstige symptomen optreden zoals acuut nierfalen, koorts, lage rugpijn en duizeligheid. Het is cruciaal om de bloedtransfusie onmiddellijk te stoppen en gerichte medicatie toe te dienen om de immuunreactie te neutraliseren. Bij snelle en adequate behandeling zijn de vooruitzichten vaak goed, maar zonder tijdige interventie kan de aandoening fataal zijn.

• Oorzaken van ABO-incompatibiliteit
• Symptomen van ABO-incompatibiliteit
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ABO-incompatibiliteit
• Prognose bij ABO-incompatibiliteit
• Complicaties van ABO-incompatibiliteit
• Preventie van ABO-incompatibiliteit

Oorzaken van ABO-incompatibiliteit

De bloedgroepen zijn gebaseerd op de aanwezigheid van specifieke antigenen op de rode bloedcellen. De vier belangrijkste bloedgroepen zijn:

• Type A
• Type B
• Type AB
• Type O

Elk van deze bloedgroepen heeft specifieke antilichamen in het plasma die reageren tegen de antigenen van de andere bloedgroepen. Dit speelt een cruciale rol bij bloedtransfusies en orgaantransplantaties, waarbij het belangrijk is dat de bloedgroepen van donor en ontvanger compatibel zijn om ABO-incompatibiliteit te voorkomen.

Voorbeelden van bloedgroepreacties:

• Mensen met type A-bloed ontwikkelen antilichamen tegen type B- en type AB-bloed.
• Mensen met type B-bloed ontwikkelen antilichamen tegen type A- en type AB-bloed.
• Mensen met type O-bloed ontwikkelen antilichamen tegen type A-, type B- en type AB-bloed.
• Mensen met type AB-bloed hebben geen antilichamen tegen type A-, type B- of type O-bloed.

Type O-bloed veroorzaakt geen immuunreactie wanneer het wordt toegediend aan mensen met type A, type B of type AB-bloed. Hierdoor kunnen type O-bloedcellen aan elk bloedtype worden gegeven, waardoor mensen met type O-bloed vaak als 'universele donoren' worden beschouwd. Echter, mensen met bloedtype O kunnen alleen bloed ontvangen van donors met type O.

Zowel bloed- als plasmatransfusies moeten zorgvuldig worden afgestemd om immuunreacties te voorkomen. Voorafgaand aan een bloedtransfusie worden zowel het bloed van de donor als het bloed van de ontvanger grondig getest om de compatibiliteit te waarborgen en mogelijke reacties te vermijden. Fouten zoals verkeerde labeling kunnen soms leiden tot incompatibele transfusies.

Symptomen van ABO-incompatibiliteit

ABO-incompatibiliteit kan leiden tot een breed scala aan symptomen, waaronder:

• acuut nierfalen
• bloed in de urine
• bronchospasme (spierkrampen in de luchtwegen, wat kan leiden tot hoesten en ademnood)
• buikpijn
• doodsangst
• duizeligheid
• lage bloeddruk
• verhoogde hartslag
• geelzucht
• koorts
• kortademigheid
• lage rugpijn
• misselijkheid en braken
• pijn op de borst
• pijn op de infusieplaats
• rillingen
• spierpijn
• verspreide intravasculaire coagulatie (DIC)

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van ABO-incompatibiliteit begint met een grondig lichamelijk onderzoek door de arts. Aanvullende diagnostische tests omvatten:

• Een bloedonderzoek kan de volgende afwijkingen onthullen:
• Verlengde protrombinetijd of gedeeltelijke tromboplastinetijd (indicatief voor verspreide intravasculaire coagulatie)
• Positieve directe antiglobulinetest (DAT)
• Verhoogde bloedureumstikstof (BUN) en creatinine bij nierletsel
• Verhoogde lactaatdehydrogenase (LDH)
• Hoge bilirubinespiegels
• Onverenigbaarheid tussen het bloed van de donor en de ontvanger
• Schade aan rode bloedcellen of bloedarmoede (anemie) in het volledige bloedbeeld
Een urineonderzoek kan de aanwezigheid van hemoglobine aantonen door de afbraak van rode bloedcellen.


Medicijnen kunnen helpen bij het behandelen van de immuunreactie na een incompatibele transfusie. / Bron: Stevepb, Pixabay

Behandeling van ABO-incompatibiliteit

Bij het optreden van een ABO-incompatibiliteitsreactie moet de transfusie onmiddellijk worden stopgezet. Verdere behandelingen kunnen omvatten:

• Geneesmiddelen om de bloeddruk te verhogen indien nodig
• Geneesmiddelen voor de behandeling van allergische reacties, zoals antihistaminica
• Geneesmiddelen om zwelling en allergische reacties te verminderen, zoals corticosteroïden
• Vloeistoffen die intraveneus worden toegediend om de bloedcirculatie te stabiliseren



Prognose bij ABO-incompatibiliteit

ABO-incompatibiliteit kan een ernstige aandoening zijn met een potentieel fatale afloop. Met een snelle en juiste behandeling hebben de meeste patiënten echter een goede prognose en herstellen ze volledig.



Complicaties van ABO-incompatibiliteit

Mogelijke complicaties van ABO-incompatibiliteit zijn onder andere:

• Nierfalen
• Lage bloeddruk, die mogelijk intensieve zorg vereist
• Verspreide intravasculaire coagulatie (DIC)
• Ernstige systemische reacties zoals septische shock
• In zeldzame gevallen kan ABO-incompatibiliteit leiden tot overlijden als de aandoening niet tijdig wordt behandeld



Preventie van ABO-incompatibiliteit

Om ABO-incompatibiliteit te voorkomen, is zorgvuldig testen van zowel bloeddonoren als bloedontvangers essentieel. Belangrijke preventieve maatregelen omvatten:

• Grondige matching van bloedgroepen tussen donor en ontvanger
• Zorgvuldige labeling van alle bloedmonsters
• Regelmatige controle van de bloedgroepen en antilichamen van de ontvangers voor een transfusie
• Gebruik van geavanceerde technologieën en protocollen om fouten te minimaliseren



Lees verder

• Bloedtransfusie: Soorten en risico’s