Omgaan met alcohol - tips om een kater te voorkomen

Alcohol kan een avond maken of een persoon de volgende dag breken. Het is daarom van belang om verantwoordelijk om te gaan met alcohol. Overmatig alcoholgebruik kan namelijk leiden tot een kater; het bekende gevoel van een combinatie van hoofdpijn, misselijkheid, niks kunnen eten en geen energie hebben. Om ervoor te zorgen dat een persoon zowel voor, tijdens als na een aangelegenheid met alcohol lichamelijk en mentaal in goede staat verkeert, kunnen wat tips daar goed bij van pas komen.

Alcohol

Alcohol is officieel gezien de scheikundige benaming voor organische stoffen die een hydroxide-groep hebben in het molecuul. De prioriteit moet dan wel bij de hydroxide-groep liggen om een alcohol te zijn. Een voorbeeld is te zien in figuur 1. Het molecuul in figuur 1 heet ethanol en is het drinkbare alcohol die in alcoholhoudende dranken aanwezig is. Dit wordt aangemaakt tijdens de fermentatie door enzymen, die glucose omzetten naar ethanol. Bij deze omzetting komt ook CO2 en warmte vrij. Naarmate er meer ethanol wordt geproduceerd, sterven de enzymen af omdat ethanol een giftige afvalstof is voor die enzymen. Voor de mens is ethanol officieel gezien ook een giftige stof, maar dit manifesteert zich pas bij grote hoeveelheden ethanol. De hoeveelheid die giftig is is niet absoluut; dit verschilt per mens, omdat elk mens een andere lichaamsbouw, afbraaksnelheid en opgebouwde tolerantie heeft.

Alcohol in het lichaam

Ethanol volgt eerst het traject naar de maag, waar het wordt opgevangen en doorgelaten naar de dunne darm. In de dunne darm zorgt de darmwand voor de uitwisseling van voedingsstoffen van de dunne darm naar het bloed. Indien er vitaminen en aminozuren aanwezig zijn in het voedsel, worden deze opgenomen en getransporteerd. Hetzelfde gebeurt bij ethanol, en de snelheid is afhankelijk van het concentratieverschil. Hoe groter dit verschil, hoe sneller de opname van ethanol. Indien ethanol wordt opgenomen door het bloed, wordt het direct weggezuiverd door de lever, alhoewel dit doorgaans in een lager tempo gebeurt dan de opname ervan. De afbraak gebeurt door het enzym alcoholdehydrogenase. Dit enzym onttrekt twee waterstof van het ethanol, waardoor het giftige ethanal (figuur 2) wordt gevormd. Deze stof is verantwoordelijk voor het misselijke gevoel en braken na de avond; er is immers overweldigend meer ethanal aanwezig in het lichaam na de avond dan tijdens de avond. Ethanal wordt door de lever verwerkt tot azijnzuur door het enzym aldehydedehydrogenase, waarna het lichaam azijnzuur kan afbreken tot CO2 en H2O volgens de citroenzuurcyclus, waardoor het lichaam energie krijgt.

Voor het feest

Wat voor het feest werkt is het nemen van een disulfiram-pil. Deze pil stopt de omzetting van ethanal naar ethaanzuur, en omdat deze omzetting stopt, hoopt de hoeveelheid ethanal in het lichaam zich op. Omdat ethanal giftig is, zullen mensen die toch alcoholhoudende dranken drinken last krijgen van hoofdpijn, hartkloppingen en andere aandoeningen. Dit is een ontmoedigende manier om alcohol te drinken, maar het neemt het verlangen naar ethanol niet weg. Dit is een vrij radicale manier om géén alcohol te drinken, en moet alleen gebruikt worden indien iemand de BOB (Bewust Onbeschonken Bestuurder) is, een belangrijke afspraak heeft op de volgende dag of als er om een andere reden niet mag of kan worden gedronken. Dit is dus een manier om het drinken van alcohol een onprettige ervaring te maken, waardoor een tijdelijke afkeer tegen alcohol ontstaat. De disulfiram-pil moet minimaal 3 uur van tevoren worden ingenomen, en maximaal 12 uur van tevoren. Neem nooit disulfiram tijdens het drinken. Omdat het lichaam dan continu bezig is met de afbraak van ethanol naar ethanal kunnen gevaarlijk hoge niveaus ethanal in het bloed ophopen, wat ernstig letsel oplevert.

Een 'bodem' aanleggen

Indien er wel gedronken mag worden, is het raadzaam om voor het drinken veel te eten. Dit is ook wel bekend als een bodempje aanleggen. Namelijk, het voedsel in het lichaam wordt een geconcentreerde brij. Als hier vocht en ethanol bij komt, wordt het ethanol gelijkmatig over de brij verdeeld, waardoor het langzamer wordt opgenomen in het bloed. Hierdoor zijn verschijnselen als dronkenschap vertraagd, en heeft het lichaam relatief meer tijd om ethanol af te breken. Aangeraden is om veel vet te eten voor het drinken. Het verschil zonder en met 'bodem' is aanzienlijk; mensen die niet eten en direct alcoholische dranken nuttigen zijn sneller dronken, omdat er geen voedsel is om het alcohol tegen te houden. De darmwand en de dunne darm kunnen dan direct ongehinderd het alcohol opnemen, in tegenstelling tot mensen die eerst hebben gegeten.

Veel water drinken

Voor een feest kan het helpen voor sommige mensen om veel water te drinken. Hierdoor wordt het lichaam gehydrateerd en krijgt een persoon een vol gevoel, waardoor de kans kleiner is dat er veel alcoholische drank wordt gedronken. Het voordeel van deze aanpak is dat het zowel voor als tijdens de avond kan worden uitgevoerd, en vaak is het nog gratis ook.

Wat te doen indien het feest nog bezig is

Indien het feest nog bezig is, is het handig om tijdens het drinken van alcoholhoudende dranken ook veel water te drinken. De verwerking van ethanol in het lichaam vergt namelijk relatief veel vocht, waardoor dit wordt onttrokken in het lichaam. Hierdoor hebben andere fundamentele processen (bloedzuivering, hydratatie en aanmaak van urine) minder vocht beschikbaar om hun taken uit te voeren, waardoor het lichaam extra schade kan oplopen. Daarbij is het zo dat de concentratie ethanol wordt verdund indien water wordt gedronken, waardoor de opname van ethanol door de darmwand naar het bloed langzamer verloopt. Hierdoor heeft het lichaam relatief langer de tijd om ethanol af te breken, waardoor de netto opname van ethanol langzamer verloopt. Dit zorgt ervoor dat de concentratie ethanol in het bloed relatief constant blijft, omdat de opname en afbraak van ethanol relatief gelijk is.

Drink in intervallen

Mogelijk de beste manier om te zorgen dat er geen kater of andere effecten zullen zijn, is drinken in intervallen. Dit staat een persoon toe om mee te drinken op een manier waarop de persoon geen last zal hebben van een kater. Aangeraden is om twee standaardglazen alcohol (een standaardglas alcohol is een glas wijn of een fles bier) per uur of per anderhalf uur te drinken, waardoor het lichaam de kans krijgt om de ingenomen alcohol voor het grootste gedeelte af te breken. In combinatie met een bodem en een of twee glazen water heeft een persoon dan geen tot amper last van de neveneffecten van alcohol in het bloed. Ook drinkt de persoon dan op een verantwoordelijke manier, omdat de hoeveelheid ingenomen alcohol wordt beperkt. Dit is van belang indien er nog moet worden gereden; de Nederlandse wet meldt dat:

• Beginnende bestuurders (datum van afgifte van het eerste uitgegeven rijbewijs is minder dan 5 jaar geleden, 7 jaar voor minderjarigen) mogen deelnemen in het verkeer indien hun BAC-gehalte (bloed-alcoholgehalte) gelijk of lager is dan 0,2 promille; dit bereikt een bestuurder na iets minder dan een glas bier.
• Ervaren bestuurders (datum van afgifte van het eerste rijbewijs is meer dan 5 jaar geleden, 7 jaar voor minderjarigen) mogen deelnemen in het verkeer indien hun BAC-gehalte lager is dan 0,5 promille; dit bereikt een bestuurder na 2 standaardglazen alcohol in een uur tijd.

Als er nog moet worden gereden is de verstandigste optie om geheel niet te drinken.

Wat te doen na het feest

Mocht het onverhoopt toch misgaan en is er te veel alcohol gedronken, dan zijn er weinig opties om het lichaam te ontdoen van de effecten van alcohol. Het zit immers al in het bloed, waar het lichaam druk bezig is om alcohol af te breken met behulp van enzymen. Het enige wat dan nog gedaan kan worden is veel water drinken. De afbraak van alcohol vergt namelijk veel water, wat onttrokken wordt van essentiële lichaamsprocessen. Dit kan leiden tot dehydratie. Om gedeeltelijk tot zinnen te komen is het aangeraden om enkele minuten onder een koude douche te staan.

Overgeven

Indien er te veel alcohol is gedronken, kan de maag geïrriteerd geraakt zijn door de consumptie van alcoholhoudende dranken. Dit gebeurt dikwijls bij overmatige consumptie of het arbitrair drinken van alcoholhoudende dranken, zoals het afwisselen van bier, wijn en sterke drank. In dit geval kan een persoon zich misselijk voelen, wat vaak een precedent is van overgeven. Dit loost vrijwel altijd de gehele maaginhoud waardoor de opname van alcohol direct stopt. Dit is een lichaamseigen proces dat in principe geen inmenging nodig heeft. Indien een persoon toch wil overgeven op eigen initiatief (niet aangeraden, tenzij het echt niet anders kan) kan een vinger in de keel helpen. Ook kan liggen met de ogen dicht voor enkele minuten veel helpen, omdat het 'ronddraaien' (de verstoring van de cochlea door de alcohol zorgt voor een relatief hevig ronddraaiend gevoel, vergelijkbaar met een rit in een achtbaan) overgeven provoceert.

Beste remedie

Het is prima mogelijk om tijdens een feest plezier te hebben met een bepaalde hoeveelheid alcohol. Maar het hoeft niet zo te zijn dat een persoon zich klem moet zuipen om plezier te hebben op een feest. Dit kan leiden tot alcoholvergiftiging en comazuipen, waarbij er te veel alcohol per milliliter bloed aanwezig is voor de lever om te verwerken. Dit is een levensgevaarlijke situatie waar jaarlijks overwegend veel jongeren mee te maken krijgen, aldus het Nederlands Jeugdinstituut (NJI). In de praktijk komt het neer op hoe minder alcohol er wordt gedronken, des te kleiner de kans op een kater. En daarbij geldt, in alle gevallen: ken je grenzen.