Bloedonderzoek: Alfafoetoproteïne (AFP) test

Alfafoetoproteïne is een foetaal eiwit dat geproduceerd is door de lever en dooierzak van een ontwikkelende baby tijdens de zwangerschap. Bij gezonde mannen en gezonde, niet-zwangere vrouwen is het AFP afwezig of zeer laag. De AFP-waarde stijgt tijdens de zwangerschap maar daalt geleidelijk weer voor de geboorte van de baby. Het meten van de AFP-waarde is nuttig om problemen bij de zwangerschap te identificeren want hierbij zijn de waarden abnormaal hoog. Via een AFP-bloedtest is het tevens mogelijk om allerlei leveraandoeningen en kankers op te sporen en op te volgen want hierbij zijn de waarden eveneens verhoogd.

• Synoniemen bloedonderzoek
• Indicatie: Aandoening, kanker of problemen met de zwangerschap opsporen en opvolgen
• Voor het meten van het alfafoetoproteïne
• Tijdens het bloedonderzoek
• Bijwerkingen en risico’s
• Resultaten AFP-bloedtest
• Beperkingen bloedonderzoek
• Na de bloedtest

Synoniemen bloedonderzoek

Het AFP-bloedonderzoek is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• AFP
• Foetale alfa globuline

Indicatie: Aandoening, kanker of problemen met de zwangerschap opsporen en opvolgen

Gezondheid van de foetus

Bij zwangere vrouwen stijgt de hoeveelheid AFP geleidelijk in de veertiende week van de zwangerschap. Dit blijft stijgen tot ongeveer twee maanden voor de bevalling, want dan neemt dit weer geleidelijk af. De waarden zijn over het algemeen iets hoger voor vrouwen met een zwarte huidskleur dan voor vrouwen met een blanke huidskleur. Aziatische vrouwen hebben een nog lagere AFP-waarde dan vrouwen met een blanke huidskleur. De arts beveelt dit onderzoek aan om problemen bij de baby tijdens de zwangerschap aan het licht te brengen. Een AFP-bloedtest is dan een onderdeel van een uitgebreider bloedonderzoek, gekend als quadruple screening (serum maternale viervoudige screeningtest) die de arts uitvoert bij een patiënte die tussen de vijftien en twintig weken zwanger is.

Leveraandoeningen

Het opsporen en opvolgen van leveraandoeningen is dankzij het bloedonderzoek bovendien mogelijk.

Kanker

Het is tot slot met deze bloedtest mogelijk om bepaalde vormen van kanker op te sporen en op te volgen zoals o.a. kanker aan de lever, eierstokken of teelballen. Dit gebeurt wanneer de arts knobbeltjes in de buikstreek voelt tijdens een lichamelijk onderzoek of wanneer beeldvormend onderzoek de aanwezigheid van mogelijke tumoren onthullen.

Voor het meten van het alfafoetoproteïne

De patiënt hoeft geen specifieke voorbereidingen te treffen voor het bloedonderzoek dat nodig is voor het meten van de AFP-waarde. Hij mag zelfs gewoon eten en drinken.

Tijdens het bloedonderzoek

De arts heeft een bloedmonster nodig dat hij trekt uit een ader aan de binnenkant van de elleboog of de achterzijde van de hand. Wanneer de arts met een naald in de ader prikt, voelt de patiënt een stekend, prikkend gevoel, dat vaak snel verdwijnt.

Bijwerkingen en risico’s

Een bloedonderzoek brengt heel weinig risico’s met zich mee. Bloedingen (vooral bij patiënten die bloedverdunners gebruiken), een blauwe plek en een aderontsteking (flebitis) zijn mogelijke bijwerkingen en risico’s.

Resultaten AFP-bloedtest

Normale resultaten

De normale waarden bij mannen of niet-zwangere vrouwen zijn over het algemeen minder dan 40 microgram/liter.

Beïnvloedende factoren
De onderzoeksresultaten zijn beïnvloedbaar door volgende zaken:

• De patiënt heeft de afgelopen twee weken een medisch onderzoek ondergaan waarbij de arts radioactieve tracers heeft ingezet.
• Een meerlingenzwangerschap verhoogt de AFP-waarde in het bloed.
• Een rokende patiënt heeft een hogere AFP-waarde in het bloed.
• Een zwangere vrouw met zwangerschapsdiabetes (verhoogde bloedsuikerspiegel).

Afwijkende resultaten

Wanneer de waarden van alfafoetoproteïne hoger zijn dan normaal, dan is dit te wijten aan mogelijk een aandoening, een soort kanker of een probleem tijdens de zwangerschap.

Aandoeningen
Bij volgende aandoeningen is alfaproteïne verhoogd:

• herstellend zijn van hepatitis (leverontsteking)
• levercirrose (leverschrompeling: leveraandoening waarbij leverweefsel schrompelt en bindweefsel in lever toeneemt)

Kanker
Deze vormen van kanker zijn op te sporen en op te volgen:

• een maligne teratoom: Een aangeboren kwaadaardig gezwel dat rudimentaire vormsels bevat zoals haren, nagels, kiezen, beenderen, darmen, klieren en rijpe weefselcomponenten
• eierstokkanker
• galwegkanker (leversecretie)
• borstkanker
• dikkedarmkanker
• galwegkanker
• hersenkanker
• leverkanker
• longkanker
• lymfoom
• maagkanker
• nierkanker
• pancreaskanker (kanker in alvleesklier)
• teelbalkanker

Problemen tijdens de zwangerschap
Neurale buisdefect
Het foetaal eiwit is bij een open defect van de embryonale neurale buis in het vruchtwater en in het serum van de zwangere vrouw verhoogd. Bij een neurale buisdefect ontstaat een probleem aan de buisvormige structuur aan de rugzijde van het embryo waaruit zich het centrale zenuwstelsel ontwikkelt. Spina bifida (open rug) (een open rug) en anencefalie ((gedeeltelijke) afwezigheid van hersenen) zijn enkele afwijkingen die arts hiermee opspoort.

Chromosomale afwijking
Een AFP-test is soms ook inzetbaar als onderdeel van een screeningstest om chromosomale problemen te vinden, zoals het syndroom van Down (trisomie 21) of trisomie 18 (het Edwards-syndroom: ernstige lichamelijke en mentale afwijkingen)). Prenataal onthult dit onderzoek tevens een omfalocèle (buikwanddefect met uitpuilende organen uit navel). Dit is een aangeboren afwijking waarbij een deel van de darmen van de baby door de buikwand uitsteekt.

Beperkingen bloedonderzoek

Het is wel zo dat niet elke kankersoort grotere hoeveelheid alfafoetoproteïne produceert dus niet elke vorm van kanker is identificeerbaar met dit bloedonderzoek. Bovendien heeft niet elke patiënt met verhoogde AFP-waarden plots kanker of een andere aandoening. Het onderzoek is louter een indicatie voor deze ziekte. De arts gebruikt de onderzoeksresultaten met andere woorden in combinatie met een grondig lichamelijk onderzoek, een anamnese en beeldvormende en andere onderzoeken.

Na de bloedtest

Wanneer de patiënt voor de behandeling van kanker of een andere aandoening een behandeling inzet en na enige tijd opnieuw een AFP-bloedtest uitvoert, dan is het mogelijk dat de waarden gedaald zijn. Dit duidt dan op de effectieve werking van de behandeling. Zijn de waarden nog altijd ongeveer even hoog, dan is nog steeds tumorweefsel aanwezig of dan werkt de behandeling niet.

Lees verder

• Bloedonderzoek: Soorten testen en resultaten van bloedtest
• Spina bifida (open rug): Aangeboren afwijking bij baby
• Neurale buisdefecten: Soorten neuraalbuisdefecten bij baby's
• Anencefalie: (Gedeeltelijke) afwezigheid van de hersenen
• Myelomeningocele: Vorm spina bifida met neurologische schade