Bloedonderzoek: Alfafoetoproteïne (AFP) test

Alfafoetoproteïne (AFP) is een eiwit dat voornamelijk door de lever en de dooierzak van een zich ontwikkelende baby tijdens de zwangerschap wordt geproduceerd. Bij gezonde mannen en niet-zwangere vrouwen is het AFP-niveau normaal gesproken laag of niet detecteerbaar. Tijdens de zwangerschap stijgt de AFP-waarde geleidelijk en bereikt zijn piek ongeveer twee maanden voor de bevalling. Na de geboorte daalt de AFP-waarde weer tot normale niveaus. Het meten van de AFP-waarde kan nuttig zijn voor het identificeren van problemen tijdens de zwangerschap, zoals een verhoogd risico op bepaalde afwijkingen bij de baby. Bovendien kan een verhoogd AFP-niveau wijzen op leveraandoeningen of bepaalde soorten kanker.

• Synoniemen van AFP-bloedonderzoek
• Indicaties: Opsporing en opvolging van aandoeningen, kanker of zwangerschapsproblemen
• Voorbereiding op de AFP-bloedtest
• Tijdens het bloedonderzoek
• Bijwerkingen en risico’s
• Resultaten van de AFP-bloedtest
• Beperkingen van de AFP-bloedtest
• Na de bloedtest

Synoniemen van AFP-bloedonderzoek

Het AFP-bloedonderzoek staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• AFP
• Foetale alfa-globuline

Indicaties: Opsporing en opvolging van aandoeningen, kanker of zwangerschapsproblemen

Gezondheid van de foetus

Bij zwangere vrouwen begint het AFP-niveau in de veertiende week van de zwangerschap te stijgen en bereikt het zijn hoogste punt ongeveer twee maanden voor de bevalling. Na de bevalling neemt het AFP-niveau weer af. Normaal gesproken zijn de AFP-waarden iets hoger bij vrouwen van Afrikaanse afkomst dan bij vrouwen van Europese afkomst, en lager bij vrouwen van Aziatische afkomst. Het AFP-bloedonderzoek wordt vaak uitgevoerd als onderdeel van een uitgebreidere screening, de zogenaamde quadruple screening (serum maternale viervoudige screeningstest), bij zwangere vrouwen tussen de vijftien en twintig weken zwangerschap. Deze test helpt om problemen bij de baby tijdens de zwangerschap te detecteren.

Leveraandoeningen

Het AFP-bloedonderzoek kan ook nuttig zijn voor het opsporen en monitoren van leveraandoeningen. Verhoogde AFP-waarden kunnen wijzen op leverproblemen zoals hepatitis of levercirrose.

Kanker

Daarnaast kan de AFP-bloedtest helpen bij het opsporen en opvolgen van bepaalde vormen van kanker. Dit omvat kanker van de lever, eierstokken of teelballen. Het onderzoek wordt vaak uitgevoerd als de arts knobbeltjes in de buikstreek voelt of als beeldvormende onderzoeken verdachte tumoren onthullen.

Voorbereiding op de AFP-bloedtest

De patiënt hoeft geen speciale voorbereidingen te treffen voor de AFP-bloedtest. Normaal gesproken kan men gewoon eten en drinken voorafgaand aan de test.

Tijdens het bloedonderzoek

Voor de AFP-test is een bloedmonster nodig, dat meestal wordt afgenomen uit een ader aan de binnenkant van de elleboog of de achterzijde van de hand. Het inbrengen van de naald kan een kortstondig stekend gevoel veroorzaken, maar dit verdwijnt meestal snel.

Bijwerkingen en risico’s

Het bloedonderzoek voor AFP brengt over het algemeen weinig risico's met zich mee. Mogelijke bijwerkingen kunnen zijn:

• Bloedingen, vooral bij patiënten die bloedverdunners gebruiken
• Een blauwe plek op de prikplaats
• Een aderontsteking (flebitis)

Resultaten van de AFP-bloedtest

Normale resultaten

Bij mannen en niet-zwangere vrouwen zijn de normale AFP-waarden doorgaans lager dan 40 microgram/liter.

Factoren die de resultaten beïnvloeden
De resultaten van de AFP-bloedtest kunnen beïnvloed worden door de volgende factoren:

• Een recent medisch onderzoek waarbij radioactieve tracers zijn gebruikt
• Een meerlingenzwangerschap kan de AFP-waarden verhogen
• Roken kan leiden tot hogere AFP-waarden
• Zwangerschapsdiabetes (verhoogde bloedsuikerspiegel) bij zwangere vrouwen

Afwijkende resultaten

Verhoogde AFP-waarden kunnen wijzen op verschillende aandoeningen, waaronder:

Aandoeningen
Verhoogde AFP-waarden kunnen wijzen op:

• Herstel van hepatitis (leverontsteking)
• Levercirrose (leverschrompeling, waarbij leverweefsel wordt vervangen door bindweefsel)

Kanker
AFP-waarden kunnen verhoogd zijn bij de volgende vormen van kanker:

• Maligne teratoom: Een kwaadaardig gezwel met rudimentaire structuren zoals haren, nagels, tanden, beenderen en klieren
• Eierstokkanker
• Galwegkanker (kanker in de galwegen)
• Borstkanker
• Dikkedarmkanker
• Leverkanker
• Longkanker
• Lymfoom
• Maagkanker
• Nierkanker
• Pancreaskanker (kanker van de alvleesklier)
• Teelbalkanker

Problemen tijdens de zwangerschap
Neurale buisdefecten
Bij een open defect van de neurale buis, zoals spina bifida (open rug) of anencefalie (gedeeltelijke of volledige afwezigheid van de hersenen), kunnen de AFP-waarden verhoogd zijn. Deze defecten ontstaan tijdens de vroege ontwikkeling van het zenuwstelsel van de baby.

Chromosomale afwijkingen
De AFP-test kan ook onderdeel zijn van een screening op chromosomale afwijkingen zoals het syndroom van Down (trisomie 21) of trisomie 18, ook bekend als Edwards-syndroom. Deze afwijkingen kunnen ernstige lichamelijke en mentale problemen veroorzaken. De test kan ook helpen bij het detecteren van een omfalocèle, een aangeboren afwijking waarbij delen van de darmen uit de buikwand steken.

Beperkingen van de AFP-bloedtest

Niet alle kankersoorten produceren verhoogde hoeveelheden alfafoetoproteïne, waardoor niet alle vormen van kanker met deze test kunnen worden opgespoord. Bovendien betekent een verhoogde AFP-waarde niet noodzakelijk dat kanker of een andere aandoening aanwezig is. De test biedt slechts een indicatie en moet worden gebruikt in combinatie met andere diagnostische methoden zoals lichamelijk onderzoek, anamnese en beeldvormende technieken.

Na de bloedtest

Als een patiënt na de behandeling van kanker of een andere aandoening opnieuw een AFP-bloedtest ondergaat, kan een verlaging van de AFP-waarden wijzen op de effectiviteit van de behandeling. Als de waarden onveranderd hoog blijven, kan dit duiden op aanhoudend tumorweefsel of een ineffectieve behandeling.

Lees verder

• Bloedonderzoek: Soorten testen en resultaten van bloedtest
• Spina bifida (open rug): Aangeboren afwijking bij baby
• Neurale buisdefecten: Soorten neuraalbuisdefecten bij baby's
• Anencefalie: (Gedeeltelijke) afwezigheid van de hersenen
• Myelomeningocele: Vorm spina bifida met neurologische schade