Achalasie: Slokdarmaandoening met slikproblemen

De slokdarm draagt voedsel van de mond naar de maag. Bij de aandoening achalasie is het voor het onderste deel van de slokdarm echter moeilijk om voedsel naar de maag te verplaatsen door de afwezigheid van de sluitspier (sfincter). Maagzuur, slikproblemen en pijn op de borst zijn slechts enkele symptomen van deze zeldzame slokdarmaandoening. Ondanks het feit dat de ziekte zelf niet te genezen valt, zijn diverse behandelingsmethoden beschikbaar om de symptomen te verlichten. De arts Sir Thomas Willis beschreef achalasie voor het eerst in de medische literatuur in 1672.

• Epidemiologie slokdarmaandoening
• Voedsel kan niet naar maag door afwezige sluitspier
• Oorzaken achalasie
• Symptomen: Vooral slikproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie en operatie
• Prognose van aandoening slokdarm
• Complicaties
• Preventie van achalasie
• Praktische tips voor het omgaan met achalasie
• Eet kleinere maaltijden en kauw goed
• Eet zachtere en vloeibare voedingsmiddelen
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
• Probeer medicijnen en behandelingen om symptomen te verlichten
• Blijf gehydrateerd en vermijd irritaties
• Houd een goede houding aan tijdens en na het eten
• Ondersteun jezelf emotioneel en zoek hulp indien nodig
• Houd regelmatige controles bij je arts

Epidemiologie slokdarmaandoening

Achalasie is zeldzaam. De gemiddelde incidentie van achalasie bij kinderen is 0,1 per 100.000 mensen per jaar. De prevalentie bedraagt 1 op 100.000 mensen. De slokdarmaandoening komt voor op elke leeftijd, maar de ziekte treedt het meest op bij patiënten van middelbare leeftijd en ouderen (25-60 jaar). Minder dan 5% van de patiënten met achalasie zijn kinderen. Voorts lopen patiënten met een auto-immuunaandoening een hoger risico op het ontwikkelen van achalasie. Mannen en vrouwen zijn ten slotte in gelijke aantallen getroffen.

Voedsel kan niet naar maag door afwezige sluitspier

Normaal gesproken ontspant de onderste slokdarmsluitspier (sfincter) bij het slikken, om zo voedsel door te geven naar de maag. Bij patiënten met achalasie is dit ontspannen niet goed mogelijk doordat de sluitspier afwezig is. Bovendien is de normale spieractiviteit van de slokdarm (peristaltiek) verminderd. Dit probleem is het gevolg van een beschadiging van de zenuwen van de slokdarm. De zenuwcellen in de slokdarm zijn beschadigd om onbekende redenen. De slokdarm kan om deze redenen het voedsel niet goed naar de maag verplaatsen.

Oorzaken achalasie

De oorzaak van achalasie is niet altijd eenvoudig te achterhalen voor de arts. Deze aandoening is mogelijk erfelijk, of anders is de ziekte het gevolg van een auto-immuunziekte, die optreedt wanneer het immuunsysteem van het lichaam ten onrechte gezonde cellen in het lichaam aanvalt. Achalasie komt bijvoorbeeld voor bij het erfelijke Triple A-syndroom.

Symptomen: Vooral slikproblemen

De symptomen van achalasie verschijnen meestal geleidelijk. De meeste patiënten met deze aandoening ervaren slikproblemen (medische term: dysfagie) van vloeistoffen en vaste stoffen als een belangrijk en vroeg symptoom. Daarnaast ontwikkelt de patiënt milde tot intense pijn op de borst die komt en gaat. Gewoonlijk neemt deze pijn toe na het eten, en soms heeft deze pijn zich verspreid naar de rug, de nek en de armen (uitstralingspijn). De patiënt heeft tevens veelal last van oprispingen van voeding (regurgitatie, boeren) en maagzuur. Daarnaast gaat de voedselinhoud soms door naar de longen tijdens de ademhaling (tracheobronchiale aspiratie). Andere symptomen van deze aandoening zijn hoesten gedurende de nacht en significant gewichtsverlies, vanwege moeite met slikken. Droge ogen (keratoconjunctivitis sicca) en een droge mond (xerostomie) zijn eveneens gebruikelijk bij patiënten met achalasie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij een lichamelijk onderzoek bemerkt de arts symptomen van bloedarmoede en ondervoeding. Ook heeft de patiënt duidelijk slikproblemen.

Diagnostisch onderzoek

Een slokdarmmanometrie is een onderzoek waarbij de arts de werking van de slokdarm meet. Ook voert de arts een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) uit. Hij onderzoekt op deze manier de bekleding van de maag en de slokdarm. Hij maakt hiervoor gebruik van een flexibele buis en camera. Daarnaast is een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) nodig. Een ander nuttig diagnostisch instrument is een bariumonderzoek. Hierbij slikt de patiënt een krijtachtig, dik mengsel van barium in, terwijl de arts op dat moment foto’s van de maag en slokdarm neemt. Ook is een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag) nodig om kanker uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Andere medische aandoeningen hebben vergelijkbare symptomen, zoals slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten) of kanker in de bovenbuik, en een parasitaire infectie die veroorzaakt is door de ziekte van Chagas.

Behandeling via medicatie en operatie

Het doel van de behandeling is de druk bij de sluitspier te verminderen zodat voedselresten en vloeistoffen zich gemakkelijk verplaatsen naar de maag. Dit is mogelijk via een injectie met botulinumtoxine (botox). Hierdoor ontspannen de sluitspieren, maar deze behandelingstechniek kent slechts een effect van enkele weken of maanden. Geneesmiddelen, zoals langwerkende nitraten (medicijnen voor de behandeling van pijn op de borst) of calciumantagonisten ontspannen de onderste oesophagussfincter (slokdarmsluitspier). Daarnaast is een chirurgische ingreep (myotomie) mogelijk. Hierbij snijdt de chirurg de onderste sluitspier door. Tijdens een endoscopie is de arts tot slot in staat om de slokdarm ter plaatse van de vernauwing te verbreden. De resultaten van de operatie en andere niet-operatieve behandelingen zijn vergelijkbaar. Haast alle patiënten ervaren wel een verlichting van de symptomen. Meer dan één behandeling is soms wel noodzakelijk.

Prognose van aandoening slokdarm

De vooruitzichten voor patiënten met deze aandoening zijn sterk variabel. Zo hebben sommige patiënten slechts milde symptomen terwijl anderen kampen met levensbedreigende complicaties. Patiënten met achalasie hebben wel een verhoogd risico op het ontwikkelen van slokdarmkanker.

Complicaties

Mogelijke complicaties omvatten:

• Aspiratiepneumonie: Hierbij ontstaat een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen) doordat de inhoud van voedsel in de longen terechtkomt bij het ademen.
• Een terugstroom (regurgitatie) van zuur of voedsel uit de maag in de slokdarm (reflux).
• Perforatie (doorboring) van de slokdarm (slokdarmperforatie).

Preventie van achalasie

Omdat de exacte oorzaak van achalasie vaak onbekend is, zijn er geen specifieke preventiemethoden om de aandoening te voorkomen. Het is echter belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan als je risico loopt op auto-immuunaandoeningen of erfelijke ziekten die met achalasie geassocieerd kunnen worden. Het tijdig opsporen van symptomen en het snel zoeken van medische hulp kunnen bijdragen aan een betere beheersing van de aandoening en mogelijke complicaties.

Praktische tips voor het omgaan met achalasie

Achalasie is een aandoening van de slokdarm die de spijsvertering kan bemoeilijken door een verminderde peristaltiek (beweging) van de slokdarm en een verstoorde ontspanning van de onderste slokdarmspier. Dit betekent dat voedsel moeilijker naar de maag kan stromen, wat kan leiden tot pijn, oprispingen en soms gewichtsverlies. Het is belangrijk om je leefstijl en voedingspatroon aan te passen om de symptomen van achalasie te verlichten en je dagelijks leven te vergemakkelijken. In deze tekst geven we praktische tips voor het omgaan met achalasie.

Eet kleinere maaltijden en kauw goed

Een van de belangrijkste aanpassingen voor mensen met achalasie is het aanpassen van de manier waarop je eet. Door kleinere, frequente maaltijden te eten in plaats van grotere porties, vermijd je overbelasting van de slokdarm en kun je gemakkelijker voedsel door de slokdarm laten bewegen. Het is ook belangrijk om goed te kauwen, zodat het voedsel in kleinere stukjes wordt verdeeld, wat de spijsvertering vergemakkelijkt. Probeer in een rustige omgeving te eten en vermijd afleidingen, zodat je je volledig kunt concentreren op je maaltijden.

Daarnaast kan het nuttig zijn om je maaltijden te verdelen over de dag, bijvoorbeeld drie hoofdmaaltijden en twee tot drie tussendoortjes. Dit voorkomt dat je te veel voedsel tegelijk eet, wat de symptomen van achalasie kan verergeren.

Eet zachtere en vloeibare voedingsmiddelen

Aangezien de peristaltische beweging van de slokdarm verstoord is, kan het moeilijk zijn om vast voedsel door de slokdarm te krijgen. Het kan helpen om voedsel te kiezen dat zachter en makkelijker door te slikken is. Soepen, gepureerde groenten, yoghurt, smoothies en zachte, goed gekauwde maaltijden kunnen het gemakkelijker maken om voedsel door te slikken zonder dat het vast komt te zitten. Het eten van vloeibare of gemixte voedingsmiddelen kan ook helpen bij het verminderen van pijn en ongemak tijdens het eten.

Daarnaast kun je warme (maar niet te hete) maaltijden overwegen, omdat deze vaak gemakkelijker door de slokdarm gaan dan koud voedsel. Het drinken van een beetje water of een andere vloeistof tijdens het eten kan helpen om het voedsel door de slokdarm te duwen.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon

Hoewel je je voeding mogelijk moet aanpassen aan de symptomen van achalasie, is het ook belangrijk om ervoor te zorgen dat je voedingspatroon nog steeds evenwichtig is en alle benodigde voedingsstoffen bevat. Zorg ervoor dat je voldoende eiwitten, vezels, vitaminen en mineralen binnenkrijgt om je algehele gezondheid te ondersteunen. Vervang moeilijk te slikken voedingsmiddelen door gezonde alternatieven, zoals gepureerde groenten, mager vlees, of plantaardige eiwitten.

Als je merkt dat je moeite hebt om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, kan het nuttig zijn om met een diëtist te praten die je kan helpen bij het plannen van een geschikt voedingspatroon en het vinden van alternatieven voor voedingsmiddelen die moeilijk door te slikken zijn.

Probeer medicijnen en behandelingen om symptomen te verlichten

Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar die de symptomen van achalasie kunnen verlichten. Medicijnen zoals nitraten of calciumkanaalblokkers kunnen helpen om de onderste slokdarmspier te ontspannen en zo de doorgang van voedsel naar de maag te vergemakkelijken. Deze medicijnen kunnen soms effectief zijn, maar de werking varieert van persoon tot persoon. Het is belangrijk om te overleggen met je arts over welke medicijnen het beste voor jou werken.

Daarnaast kunnen er chirurgische behandelingen nodig zijn voor meer ernstige gevallen van achalasie. Een veelgebruikte operatie is de zogenaamde "Heller-myotomie," waarbij de spier van de slokdarm aan de onderkant wordt doorgesneden om de doorgang te vergemakkelijken. In sommige gevallen kan een endoscopische behandeling zoals een ballon-dilatatie (waarbij de slokdarm wordt opgeblazen om de opening te vergroten) nodig zijn.

Blijf gehydrateerd en vermijd irritaties

Omdat het moeilijker kan zijn om voedsel en vloeistoffen naar de maag te krijgen, is het belangrijk om goed gehydrateerd te blijven. Drink voldoende water gedurende de dag om uitdroging te voorkomen en om het gemakkelijker te maken om voedsel en vloeistoffen door de slokdarm te laten bewegen. Het drinken van te veel vloeistoffen tijdens een maaltijd kan echter leiden tot ongemak, dus probeer regelmatig kleine slokjes te nemen, vooral na het eten.

Vermijd daarnaast irriterende stoffen zoals alcohol, koffie, pittig voedsel en vetrijke maaltijden, aangezien deze het ongemak kunnen verergeren. Het kan ook helpen om zuur voedsel zoals citrusvruchten of tomaten te vermijden, aangezien deze de slokdarm kunnen irriteren en reflux kunnen verergeren, wat de symptomen van achalasie kan verergeren.

Houd een goede houding aan tijdens en na het eten

Na het eten is het belangrijk om rechtop te blijven zitten of te staan om te helpen bij de vertering en om te voorkomen dat voedsel in de slokdarm blijft zitten. Vermijd het liggen of bukken direct na het eten, omdat dit de kans vergroot dat voedsel terugstroomt naar de slokdarm en ongemak veroorzaakt. Probeer gedurende minstens een half uur na het eten een actieve houding te behouden, bijvoorbeeld door een wandeling te maken. Dit kan de spijsvertering bevorderen en je comfort verhogen.

Als je moeite hebt met het doorgeven van voedsel naar de maag, kan het helpen om gedurende het eetproces regelmatig rechtop te blijven zitten om te voorkomen dat voedsel vast komt te zitten in de slokdarm.

Ondersteun jezelf emotioneel en zoek hulp indien nodig

Het leven met achalasie kan emotioneel belastend zijn, vooral als je moeite hebt met eten en de impact van de aandoening je dagelijks leven beïnvloedt. Het is belangrijk om je gevoelens niet te negeren en jezelf emotionele ondersteuning te bieden. Praat met vrienden of familie over je ervaringen en zoek steun wanneer je je overweldigd voelt. Als je merkt dat de symptomen van achalasie je mentaal of emotioneel beïnvloeden, kan het nuttig zijn om therapie te overwegen. Een psycholoog of therapeut kan je helpen bij het omgaan met de angst, frustratie of andere emoties die met de aandoening gepaard gaan.

Bij ernstige gevallen van achalasie, waar de symptomen het dagelijks functioneren belemmeren, kan het ook nuttig zijn om contact op te nemen met een steungroep voor mensen met dezelfde aandoening. Het delen van ervaringen kan waardevol zijn voor zowel het emotionele welzijn als het vinden van praktische oplossingen.

Houd regelmatige controles bij je arts

Omdat achalasie een chronische aandoening is, is het belangrijk om regelmatige controleafspraken te maken bij je arts. Tijdens deze controleafspraken kan je arts je voortgang evalueren, de effectiviteit van behandelingen beoordelen en eventuele bijwerkingen van medicijnen of andere behandelingen bespreken. Als je merkt dat je symptomen veranderen of verergeren, is het belangrijk om dit met je arts te bespreken zodat ze tijdig kunnen ingrijpen en je behandelplan kunnen aanpassen.

Door een open communicatie met je arts te onderhouden en actief te werken aan het aanpassen van je levensstijl, kun je de impact van achalasie op je leven beter beheersen.