Pulpitis: Ontsteking van tandpulpa met pijn en gevoeligheid

Tandpulpa (het weefsel in het midden van een tand) bestaat uit zacht bindweefsel, zenuwen en de bloedtoevoer voor de tand. Pulpitis is een aandoening waarbij de tandpulpa ontstoken is. Een bacteriële infectie door tandbederf is meestal de oorzaak, al zijn ook andere mogelijke oorzaken bekend. De ontsteking van de tandpulpa is voorts omkeerbaar of onomkeerbaar. Pulpitis gaat gepaard met pijn, zwelling en gevoeligheid van de tand. Bij de omkeerbare vorm is het mogelijk om de oorzaak aan te pakken zodat de pijn en andere symptomen verdwijnen. Bij onomkeerbare pulpitis is een wortelkanaalbehandeling of een verwijdering van een tand nodig. Het is belangrijk de tandaandoening te laten behandeling omdat anders vervelende complicaties ontstaan. Een goede tand- en mondhygiëne is tot slot noodzakelijk om het risico op pulpitis te verlagen.

• Oorzaken: Vaak door tandbederf
• Soorten pulpitis
• Omkeerbare pulpitis (reversibele pulpitis)
• Onomkeerbare pulpitis (irreversibele pulpitis)
• Symptomen: Pijn, gevoeligheid en zwelling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Omkeerbare pulpitis
• Onomkeerbare pulpitis
• Prognose van ontstoken pulpa
• Complicaties van tandaandoening
• Preventie van ontsteking van tandpulpa

Oorzaken: Vaak door tandbederf

Tandpulpa, dat zich in het wortelkanaal bevindt, bestaat uit vaatweefsel, bloedtoevoer, zenuwen en bindweefsel. Bij pulpitis is de tandpulpa omkeerbaar of onomkeerbaar ontstoken.

Bekende oorzaken van de ontsteking van tandpulpa zijn onder meer:

• barsten in de kroon die tot aan de pulpakamer reiken
• blootliggend tandbeen, wat optreedt bij bijvoorbeeld gevoelige tandhalzen
• een breuk in (de wortel van) de tand/kies
• een trauma of letsel aan een tand
• herhaalde, invasieve tandheelkundige procedures
• irritatie aan de pulpa door lekkende vullingen of kronen
• tandbederf (cariës): Meestal is pulpitis te wijten aan tandbederf. Schadelijke producten van bacteriën bereiken namelijk de pulpa via het poreuze tandbeen.
• tandenknarsen (bruxisme) of dichtklemmen van de tanden

Soorten pulpitis

Omkeerbare pulpitis (reversibele pulpitis)

Bij omkeerbare pulpitis is er meestal een milde ontsteking in de pulpa en hebben patiënten kortstondige, niet-nazinderende pijn. Een tand heeft dan een ondiep gaatje waardoor er nog geen bacteriën in de pulpa aanwezig zijn. Het eten van iets zoet of koud veroorzaakt mogelijk pijn, maar deze pijn verdwijnt zodra de prikkel weg is. De tandpulpa is meestal gezond en dankzij een behandeling kan de tand gered worden en de zenuw genezen.

Onomkeerbare pulpitis (irreversibele pulpitis)

Bij dit type pulpitis verspreiden bacteriën zich naar de zenuw en is een significante ontsteking van de pulpa aanwezig. Onomkeerbare pulpitis veroorzaakt meestal intense pijn die aanhoudt (ook tijdens de nacht) en mogelijk ook uitstraalt. De exacte locatie van de pijn is soms moeilijk te bepalen voor de patiënt. Circa vier op de tien patiënten heeft echter geen pijn. Onomkeerbare pulpitis resulteert mogelijk in een infectie aan het einde van de tand wanneer de bacteriën in de pulpa ervoor zorgen dat de zenuw sterft. Dit staat bekend als pulpanecrose. Bij necrose vormt zich zakje met pus aan het einde van de tandwortel (periapisch abces of tandabces). Dit gaat gepaard met ernstige pijn, vooral tijdens het bijten. Onbehandeld verspreidt de infectie zich naar andere lichaamsdelen van het lichaam, inclusief de hersenen.

Symptomen: Pijn, gevoeligheid en zwelling

Pulpitis veroorzaakt scherpe of kloppende tandpijn, een gevoeligheid van de tand voor zoete, warme of koude gerechten en dranken en een ontsteking. Omkeerbare pulpitis veroorzaakt meestal milde symptomen, zoals gevoeligheid en niet-blijvende pijn die niet nazindert. De pijn treedt vooral op door druk op de tand, warmte, koude en zoet. Onomkeerbare pulpitis gaat gepaard met ernstige, aanhoudende pijn, ook nadat het stimulerende middel is verdwenen. De pijn is kloppend en neemt tevens toe bij het neerliggen.

Tekenen van een infectie gaan mogelijk ook met onomkeerbare pulpitis zoals:

• een onaangename smaak in de mond
• een slechte adem (halitose)
• gezichtspijn
• gezwollen lymfeklieren
• koorts
• problemen met eten
• zwelling in het gezicht of zwelling van de wang

Diagnose en onderzoeken

Een tandarts voert een tandonderzoek uit. Soms zijn ook röntgenfoto’s nodig om pulpitis te diagnosticeren. De arts zet soms nog bijkomende onderzoeken in zoals een gevoeligheidstest (testen of koude of warme prikkels die pijn en ongemak veroorzaken), een tandkloptest (het ontstekingsniveau bepalen door zachtjes op de tand met een lichtgewicht instrument te tikken) en een elektrische pulptest (een kleine elektrische lading aan de pulpa leveren; wanneer dit voelbaar is, is pulpitis omkeerbaar). De tandarts is dankzij deze onderzoeken in staat om de omvang van de schade te bepalen en mogelijk de pulpa te redden.

Behandeling

Omkeerbare pulpitis

De pijn en het ongemak verdwijnen zodra de patiënt de onderliggende oorzaak van de ontsteking behandelt. Bij tandschade herstelt de tandarts de tand om de pulpa te beschermen. De pulpa geneest zodra de tandarts de bron van de irritatie heeft verwijderd. De overgevoeligheid en pijn verdwijnen dan waardoor de tand weer normaal gevoelig wordt.

Onomkeerbare pulpitis

De zenuw heeft onherstelbare schade opgelopen; de ontsteking valt dan niet meer om te keren. De tandarts voert meestal een wortelkanaalbehandeling uit om de stervende pulpa te verwijderen. Als alternatief kan een tandarts de hele tand verwijderen, hoewel dit meestal niet de eerste behandelingsoptie is als hij de tand kan redden.

Prognose van ontstoken pulpa

De vooruitzichten voor pulpitis hangen af van de omvang van de schade. Omkeerbare pulpitis verdwijnt na een behandeling van de oorzaak. Onomkeerbare pulpitis vereist een wortelkanaalbehandeling of een verwijdering van de tand om de pijn en gevoeligheid op te lossen. Een vroegtijdige behandeling voor pulpitis verbetert de vooruitzichten en voorkomt dat de ontsteking chronisch en dus onomkeerbaar wordt.

Complicaties van tandaandoening

Onbehandeld leidt pulpitis tot een periapisch abces (tandabces), een plaatselijke infectie in het bot of de zachte weefsels. De patiënt ervaart dan een puszakje naast de tand. Ook verspreidt de infectie zich soms naar lokale weefselruimten en ontstaat een wijdverspreide zwelling. Dit staat in medische termen bekend als ‘cellulitis’. Bekende symptomen omvatten gezwollen klieren / lymfeklieren, een pijnlijke uitslag, koorts, rillingen, slikproblemen en trismus (moeite met het openen van de mond). Als een patiënt cellulitis ontwikkelt, moet de arts antibiotica voorschrijven.

Preventie van ontsteking van tandpulpa

Om pulpitis te voorkomen, is een goede tand- en mondhygiëne nodig zodat ongezonde bacteriën niet in de mond en tanden komen. Het is bijgevolg belangrijk om regelmatig naar een tandarts te bezoeken, onmiddellijk aandacht te hebben voor tandpijn of gevoelige tanden, twee keer per dag de tanden te poetsen, dagelijks te flossen en suikerhoudend voedsel te beperken of vermijden. Patiënten met bruxisme dragen tot slot ’s nachts best een mondbeschermer.

Lees verder

• Gevoelige tanden: Oorzaken en behandeling van gevoeligheid
• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
• Tandbederf (cariës): Oorzaken van gaatjes in tanden
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden