Emery-Dreifuss spierdystrofie: Symptomen aan spieren en hart

Jaarlijks krijgen in Nederland minder dan vijftien patiënten de diagnose Emery-Dreifuss spierdystrofie. Dit is een erfelijke aandoening waarbij de skeletspieren en de hartspier getroffen zijn door een verandering in een gen (genmutatie). Er zijn verschillende soorten Emery-Dreifuss spierdystrofie die zich onderscheiden door hun verschillend overervingspatroon. De typen hebben meestal vergelijkbare symptomen, zoals problemen aan de spieren, gewrichten en het hart. Een genezing is er niet, maar een multidisciplinaire aanpak is nodig om de symptomen te verminderen, de levenskwaliteit te verhogen en de kans op complicaties te verlagen. De spierziekte is vernoemd naar Alan Eglin H. Emery en Fritz E. Dreifuss, die deze aandoening voor het eerst beschreven in de medische literatuur in 1961.

• Epidemiologie
• Oorzaken van Emery-Dreifuss spierdystrofie
• Soorten en overervingspatroon van spierziekte
• Symptomen
• Spieren en gewrichten
• Hart
• Andere symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spieraandoening
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met Emery-Dreifuss spierdystrofie
• Fysiotherapie en spierversterkende oefeningen
• Regelmatige hartcontrole
• Genetische en fysiologische begeleiding
• Misvattingen rond Emery-Dreifuss spierdystrofie
• Emery-Dreifuss spierdystrofie treft alleen de spieren.
• Deze ziekte komt alleen voor bij jongens.
• Fysiotherapie kan de spierzwakte volledig herstellen.
• De ziekte heeft geen invloed op het dagelijks leven.
• Bloedonderzoeken kunnen Emery-Dreifuss spierdystrofie gemakkelijk diagnosticeren.
• Mensen met deze aandoening leven niet lang.
• De aandoening wordt veroorzaakt door overbelasting van de spieren.

Epidemiologie

De algemene prevalentie van Emery-Dreifuss spierdystrofie is onbekend anno september 2024. Het X-gebonden type van deze aandoening treft naar schatting 1 op de 100.000 mensen. De prevalentie van het autosomaal dominante type is onbekend anno september 2024, hoewel dit type vaker optreedt dan het X-gebonden type. Het autosomaal recessieve type is zeer zeldzaam; wereldwijd zijn slechts enkele gevallen gemeld.

Oorzaken van Emery-Dreifuss spierdystrofie

De skeletspieren (spieren die nodig zijn om zich te verplaatsen) en de hartspier zijn getroffen bij Emery-Dreifuss spierdystrofie. Mutaties (veranderingen) in de EMD-, FHL1-, LMNA- en verschillende andere genen veroorzaken de verschillende soorten Emery-Dreifuss spierdystrofie. De EMD- en LMNA-genen geven instructies voor het maken van eiwitten die componenten zijn van de nucleaire enveloppe (kernmembraan), die de celkern omgeeft. De nucleaire enveloppe regelt de beweging van moleculen in en uit de celkern. Wetenschappers vermoeden dat deze een rol kan spelen bij het reguleren van de activiteit van bepaalde genen. Het eiwit geproduceerd uit het FHL1-gen is betrokken bij andere spiercelfuncties, waaronder de chemische signalering, het handhaven van de celstructuur en de spiergroei en -grootte.

Soorten en overervingspatroon van spierziekte

De soorten Emery-Dreifuss spierdystrofie onderscheiden zich door hun overervingspatroon: X-gebonden recessief, autosomaal dominant en autosomaal recessief.

Autosomaal dominant

In de meeste gevallen van Emery-Dreifuss spierdystrofie is sprake van mutaties in het LMNA-gen waarbij een autosomaal dominant overervingspatroon aanwezig is. Patiënten met autosomaal dominante Emery-Dreifuss spierdystrofie ervaren hartproblemen met zwakte (en spieratrofie) van skeletspieren en achillespeescontracturen.

X-gebonden recessief

Meestal kent Emery-Dreifuss spierdystrofie een X-gebonden recessief overervingspatroon, wat dan het resultaat is van een mutatie van het EMD-gen. Vrijwel enkel jongens lijden dan aan dit type van de spieraandoening.

Autosomaal recessief

In zeldzame gevallen is Emery-Dreifuss spierdystrofie veroorzaakt door LMNA-genmutaties geërfd in een autosomaal recessief patroon. Patiënten met autosomaal recessieve spierdystrofie vertonen hartproblemen, zoals aritmie (een abnormaal hartritme).

Symptomen

Spieren en gewrichten

De symptomen van Emery-Dreifuss spierdystrofie beginnen in de tienerjaren met teenlopen, rugstijfheid, gezichtszwakte, handzwakte en gewrichtsafwijkingen (contracturen). Contracturen beperken de beweging van bepaalde gewrichten, meestal de ellebogen, de enkels en de nek. De meeste getroffen patiënten ervaren ook geleidelijke en progressieve spierzwakte en spieratrofie (spierverlies), beginnend in de spieren van de bovenarmen/schouders en onderbenen en later ook de spieren in de schouders en heupen. De blijvende gewrichtsproblemen leiden uiteindelijk tot de behoefte aan orthopedische hulpmiddelen zoals een wandelstok of rollator.

Hart

Bijna alle patiënten met Emery-Dreifuss spierdystrofie ontwikkelen hartproblemen op volwassen leeftijd. In veel gevallen ontstaan afwijkingen van de elektrische signalen die de hartslag regelen (defecten in de hartgeleiding) en abnormale hartritmes (aritmieën). Onbehandeld ontstaan hartkloppingen, een ongewoon trage hartslag (bradycardie), flauwvallen (syncope), hartfalen en een verhoogd risico op een plotselinge dood. Bij een klein percentage van de patiënten met de autosomaal dominante vorm komen wel hartproblemen voor, maar is spierzwakte of atrofie van de skeletspieren afwezig.

Andere symptomen

Ook andere tekenen treden mogelijk op, zoals

• ademhalingsproblemen
• constipatie
• een trechterborst
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van Emery-Dreifuss spierdystrofie gebeurt op basis van een lichamelijk onderzoek, een DNA-onderzoek en een analyse van het emerine-eiwit. Verder zet de arts nog bijkomende onderzoeken in, zoals:

• een CT-scan
• een uitgebreid bloedonderzoek
• een elektrocardiografie (hartfilmpje: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven)
• een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit)
• een spierbiopsie (verwijdering van een stukje weefsel uit een spier)
• een spierechografie
• een spierzenuwonderzoek

Differentiële diagnose

De symptomen van de spieraandoening hebben gelijkenissen met het klinisch beeld van de volgende aandoeningen:

• aangeboren myopathieën
• congenitale (aangeboren) spierdystrofie
• dermatomyositis (aandoening met huiduitslag en spierproblemen)
• dystrofinopathieën
• facioscapulohumerale dystrofie (spierzwakte in het bovenlichaam)
• ledematengordel spierdystrofie
• myasthenia gravis (aandoening met symptomen aan gezicht, ledematen en ogen)
• polymyositis (auto-immuunziekte met spierzwakte)
• spinale spieratrofie

Behandeling van spieraandoening

De spierziekte is niet te genezen anno september 2024. De arts kijkt naar de tekenen van de patiënt en stelt dan de volgende mogelijke behandelingsopties voor:

• ademhalingshulp
• chirurgie zoals het implanteren van een pacemaker of het corrigeren van skeletafwijkingen
• ergotherapie
• fysiotherapie
• logopedie
• matig-intensieve lichaamsbeweging
• medicatie bij eventuele hartproblemen (bètablokkers, ACE-remmers), om pijn te verlichten (pijnstillers), om verstopping te verhelpen, …
• orthopedische hulpmiddelen zoals een wandelstok, een rollator, een rolstoel, …

Prognose

Patiënten met Emery-Dreifuss spierdystrofie hebben doorgaans een levensverwachting die afhankelijk is van de ernst van de hartproblemen en spierzwakte. De prognose kan variëren van relatief goed bij milde gevallen tot ernstig bij gecompliceerde gevallen waarbij hart- en ademhalingsproblemen prominent zijn.

Complicaties

Patiënten met Emery-Dreifuss spierdystrofie hebben mogelijk een verkorte levensverwachting wanneer hartproblemen aanwezig zijn. Enkele andere complicaties van Emery-Dreifuss spierdystrofie zijn een herseninfarct en het metabool syndroom.

Preventie

Omdat Emery-Dreifuss spierdystrofie een erfelijke aandoening is, bestaat er geen specifieke preventie om de aandoening zelf te voorkomen. Wel kunnen risicovolle complicaties worden beheerd door regelmatige medische controles en een tijdige behandeling van symptomen. Genetische expertise kan nuttig zijn voor gezinnen met een voorgeschiedenis van de aandoening om het risico op overdracht naar toekomstige generaties te begrijpen en te beheren.

Praktische tips voor het omgaan met Emery-Dreifuss spierdystrofie

Emery-Dreifuss spierdystrofie (EDSD) is een genetische aandoening die spierzwakte veroorzaakt, meestal rond de schouders, bovenarmen, benen en hartproblemen. Het is belangrijk om spier- en hartfunctie goed te monitoren.

Fysiotherapie en spierversterkende oefeningen

Fysiotherapie kan helpen om spierkracht te behouden en de mobiliteit te verbeteren. Je fysiotherapeut kan oefeningen aanbevelen die specifiek gericht zijn op het versterken van de spieren en het verbeteren van de flexibiliteit.

Regelmatige hartcontrole

Omdat EDSD hartproblemen kan veroorzaken, is het essentieel om je hart regelmatig te laten controleren. Je arts kan je begeleiden in het volgen van de juiste behandelingsmaatregelen voor je hartgezondheid.

Genetische en fysiologische begeleiding

Genetisch advies kan helpen bij het begrijpen van de aandoening en het plannen van behandelingen. Het volgen van een begeleidingsprogramma kan helpen om het welzijn te optimaliseren.

Misvattingen rond Emery-Dreifuss spierdystrofie

Emery-Dreifuss spierdystrofie treft alleen de spieren.

Hoewel spierzwakte een kenmerkend symptoom is, heeft de aandoening ook invloed op het hart. Veel patiënten ontwikkelen hartritmestoornissen, wat medische controle noodzakelijk maakt.

Deze ziekte komt alleen voor bij jongens.

Hoewel de meest voorkomende vorm van Emery-Dreifuss spierdystrofie X-gebonden is en daardoor vooral jongens treft, bestaan er ook autosomaal dominante en recessieve varianten die zowel jongens als meisjes kunnen treffen.

Fysiotherapie kan de spierzwakte volledig herstellen.

Fysiotherapie kan helpen om de flexibiliteit en mobiliteit te behouden, maar het voorkomt niet de progressie van de ziekte. Het doel is om contracturen en verdere achteruitgang van de spieren te vertragen.

De ziekte heeft geen invloed op het dagelijks leven.

Door spierzwakte en gewrichtsverstijving kunnen dagelijkse activiteiten moeilijker worden. Daarnaast kunnen hartproblemen en vermoeidheid de kwaliteit van leven beïnvloeden, waardoor medische en sociale ondersteuning belangrijk is.

Bloedonderzoeken kunnen Emery-Dreifuss spierdystrofie gemakkelijk diagnosticeren.

Hoewel bepaalde bloedonderzoeken verhoogde spierenzymwaarden kunnen aantonen, is genetisch onderzoek nodig om de diagnose definitief te bevestigen. Spierbiopsie en beeldvormende onderzoeken kunnen aanvullende informatie geven.

Mensen met deze aandoening leven niet lang.

De levensverwachting varieert en hangt af van de ernst van de hartproblemen. Met regelmatige medische controle en eventueel een pacemaker of andere behandeling kan de levensduur aanzienlijk verlengd worden.

De aandoening wordt veroorzaakt door overbelasting van de spieren.

Emery-Dreifuss spierdystrofie is een genetische aandoening en niet het gevolg van overmatige inspanning. Spierzwakte en contracturen ontstaan door mutaties in bepaalde genen die essentieel zijn voor de spierfunctie.

Lees verder

• Spierdystrofie: Oorzaken, soorten, symptomen en behandeling
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht
• Spieratrofie: Oorzaken van spierverlies (spierafbraak)
• Becker spierdystrofie (BMD): Spierzwakte en/of hartproblemen
• Duchenne spierdystrofie: Neurologische en spieraandoening