Sarcopenie: Verlies spierkracht, spiermassa en spierfunctie

Sarcopenie is een aandoening waarbij een patiënt verlies van skeletspiermassa en spierfunctie ervaart. De aandoening treedt vaak op door de veroudering en/of immobiliteit. Diverse factoren dragen mogelijk bij aan deze spieraandoening, zoals een verminderde opname van voedingsstoffen en een verandering in hormonen. Vermoeidheid, minder spierkracht en minder eetlust zijn enkele symptomen die mogelijk optreden, al blijft de aandoening soms lang onzichtbaar. Het is belangrijk om in de mate van het mogelijke lichaamsbeweging uit te voeren om sarcopenie tegen te gaan. Daarnaast zijn voedingsaanpassingen nodig. Het is belangrijk om sarcopenie op te merken en te behandelen want anders ontstaan complicaties zoals eenzaamheid en een groter risico op valincidenten.

• Oorzaken van sarcopenie
• Risicofactoren van verlies spierkracht, spiermassa en spierfunctie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Lichaamsbeweging
• Medicatie
• Supplementen
• Voeding
• Complicaties

Oorzaken van sarcopenie

Sarcopnie duidt op en een verlies van spierkracht, spiermassa en spierfunctie die vaak optreedt door de veroudering en/of immobiliteit, al ontstaat sarcopenie soms ook als gevolg van een aandoening die niet uitsluitend optreedt bij ouderen. Het spierverlies dat optreedt bij sarcopenie, is gerelateerd aan veranderingen in de signaleringsroutes van de spiersynthese. De aandoening is niet hetzelfde als cachexie, waarbij spieren worden afgebroken door cytokine-gemedieerde afbraak. Soms ontstaat sarcopenie wel naast cachexie.

Risicofactoren van verlies spierkracht, spiermassa en spierfunctie

Diverse factoren spelen een rol bij het ontstaan van sarcopenie, zoals:

• een chronische ziekte / chronische ontsteking zoals o.a. de ziekte van Crohn, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) en ernstige brandwonden
• ernstige stress
• hormonale veranderingen
• immobiliteit / een zittende levensstijl
• leeftijdsgebonden spierveranderingen
• neurodegeneratieve veranderingen
• voeding: een verminderde opname van voedingsstoffen / een tekort aan eiwitten en calorieën in de voeding

De snelheid van spierverlies is afhankelijk van het trainingsniveau, andere aanwezige ziekten, de ingenomen voeding en andere factoren. Een laag geboortegewicht, is eveneens geassocieerd met een verminderde spiermassa en kracht in het volwassen leven.

Symptomen

Sarcopenie kenmerkt zich door het degeneratieve verlies van skeletspiermassa, spierkwaliteit en spierkracht. Niet altijd zijn deze veranderingen zichtbaar, omdat patiënten bijvoorbeeld lijden aan overgewicht of oedeem (vochtophoping in de weefsels) of er veranderingen in de vetmassa aanwezig zijn. De symptomen zijn soms ook pas duidelijk wanneer sarcopenie ernstig is.

Sarcopenie leidt mogelijk tot volgende mogelijke symptomen:

• een functionele achteruitgang
• een verhoogd valrisico
• een verminderd uithoudingsvermogen
• een verminderde activiteit
• een verminderde eetlust
• een verminderde kracht, bijvoorbeeld voor het optillen van objecten
• een verminderde loopsnelheid
• meer vermoeidheid
• onbedoeld gewichtsverlies
• problemen met opstaan / traplopen

Diagnose en onderzoeken

Sarcopenie diagnosticeert de arts wanneer een patiënt spiermassa heeft die ten minste twee standaardafwijkingen onder het relevante populatiegemiddelde heeft en wanneer de patiënt een lage loopsnelheid heeft. De arts kan hiervoor diverse testen uitvoeren zoals een handgreepkrachttest.

Behandeling

Lichaamsbeweging

Een gebrek aan lichaamsbeweging is een belangrijke risicofactor voor sarcopenie. Dit betekent dat lichaamsbeweging de snelheid van spierverlies aanzienlijk kan vertragen. Verouderende skeletspieren behouden het vermogen om eiwitten te synthetiseren als reactie op korte-termijn weerstandsoefeningen. Progressieve weerstandstraining bij ouderen verbetert de fysieke prestaties (loopsnelheid) en spierkracht.

Medicatie

Er zijn anno februari 2020 geen goedgekeurde medicijnen voor de behandeling van sarcopenie. Testosteron of andere anabole steroïden zijn mogelijk effectief voor de verbetering van de spierkracht en spiermassa, maar ze veroorzaken verschillende bijwerkingen en zorgen sneller voor prostaatkanker bij mannen en virilisatie (ontwikkeling van mannelijke eigenschappen) bij vrouwen. Ook ontstaan sneller hart- en vaatproblemen door het gebruik van testosteron.

Supplementen

Supplementen met grotere doses aminozuren, met name leucine, remmen mogelijk het spierverlies door de veroudering. Sporten werkt synergetisch met aminozuursuppletie.

Voeding

De inname van calorieën en eiwitten zijn belangrijke stimuli voor de synthese (aanmaak) van spiereiwitten. Ouderen gebruiken eiwitten mogelijk niet zo efficiënt als jongere mensen. Ze hebben mogelijk hogere hoeveelheden nodig om spieratrofie te voorkomen. Ouderen zouden 1,0-1,2 g/kg lichaamsgewicht per dag moeten innemen. Eiwitrijke voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld eieren, melkproducten, noten, peulvruchten, vegetarische producten, vis, vlees en gevogelte. Verder moeten ouderen ook voldoende voeding innemen.

Complicaties

Sarcopenie leidt mogelijk tot een verminderde kwaliteit van leven en invaliditeit.

Volgende complicaties komen mogelijk tot stand:

• afhankelijkheid / minder zelfstandigheid
• een lagere levensverwachting
• een langer herstel nodig na een ziekte
• een verhoogde kwetsbaarheid
• eenzaamheid.
• meer risico op valongelukken
• meer risico op ziekenhuis-/ verpleeghuisopname

Lees verder

• Spieratrofie: Oorzaken van spierverlies (spierafbraak)
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht
• Sedentaire levensstijl: Risico's van te lang zitten en tips