Sarcopenie: Verlies spierkracht, spiermassa en spierfunctie

Sarcopenie is een aandoening gekenmerkt door verlies van skeletspiermassa, spierkracht en spierfunctie. Deze aandoening treedt vaak op door veroudering en/of immobiliteit. Verschillende factoren dragen bij aan het ontstaan van sarcopenie, zoals een verminderde opname van voedingsstoffen en veranderingen in hormonen. Symptomen kunnen onder andere vermoeidheid, verminderde spierkracht en verlies van eetlust omvatten. Sarcopenie kan vaak lange tijd onopgemerkt blijven, maar het is cruciaal om het op tijd te identificeren en te behandelen. Onbehandeld kan sarcopenie leiden tot complicaties zoals eenzaamheid en een verhoogd risico op valincidenten.

• Oorzaken van sarcopenie
• Risicofactoren van spierverlies
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Lichaamsbeweging
• Medicatie
• Supplementen
• Voeding
• Prognose
• Complicaties van sarcopenie
• Preventie

Oorzaken van sarcopenie

Sarcopenie is gekenmerkt door verlies van spierkracht, spiermassa en spierfunctie, vaak als gevolg van veroudering en/of immobiliteit. Deze aandoening kan ook optreden door andere oorzaken, zoals bepaalde ziekten en aandoeningen die niet uitsluitend bij ouderen voorkomen. Het verlies van spiermassa bij sarcopenie is gerelateerd aan veranderingen in de signaleringsroutes die betrokken zijn bij de spiersynthese. Het is belangrijk op te merken dat sarcopenie niet hetzelfde is als cachexie, waarbij spierafbraak optreedt door cytokine-gemedieerde afbraak. Sarcopenie kan echter soms samen met cachexie voorkomen.

Risicofactoren van spierverlies

Diverse factoren dragen bij aan het ontstaan van sarcopenie, waaronder:

• Chronische ziekten en ontstekingen, zoals de ziekte van Crohn, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), en ernstige brandwonden
• Ernstige stress
• Hormonale veranderingen
• Immobiliteit of een sedentaire levensstijl
• Leeftijdsgebonden spierveranderingen
• Neurodegeneratieve aandoeningen
• Onvoldoende voeding: verminderde opname van voedingsstoffen, eiwittekort, en calorie-tekort

De snelheid van spierverlies varieert op basis van het trainingsniveau, de aanwezigheid van andere ziekten, de voedingsinname, en andere factoren. Een laag geboortegewicht is ook geassocieerd met verminderde spiermassa en kracht in het volwassen leven.

Symptomen

Sarcopenie kenmerkt zich door het verlies van skeletspiermassa, spierkwaliteit en spierkracht. Deze veranderingen zijn niet altijd onmiddellijk zichtbaar, vooral als een patiënt lijdt aan overgewicht of oedeem (vochtophoping in de weefsels), of als er significante veranderingen in de vetmassa zijn. Symptomen worden vaak pas duidelijk wanneer de sarcopenie ernstig is.

Mogelijke symptomen van sarcopenie zijn:

• Functionele achteruitgang
• Verhoogd valrisico
• Verminderd uithoudingsvermogen
• Verminderde fysieke activiteit
• Verminderde eetlust
• Verminderde kracht, bijvoorbeeld bij het optillen van objecten
• Verminderde loopsnelheid
• Verhoogde vermoeidheid
• Onbedoeld gewichtsverlies
• Problemen met opstaan en traplopen

Diagnose en onderzoeken

De diagnose sarcopenie wordt gesteld door een arts wanneer een patiënt spiermassa heeft die ten minste twee standaardafwijkingen onder het gemiddelde van de relevante populatie ligt, gecombineerd met een lage loopsnelheid. De arts kan verschillende testen uitvoeren, zoals een handgreepkrachttest en andere metingen van spierkracht en massa.

Behandeling

Lichaamsbeweging

Een gebrek aan lichaamsbeweging is een belangrijke risicofactor voor sarcopenie. Regelmatige lichaamsbeweging kan de snelheid van spierverlies aanzienlijk vertragen. Verouderende skeletspieren behouden het vermogen om eiwitten te synthetiseren als reactie op weerstandsoefeningen. Progressieve weerstandstraining bij ouderen kan de fysieke prestaties (zoals loopsnelheid) en spierkracht verbeteren.

Medicatie

Anno 2024 zijn er geen specifieke medicijnen goedgekeurd voor de behandeling van sarcopenie. Hoewel testosteron en andere anabole steroïden mogelijk effectief kunnen zijn voor het verbeteren van spierkracht en -massa, kunnen ze aanzienlijke bijwerkingen veroorzaken, waaronder een verhoogd risico op prostaatkanker bij mannen en virilisatie (ontwikkeling van mannelijke eigenschappen) bij vrouwen. Het gebruik van testosteron kan ook leiden tot hart- en vaatproblemen.

Supplementen

Supplementen met hogere doses aminozuren, zoals leucine, kunnen mogelijk spierverlies door veroudering remmen. Het combineren van sporten met aminozuursuppletie kan extra voordelen bieden voor spierbehoud en -opbouw.

Voeding

De inname van calorieën en eiwitten speelt een cruciale rol in de synthese van spiereiwitten. Ouderen gebruiken eiwitten mogelijk minder efficiënt dan jongere mensen, waardoor ze mogelijk hogere hoeveelheden nodig hebben om spieratrofie te voorkomen. Aanbevolen is dat ouderen 1,0-1,2 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag innemen. Voedingsmiddelen rijk aan eiwitten zijn onder andere eieren, melkproducten, noten, peulvruchten, vegetarische producten, vis, vlees en gevogelte. Het is ook belangrijk dat ouderen voldoende voeding binnenkrijgen.

Prognose

De prognose van sarcopenie hangt sterk af van de tijdigheid van de diagnose en de effectiviteit van de behandeling. Bij vroege detectie en effectieve interventie kunnen de gevolgen van sarcopenie aanzienlijk worden verminderd. Regelmatige lichaamsbeweging, eiwitrijke voeding, en, indien nodig, supplementen en medische behandelingen kunnen bijdragen aan het behoud van spiermassa en functionaliteit.

In gevallen waar sarcopenie niet wordt behandeld, kunnen de symptomen verergeren, wat leidt tot ernstige beperkingen in het dagelijks functioneren en een vermindering van de kwaliteit van leven. De vooruitzichten voor herstel zijn doorgaans beter bij oudere volwassenen die een actieve levensstijl handhaven en tijdig voedings- en oefeninterventies implementeren.

Complicaties van sarcopenie

Sarcopenie kan leiden tot een vermindering van de kwaliteit van leven en invaliditeit. Mogelijke complicaties zijn:

• Afhankelijkheid en verminderde zelfstandigheid
• Lagere levensverwachting
• Langere hersteltijd na ziekten
• Verhoogde kwetsbaarheid
• Eenzaamheid
• Verhoogd risico op valongelukken
• Verhoogd risico op ziekenhuis- of verpleeghuisopname

Door een proactieve benadering van lichaamsbeweging en voeding kan de impact van sarcopenie aanzienlijk worden verminderd, wat bijdraagt aan een betere gezondheid en welzijn op latere leeftijd.

Preventie

Preventie van sarcopenie richt zich op het bevorderen van een actieve levensstijl en een evenwichtige voeding. Regelmatige lichaamsbeweging, vooral weerstandstraining, en een dieet rijk aan eiwitten kunnen helpen om spiermassa en spierkracht te behouden. Het vermijden van langdurige immobiliteit en het aanpakken van chronische ziekten kan ook bijdragen aan het voorkomen van sarcopenie.

Lees verder

• Spieratrofie: Oorzaken van spierverlies (spierafbraak)
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht
• Sedentaire levensstijl: Risico's van te lang zitten en tips