Osteochondritis dissecans: Gewrichtsaandoening met pijn

Osteochondritis dissecans is een verworven aandoening waarbij losse bot- en kraakbeenfragmenten aan het uiteinde van een gewricht afbreken. Dit gebeurt wanneer de bloedtoevoer naar het bot wordt verminderd. Meestal is de knie aangetast maar ook andere gewrichten zijn mogelijk getroffen. De aandoening komt het vaakst tot stand bij patiënten die repetitieve handelingen uitvoeren die veel kniebewegingen met zich meebrengen, zoals springen. Enkele symptomen van osteochondritis dissecans zijn pijn, zwakte, stijfheid en zwelling. Rust, een goede ondersteuning van het aangetaste gewricht, fysiotherapie en chirurgie zijn mogelijke behandelingen van de gewrichtsaandoening. De Duitse chirurg Franz Konig beschreef deze ziekte tot slot voor het eerst in de medische literatuur in 1888.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Afbreken van bot en kraakbeen van gewricht
• Risicofactoren van gewrichtsaandoening
• Herhaalde verwondingen
• Genetische factoren
• Symptomen: Meestal pijn aan knie
• Locatie
• Tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening aan het kraakbeen
• Niet-chirurgische behandeling
• Chirurgie
• Complicaties van osteochondritis dissecans

Epidemiologie

De incidentie van osteochondritis dissecans bedraagt ongeveer 9 / 100.000 bij kinderen onder de 11 jaar oud en 22 / 100.000 bij adolescenten van 12-19 jaar oud. Jongens zijn drie keer vaker dan meisjes getroffen.

Oorzaken: Afbreken van bot en kraakbeen van gewricht

Osteochondritis dissecans is een aandoening die ontstaat door een gebrek aan bloedtoevoer naar het einde van de botten (subchondralr bot), waardoor het bot van vitale voedingsstoffen onvoldoende voedingsstoffen krijgt. Bij osteochondritis dissecans breken kleine stukjes bot en kraakbeen af van het gewricht. Als gevolg van de verminderde bloedstroom begint het bot te degenereren (avasculaire necrose) waardoor dunne lagen bot en het omliggende kraakbeen loskomen en afbreken van de rest van het bot.

Risicofactoren van gewrichtsaandoening

Herhaalde verwondingen

De exacte oorzaak van de aandoening is onbekend (oktober 2020), maar een aantal risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van de gewrichtsaandoening. Osteochondritis dissecans komt meestal tot stand bij een herhaald microtrauma. Dit zijn kleine, zich herhalende episodes van kleine onherkenbare verwondingen die het einde van het bot beschadigen. Dit gebeurt meestal als gevolg van overmatig gebruik, bijvoorbeeld in sporten met veel springen of snelle richtingsveranderingen.

Genetische factoren

Er is een genetische link in ongeveer 10% van de patiënten met osteochondritis.

Symptomen: Meestal pijn aan knie

Locatie

Osteochondritis dissecans gebeurt het vaakst aan de knie, goed voor 75% van alle gevallen. 80% van de knieletsels treden op op de mediale zijde van de knie (binnenkant), omdat dit meer gewicht vereist dan de buitenkant. De volgende meest voorkomende locaties voor osteochondritis zijn de enkel en elleboog, en zeer af en toe ontwikkelt de ziekte zich in de schouder, hand, pols of heup. De aandoening komt in 20-30% van de gevallen aan beide kanten voor. Soms is meer dan één gewricht op hetzelfde moment getroffen.

Tekenen

Beperkt bewegingsbereik
Het volledig buigen van het gewricht en/of het rechttrekken van het gewricht is niet goed mogelijk, vooral bij de aanwezigheid van een los fragment. Rond het gewricht ontstaat mogelijk een zwelling (gezwollen gewricht). Het been voelt tevens zwak aan.

Pijn
Als het fragment blijft zitten, zal het vaak vanzelf genezen en weinig of geen symptomen veroorzaken. Het fragment raakt echter mogelijk los en beweegt dan in het gewricht. Dit veroorzaakt pijn (kniepijn, enkelpijn, elleboogpijn, schouderpijn, handpijn, polspijn of heuppijn). De pijn komt vooral tot stand door het traplopen, sporten en alle draaibewegingen. Meestal ontwikkelt de pijn zich geleidelijk. De gewrichtspijn is bij de meeste patiënten vaag. Soms beschrijven patiënten de pijn als scherp en dit is dan vooral het geval wanneer het losse fragment vast komt te zitten. Naast de pijn treedt ook stijfheid op, bijvoorbeeld elleboogstijfheid.

Vastzittend gewricht
Het gewricht raakt soms geblokkeerd (op slot) wanneer het losse fragment vastzit. Door het bewegen van het been is het mogelijk om het fragment te verplaatsen en dan pas kan de patiënt de knie strekken.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Osteochondritis dissecans diagnosticeert de arts door middel van het opnemen van een grondige medische geschiedenis, een lichamelijk onderzoek en een diagnostisch onderzoek. Het lichamelijk onderzoek onthult een vochtophoping in het gewricht (knie-effusie wanneer de knie getroffen is), gewrichtspijn en krakende geluiden (gewrichtsgeluiden) die tot stand komen bij het bewegen van het getroffen gewricht.

Diagnostisch onderzoek
Een röntgenfoto van de knie (toont afwijkingen in het bot), een CT-scan (toont zowel kraakbeen als bot en geeft de exacte locatie van eventuele losse fragmenten aan) en een MRI-scan (toont meer gedetailleerde afbeeldingen zien van de grootte, kwaliteit en stabiliteit van de fragmenten). Met deze beeldvormende onderzoeken weet de arts of een operatie nodig is of dat de aandoening wellicht op natuurlijke wijze geneest.

Behandeling van aandoening aan het kraakbeen

De behandeling is afhankelijk van de ernst, locatie en symptomen van osteochondritis dissecans. De arts wil de pijn en zwelling verlichten, het gewrichtsoppervlak herstellen en de kans op toekomstige problemen (zoals bijvoorbeeld artrose) verminderen.

Niet-chirurgische behandeling

De patiënt vermijdt activiteiten die het gewricht belasten. Hij sport zes à twaalf weken niet om het bot te laten genezen. Krukken zijn mogelijk vereist. Verder draagt de patiënt een kniesteun (kniebrace) om de knie te ondersteunen en de druk die op het gewricht wordt geplaatst, te verminderen. Een professionele kniebrace is nodig om het juiste ondersteuningsniveau te bieden, zodat de patiënt zeker geneest. Dankzij een fysiotherapeut is het mogelijk om het kniegewricht te versterken zonder de ziekte te verergeren. Kinderen en jongvolwassenen reageren het best op deze behandelingen, omdat hun botten en kraakbeen veel beter regenereren. De meeste volwassenen met osteochondritis dissecans hebben een operatie nodig.

Chirurgie

Als een conservatieve behandeling heeft gefaald of als de ziekte is geëvolueerd naar een ernstiger stadium, is meestal een operatie vereist. Meestal voert de arts een artroscopie (kijkoperatie) uit. Na de operatie ervaart de patiënt pijn en zwelling, wat te behandelen is met ijs en pijnstillers. Het is erg belangrijk om na een operatie revalidatietraining/fysiotherapie te volgen zodat de patiënt geleidelijk leert om de knie weer opnieuw te gebruiken. In het begin mag hij de knie namelijk maar beperkt gebruiken. De fysiotherapeut oefent met de patiënt versterkende en rekoefeningen uit om de stabiliteit en flexibiliteit van de knie te verbeteren. Een kniebrace is bijzonder nuttig na een operatie om de knie te beschermen zodat de genezing beter verloopt. De meeste patiënten zijn binnen drie à zes maanden na de operatie hersteld.

Complicaties van osteochondritis dissecans

Osteochondritis dissecans verhoogt het risico op het ontwikkelen van artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen) in dat gewricht.

Lees verder

• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)