Jeukende benen: Oorzaken van jeuk aan been of benen

De menselijke huid is soms getroffen door andere gewaarwordingen, zoals pijn, een brandend gevoel, gevoelloosheid, tintelingen en ook jeuk. Jeuk aan de benen is een veel voorkomend symptoom dat mensen van alle leeftijden treft. Eén of beide benen zijn getroffen door de jeuk. De jeuk is variabel in ernst, duur en ook locatie. Jeuk komt voor bij een aandoening of infectie, maar ook diverse omgevingsfactoren zoals het dragen van panty’s, zijn bekende risicofactoren voor jeukende benen. Veelal zijn enkele huismiddeltjes inzetbaar voor het verlichten van de klachten. Blijft de jeuk aan het been of de benen aanhouden, verergeren de symptomen of is sprake van andere bijkomende klachten, dan is medisch advies nodig om andere (huid)ziekten of complicaties uit te sluiten.

• Epidemiologie van benen die kriebelen
• Mechanisme van jeukende benen
• Oorzaken van jeukende benen
• Allergieën voor schoenen en sokken
• Cholinergische urticaria en jeuk aan been
• Door inspanning veroorzaakte anafylaxie
• Diabetes mellitus (suikerziekte) en jeukende benen
• Droge huid en beenjeuk
• Infecties en jeukende benen
• Insectenbeten of insectensteken
• Jeukende broek-syndroom
• Rusteloze benen-syndroom
• Andere aandoeningen
• Risicofactoren
• Risicogroepen voor kriebelende benen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via huismiddeltjes en zelfzorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van benen die jeuken

Epidemiologie van benen die kriebelen

Jeukende benen komen veel voor en kunnen mensen van alle leeftijden treffen. Het is een veelvoorkomend symptoom dat zowel acuut als chronisch kan zijn. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, maar het wordt vaak gezien bij mensen met huidaandoeningen, allergieën, of circulatieproblemen. Bij oudere volwassenen komt jeuk aan de benen vaker voor door een combinatie van droge huid en verminderde circulatie.

Mechanisme van jeukende benen

Jeukende benen kunnen worden veroorzaakt door verschillende mechanismen in het lichaam, die vaak verband houden met huidproblemen, neurologische aandoeningen of circulatiestoornissen. Het begrijpen van het mechanisme achter jeuk is essentieel om de juiste diagnose te stellen en de behandelingsopties te bepalen.

Huidreacties en irritatie
Een van de meest voorkomende oorzaken van jeukende benen is irritatie van de huid. Dit kan worden veroorzaakt door droogheid, overmatige blootstelling aan water, of irritatie door bepaalde stoffen, zoals zeep, wasmiddelen of kledingmaterialen. Bij huidirritatie activeert het immuunsysteem de afgifte van histamine, een chemische stof die jeuk veroorzaakt. Deze reactie kan zowel acuut als chronisch zijn, afhankelijk van de oorzaak van de irritatie.

Neurologische factoren en jeuk
Neurologische aandoeningen, zoals neuropathie, kunnen ook leiden tot jeukende benen. Bij neuropathie worden de zenuwen die de huid aandrijven beschadigd, wat kan resulteren in abnormale sensaties, waaronder jeuk. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals diabetes of bij zenuwschade door verwondingen. De beschadigde zenuwen sturen foutieve signalen naar de hersenen, die worden geïnterpreteerd als jeuk.

Verstoring van de bloedsomloop
Problemen met de bloedsomloop, zoals slechte bloedcirculatie of veneuze insufficiëntie, kunnen leiden tot jeukende benen. Wanneer het bloed niet efficiënt terugkeert naar het hart, kunnen de benen zich vol voelen, wat leidt tot ongemak en jeuk. Dit wordt vaak gezien bij ouderen of mensen die lange tijd in dezelfde houding zitten of staan.

Oorzaken van jeukende benen

De oorzaken van jeukende benen kunnen variëren van huidproblemen zoals eczeem of psoriasis tot allergische reacties, insectenbeten, of infecties. Andere mogelijke oorzaken zijn droge huid, slechte circulatie, en systemische aandoeningen zoals diabetes of nierziekten. Soms kan jeuk aan de benen ook het gevolg zijn van interne aandoeningen zoals leverziekten of bloedarmoede.

Allergieën voor schoenen en sokken

Jeuk aan de enkels (jeukende enkels) en/of jeuk aan de voeten (jeukende voeten) is mogelijk het resultaat van een allergie voor schoenen en sokken. Een sokkenallergie is vergelijkbaar met het jeukende broek-syndroom, waarbij de patiënt reageert op de stof van sokken. Schoenenallergieën zijn te wijten aan veel verschillende lijmen, kleurstoffen en leerlooiermiddelen. Een allergietest is soms nodig om de oorzaak te achterhalen. Op deze manier is de patiënt in staat om schoenen te vinden die gemaakt zijn zonder deze chemicaliën.

Cholinergische urticaria en jeuk aan been

Cholinerge urticaria (warmte-urticaria) resulteert uit een stijging van de lichaamstemperatuur tijdens inspanning maar ook bij het nemen van een bubbelbad of het bezoeken van een sauna. Jeuk, zwelling en milde netelroos komen hierbij tot uiting. Dit leidt zelden tot anafylaxie, de levensbedreigende bloeddrukdaling die fataal is bij ernstige allergische reacties. De behandeling voor cholinerge urticaria bestaat uit:

• antihistaminica (geneesmiddelen voor de behandeling van een allergische reactie)
• stoppen met trainen bij het eerste teken van blozen, een jeukende huid of netelroos
• vermijden van sporten op warme of vochtige dagen
• verminderen van de intensiteit van de training

Door inspanning veroorzaakte anafylaxie

Hierbij ontstaat een levensbedreigende allergische reactie wanneer een patiënt een inspanning levert na het eten van bepaalde voedingsmiddelen of het nemen van medicijnen waarvoor hij allergisch is. Schaaldieren, tarwe, hazelnoten, druiven, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s zoals ibuprofen), antibiotica, vrij verkrijgbare medicijnen tegen een verkoudheid en kruidensupplementen zijn mogelijk uitlokkende middelen. De patiënt krijgt te maken met vermoeidheid, warmte, jeuk en roodheid van de huid. Hierna volgen ernstige netelroos, flauwvallen en bewusteloosheid. De patiënt ervaart mogelijk een zwelling van de keel, ademhalingsproblemen, verstikking, misselijkheid en braken. Ook bij mildere symptomen is medisch advies nodig. Enkele behandelingsmethoden zijn:

• altijd epinefrine bijhebben en weten hoe dit te gebruiken
• een uitgebreid actieplan voor anafylaxie
• een medische identificatie of waarschuwingsarmband dragen
• oefenen met een persoon die op de hoogte is van de situatie en bereid is om hulp te bieden indien nodig
• uitlokkend voedsel of uitlokkende medicatie vermijden op de dag voor en de dag van de trainingssessie

Diabetes mellitus (suikerziekte) en jeukende benen

Patiënten met suikerziekte lijden sneller aan jeuk aan de benen. Diabetes mellitus gaat gepaard met veel tekenen waaronder bijvoorbeeld:

• een droge huid
• een langzame wondgenezing
• extreme dorst (polydipsie)
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• oogproblemen (diabetische retinopathie, rode ogen, branderige ogen, een wazig gezichtsvermogen, dubbelzien, …)
• tintelingen en gevoelloosheid in de handen, benen of voeten
• veel plassen (pollakisurie)
• vermoeidheid

Ook andere aandoeningen die zenuwschade veroorzaken, veroorzaken soms jeuk aan het been of de benen zoals neurodermitis.

Droge huid en beenjeuk

Aandoeningen
Jeukende benen resulteren vaak uit huidaandoeningen die leiden tot een uitgedroogde huid, zoals onder andere:

• eczeem (chronische huidziekte met droge en jeukende huid)
• ichthyosis vulgaris (huidziekte met droge, schilferende huid).
• keratosis pilaris (goedaardige huidaandoening met kleine rode papeltjes vlak bij de haarzakjes op de dijen, de armen en andere lichaamsdelen)
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• statis dermatitis (huid boven de enkels is vaak droog en jeukend als gevolg van een slechte bloedsomloop)

Een huid die droog aanvoelt ontstaat ook bij andere aandoeningen zoals:

• acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren)
• een zwangerschap
• het syndroom van Sjögren (droge keel, droge ogen, droge mond en andere droge huidgebieden)
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• spataderen
• uitdroging
• voedings- en vitaminetekorten

Omgevingsfactoren
De natuurlijke huidveroudering zorgt eveneens sneller xerose, de medische term voor een droge huid. Het dragen van panty’s veroorzaakt sneller een droge huid met jeuk aan de benen als gevolg. Verder spelen genetische factoren een rol bij de totstandkoming van een huid die droog is. Het gebruik van zeep, ook in combinatie met veel douchen is een andere boosdoener van een droge huid. Het is belangrijk om de huid voldoende vochtig te houden met een vochtinbrengende crème.

Infecties en jeukende benen

Folliculitis
Na het scheren of harsen van de haren op de benen, ontstaat mogelijk een infectie van de haarzakjes, beter bekend als 'folliculitis'. Door de huidinfectie ontstaan pijnlijke rode bultjes met kleine puskopjes op de benen die jeuken. Veelal is de stafylokokkenbacterie ‘Staphylococcus aureus’ de boosdoener. Voor deze infectie schrijft de arts antibiotica voor.

Tinea cruris
Wanneer een schimmel aanwezig is op de benen en in de liezen, wijst dit mogelijk op tinea cruris (liesschimmel). Deze huidschimmelinfectie, die vaak atleten treft, leidt tot brandende benen, jeuk, rode tot bruine huidvlekken en/of een schilferende, loslatende huid met scheurtjes. De dijen, geslachtsorganen en billen zijn eveneens vaak getroffen. Een schimmelinfectie behandelt de arts met antimycotica (antischimmelmiddelen).

Insectenbeten of insectensteken

Een andere veel voorkomende oorzaak van een jeukende huid zijn insectenbeten of insectensteken, bijvoorbeeld veroorzaakt door vlooien of bedwantsen. Vaak gaat dit gepaard met rode bultjes, netelroos en intense jeuk.

Jeukende broek-syndroom

Bepaalde broeken veroorzaken een jeukend, stekend en geïrriteerd gevoel aan de benen (vooral in de dijen). Dit gebeurt sneller bij een broek die niet gemaakt is van katoen. Dit is vermoedelijk te wijten aan de textielafwerking of de aanwezigheid van formaldehyde in de broek. De patiënt draagt best enkel voorgewassen, katoenen broeken. Rokken dragen is een andere optie. Voor de jeuk aan de benen mag de patiënt vrij verkrijgbare anti-jeukmedicatie gebruiken.

Rusteloze benen-syndroom

Bij het rusteloze benen-syndroom (rustelozebenensyndrom) krijgen de beenspieren onvoldoende bloedtoevoer waardoor een zuurstoftekort optreedt. Hierdoor krijgt de patiënt te maken met krampen, pijn, tintelingen en/of jeuk in de onderbenen en/of bovenbenen.

Andere aandoeningen

Bij enkele andere aandoeningen ontstaat sneller een jeukende huid aan het been of de benen:

• bepaalde vormen van kanker
• een chronische nierziekte
• een galwegobstructie (verstopping van galwegen door galstenen)
• emotionele stress of psychische stoornissen

Risicofactoren

Risicofactoren voor jeukende benen omvatten een droge huid, blootstelling aan allergenen, insectenbeten, en blootstelling aan irriterende stoffen zoals chemicaliën of wasmiddelen. Chronische aandoeningen zoals diabetes en leverziekten kunnen ook bijdragen aan jeuk aan de benen. Mensen met een verminderde circulatie of leeftijd gerelateerde huidveranderingen hebben ook een verhoogd risico.

Risicogroepen voor kriebelende benen

Jeukende benen kunnen in verschillende bevolkingsgroepen voorkomen, maar sommige groepen lopen een hoger risico vanwege onderliggende gezondheidsproblemen of levensstijlfactoren.

Ouderen en jeukende benen
Ouderen hebben een verhoogd risico op jeukende benen vanwege de veroudering van de huid, die dunner en droger kan worden. De huid van ouderen produceert minder natuurlijke oliën, wat de kans op irritatie en jeuk vergroot. Daarnaast kunnen ouderen lijden aan chronische aandoeningen zoals diabetes, die ook bijdragen aan jeuk door zenuwschade of slechte bloedsomloop.

Patiënten met huidaandoeningen
Patiënten met huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis of contactdermatitis lopen een verhoogd risico op jeukende benen. Bij deze aandoeningen is de huid ontstoken of beschadigd, wat leidt tot jeuk en ongemak. Chronische huidaandoeningen kunnen de huidbarrière verzwakken, waardoor irriterende stoffen gemakkelijker de huid binnendringen en jeuk veroorzaken.

Patiënten met circulatiestoornissen
Patiënten met circulatiestoornissen, zoals veneuze insufficiëntie of perifere arteriële ziekte, hebben een verhoogd risico op jeuk in de benen. Slechte bloedcirculatie kan leiden tot ophoping van afvalstoffen in de huid, wat irritatie en jeuk veroorzaakt. Dit komt vaak voor bij mensen die langdurig staan of zitten, of bij ouderen die last hebben van bloeddruk- of hartproblemen.

Deze pagina biedt een gedetailleerd overzicht van de mechanismen achter jeukende benen en de risicogroepen die meer kans hebben om hiermee geconfronteerd te worden.

Geassocieerde symptomen

Mogelijk ontstaat een huiduitslag op het been of de benen. Deze is soms aanwezig waardoor jeuk ontstaat, maar soms ontstaat de huiduitslag ook juist door het krabben. Jeuk aan de benen veroorzaakt mogelijk problemen bij het uitvoeren van de dagelijkse activiteiten. Sommige patiënten moeten zelfs hun training stopzetten wanneer ze jeuk ervaren aan de benen. Ook komen slaapproblemen voor door de constante of intermitterende (met tussenpozen optredende) jeuk. Wanneer tintelingen en/of gevoelloosheid aan de benen optreden, wijst dit vaak op een neurologisch probleem, zoals bij diabetische neuropathie (zenuwschade veroorzaakt door diabetes met pijn). Patiënten met jeuk aan de benen melden ook nog gezwollen benen of netelroos op de benen, de armen, de romp of de nek. Bij sommige patiënten verergert de jeuk waardoor een anafylactische shock ontstaat. Deze levensbedreigende allergische reactie bestaat uit onder andere bewusteloosheid of een afsluiting van de luchtwegen met ademhalingsproblemen tot gevolg.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van jeukende benen zijn ernstige of langdurige jeuk die niet verbetert met zelfzorgmaatregelen, veranderingen in de huid zoals uitslag of bulten, en bijkomende symptomen zoals pijn, zwelling, of roodheid. Als de jeuk gepaard gaat met andere systemische symptomen zoals koorts, gewichtsverlies, of vermoeidheid, is het belangrijk om medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van jeukende benen wordt meestal gesteld door een arts op basis van de medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, en soms aanvullend onderzoek. De arts kan huidmonsters nemen voor laboratoriumonderzoek om eventuele infecties of huidziekten te identificeren. Bloedonderzoek kan ook worden uitgevoerd om systemische oorzaken van jeuk uit te sluiten.

Behandeling via huismiddeltjes en zelfzorg

Een heet bad nemen is bij jeuk aan de benen niet aanbevolen. Vochtige crème royaal inbrengen is een nuttig advies voor het verminderen van een droge huid. De crème bevat best lactaat, menthol en fenol voor het verlichten van de jeuk. Voorts is het gebruik van een zachte en neutrale huidreiniger in plaats van zeep aanbevolen. Tot slot vermijden patiënten best stress.

Prognose

De prognose voor jeukende benen hangt af van de oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. In veel gevallen kunnen de symptomen worden verlicht met de juiste behandeling en zelfzorgmaatregelen. Bij chronische of ernstige gevallen kan het nodig zijn om de onderliggende oorzaak langdurig te beheren.

Complicaties

Complicaties van jeukende benen kunnen secundaire huidinfecties zijn als gevolg van krabben, wat kan leiden tot ontstekingen en huidbeschadiging. Ernstige gevallen kunnen ook invloed hebben op de kwaliteit van leven en leiden tot slaapstoornissen of andere psychologische problemen. Het is belangrijk om adequate behandeling te zoeken om complicaties te voorkomen.

Preventie van benen die jeuken

Preventie van jeukende benen omvat het handhaven van een goede huidverzorging door het gebruik van vochtinbrengende crèmes, het vermijden van irriterende stoffen, en het behandelen van huidproblemen en allergieën. Het is ook nuttig om een gezonde levensstijl te volgen en medische aandoeningen goed te beheren om jeuk te voorkomen.

Lees verder

• Gezwollen benen: Oorzaken & behandeling van zwelling been
• Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been
• Jeuk op onderbenen: Oorzaken van jeukende huid op onderbeen
• Jeukende billen: Oorzaken van jeuk aan billen (billenjeuk)
• Jeukende enkels: Oorzaken van jeuk aan enkel of enkels