Jeukende enkels: Oorzaken van jeuk aan enkel of enkels

Jeuk komt mogelijk overal op het lichaam voor. Sommige patiënten kampen met enkels die jeuken, hetgeen vaak het resultaat is van een onderliggende huidaandoening. Jeukende enkels duiden echter mogelijk ook op andere, meer ernstige oorzaken. Door de jeuk gaan veel patiënten krabben aan de enkel of enkels, waardoor letsels of een huiduitslag ontstaan, maar het is ook mogelijk dat eerst een uitslag aanwezig is waardoor patiënten jeuk krijgen. Essentiële jeuk (niet geassocieerd met uitslag of letsels) start veelal snel en beïnvloedt het dagelijks leven van de patiënt. De arts identificeert dan het onderliggend probleem waardoor de jeuk vermindert. Een bezoek aan de arts is tot slot geïndiceerd wanneer de jeuk langer dan een paar dagen aanhoudt, wanneer de jeuk verergert of wanneer andere symptomen gepaard gaan met de jeuk aan de enkel(s).

• Huidaandoeningen en jeuk aan enkel of enkels
• Droge huid
• Eczeem
• Netelroos
• Psoriasis
• Warmte-uitslag
• Zonnebrand
• Immuunsysteemproblemen en enkelgebied dat jeukt
• Allergieën
• Auto-immuunziekten
• Contactdermatitis
• Infecties en enkeljeuk
• Cellulitis
• Parasitaire infecties
• Schimmelinfecties
• Andere oorzaken van enkels die jeuken
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Insectenbeten
• Kanker
• Letsel
• Leverproblemen
• Slechte bloedcirculatie
• Alarmsignalen en jeukende enkels
• Diagnose en onderzoeken
• Preventie van enkels die jeuken

Huidaandoeningen en jeuk aan enkel of enkels

Droge huid

Bepaalde producten of klimatologische omstandigheden leiden tot een uitgedroogde huid rond de enkels. De kans op een gebarsten huid verhoogt hierdoor, waardoor de patiënt eveneens sneller jeuk krijgt. Een droge huid wijst soms ook op een onderliggende aandoening, bijvoorbeeld op eczeem of psoriasis. Wanneer de droogte het gevolg is van een omgevingsfactor, zoals langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht of zeer droge lucht, helpen vochtinbrengende crèmes voor het verlichten van de jeuk.

Eczeem

Eczeem is een groep aandoeningen die een rode, ontstoken huid veroorzaken. Deze huidziekte start veelal in de kindertijd. Hierbij ontstaat een hobbelige of schilferige huiduitslag op de achterkant van de knieën, de enkels, de handen, de polsen en/of de voeten. In sommige gevallen voelt de huid enkel droog aan aan de aangetaste huidgebieden. Vrij verkrijgbare en op doktersvoorschrift verkrijgbare medicatie is beschikbaar.

Netelroos

Netelroos (urticaria) is een veelvoorkomende uitslag, gekenmerkt door verhoogde en gezwollen bultjes, beter bekend als ‘galbulten’. Ze zijn vaak het resultaat van het contact met irriterende stoffen, medicijnen en voedingsmiddelen. Netelroos is vaak veroorzaakt door een allergische reactie. Medische hulp is nodig omdat de reactie soms leidt tot andere problemen. De patiënt vermijdt de stoffen die galbulten veroorzaken. Verder zijn op doktersvoorschrift verkrijgbare crèmes beschikbaar die de pijn en jeuk te verlichten.

Psoriasis

Psoriasis is een veel voorkomende huidaandoening die een huiduitslag met zich meebrengt. De uitslag verschijnt af en toe op de enkels, waardoor ze gaan jeuken. Psoriasis veroorzaakt mogelijk rode vlekken rond de gewrichten, soms met schilferige en witte gebieden. De symptomen chronische aandoening verdwijnen om dan soms weer op te flakkeren. Wijzigingen in de levensstijl en voorgeschreven medicatie zijn mogelijk bij de huidziekte.

Warmte-uitslag

Warmte of lichamelijke inspanning veroorzaken zweet in de sokken. Te strakke sokken of onvoldoende verluchte schoenen zorgen sneller voor verstopte zweetklieren. Dit veroorzaakt huidirritatie en een huiduitslag. Warmte-uitslag veroorzaakt mogelijk enkeljeuk.

Zonnebrand

Een overmatige blootstelling aan de zon resulteert mogelijk in een pijnlijke en jeukende huid. Eerst start een huiduitslag die jeuk met zich meebrengt. Daarna gaat de huid schilferen wat het genezingsproces van zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan de zon) inluidt. De jeuk is bijgevolg verdwenen wanneer de huid genezen is. Aloë Vera-crèmes versnellen het genezingsproces. De patiënt moet zich beschermen tegen de zon door het dragen van zonbeschermende kleding of het gebruik van zonnebrandcrème zodat zonnebrand niet optreedt. Dit vermindert bovendien de kans op huidkanker.

Immuunsysteemproblemen en enkelgebied dat jeukt

Allergieën

Allergieën zijn een reactie van het immuunsysteem op contact met een vreemd element. De symptomen zijn mogelijk lokaal en treffen dan enkel de enkels (of een ander lichaamsdeel). De behandeling van een allergische reactie bestaat meestal uit topische (op de huid aangebrachte) crèmes die een antihistaminicum (medicijn voor de behandeling van een allergie) bevatten. Eventueel schrijft de arts corticosteroïden voor. Verder beperken patiënten het contact met het allergeen (uitlokkende stof) dat leidt tot de allergische reactie.

Auto-immuunziekten

Een auto-immuunaandoening tast mogelijk de huidcellen aan, wat jeuk met zich meebrengt. Enkeljeuk is mogelijk het resultaat van systemische lupus erythematosus en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen).

Contactdermatitis

Bij contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk) ontstaat een overdreven reactie van het immuunsysteem, veroorzaakt door contact met een vreemde substantie zoals bijvoorbeeld dieren (bijvoorbeeld een hondenallergie), hand- of lichaamszepen, juwelen, parfum, Poison Ivy (gifsumak: Noord-Amerikaanse klimplant van de Cashew-familie die een irriterende olie uit zijn bladeren afscheidt, wat bij een aantal patiënten een ontsteking van de huid veroorzaakt), sokken of andere kleding. Het meest voorkomende symptoom van contactdermatitis is een jeukende rode uitslag. Soms presenteert de patiënt zich ook met blaren, netelroos, zwelling en/of zweren. De behandeling van contactdermatitis bestaat uit het identificeren van de onderliggende oorzaak en het vermijden van toekomstig contact. Zelfzorgcrèmes bieden verlichting van de jeuk.

Infecties en enkeljeuk

Cellulitis

Bij cellulitis is de huid ontstoken evenals de aangrenzende weke delenlaag. Dit is het gevolg van bacteriële infecties veroorzaakt door stafylokokkenbacteriën of streptokokkenbacteriën. De huidinfectie kenmerkt zich door onder andere zweren, gevoeligheid, roodheid, zwelling en eventueel ook jeuk wanneer dit optreedt aan het enkelgebied. Cellulitis vereist een professionele medische behandeling omdat de aandoening onbehandeld of slecht behandeld leidt tot abcessen, botinfecties en gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid). Antibiotica zijn inzetbaar voor het behandelen van cellulitis.

Parasitaire infecties

Parasieten zoals luizen en vlooien komen sneller aan het voetengebied terecht doordat de voeten vaak de grond geraken. Ze veroorzaken lokale irritatie in de enkels, wat resulteert in jeuk, roodheid, ontsteking, een huiduitslag en blaarvorming. Door de vaak ernstige jeuk gaan patiënten krabben aan de huid.

Schimmelinfecties

Voetschimmel en liesschimmel zijn vaak voorkomende schimmelinfecties die jeuk veroorzaken aan de enkels. De schimmels houden van warme en vochtige omgevingen. Het langdurig dragen van gesloten schoenen verhoogt bijgevolg het risico op een schimmelinfectie. Naast de enkeljeuk treden roodheid, jeuk, schilfering, een brandend gevoel, blaren en pijnlijke voeten (voetpijn) op. De arts schrijft antimycotica (antischimmelmiddelen) voor voor de behandeling van deze schimmelinfecties.

Andere oorzaken van enkels die jeuken

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Door diabetes mellitus (suikerziekte) ontstaat een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie). Slecht gecontroleerde diabetes mellitus leidt mogelijk tot tal van gezondheidsproblemen op korte en lange termijn. Diabetische neuropathie, huidinfecties, een droge huid en een slechte bloedcirculatie zijn enkele complicaties van deze ziekte. Jeukende enkels duiden bij diabetici vaak op een onvoldoende bloeddoorstroming naar de voeten. De behandeling bestaat uit het nemen van insuline, voedingsaanpassingen en lichaamsbeweging. Door het hanteren van een gezonde levensstijl is het mogelijk om dep progressie van de aandoening af te remmen.

Insectenbeten

Een veel voorkomende oorzaak van een enkel die jeukt is een insectenbeet of insectensteek. Bedwantsen, mijten en muggen zijn vaak de boosdoeners. Wandelen en de enkels blootleggen op plaatsen waar insecten hoogstwaarschijnlijk leven, verhoogt het risico op een beet of steek.

Kanker

Af en toe veroorzaken bepaalde vormen van kanker gegeneraliseerde jeuk en jeukende enkels. Dit gebeur vooral bij bloedkanker, huidkanker, kanker aan het lymfatisch systeem, leverkanker of nierkanker. Sommige kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, leiden tot enkeljeuk.

Letsel

Wanneer de patiënt een verstuiking of wonde aan de enkel heeft, dan veroorzaakt dit mogelijk jeuk bij het genezingsproces. Dit gebeurt vooral wanneer de patiënt een pleister of een wond-, druk- of gipsverband draagt. Een jeukende enkel verschijnt eveneens door de huid te strekken wanneer het gebied gezwollen is. De pijnstillers die de patiënt neemt bij een letsel, veroorzaken soms ook jeuk als bijwerking.

Leverproblemen

Leverproblemen leiden mogelijk tot enkeljeuk. Schade aan de stof resulteert in de afgifte van bilirubine in het bloed. Verhoogde bilirubinewaarden in het bloed (hyperbilirubinemie) veroorzaakt jeukende enkels. De precieze oorzaak hiervan is niet bekend anno oktober 2020.

Andere symptomen van leverschade zijn:

• buikpijn
• chronische vermoeidheid
• donkere urine
• een bleke ontlasting
• een verhoogde kans op blauwe plekken
• een verlies van eetlust
• een vochtophoping in de buik (ascites)
• geelzucht
• misselijkheid en braken

Bij tekenen van leverproblemen is zo snel mogelijk medische hulp nodig.

Slechte bloedcirculatie

Door een slechte bloedcirculatie naar de voeten, ontstaat hieraan sneller jeuk. Een verzameling van het bloed in de onderste ledematen leidt tot schade aan de aderen. Hierdoor begint de huid te zwelling, wat resulteert in jeuk. De voeten en enkels zijn tevens vatbaar voor zweervorming die mogelijk geïnfecteerd raken met jeuk als gevolg. Enkele tips verbeteren de bloedcirculatie.

Alarmsignalen en jeukende enkels

Patiënten met diabetes mellitus, leverproblemen en andere aandoeningen die vaak leiden tot een huiduitslag of jeuk raadplegen een arts bij jeuk aan de enkels. Onverklaarbare jeukende enkels vereisen ook medische aandacht. De arts moet ook het onderliggend probleem identificeren wanneer de jeuk gepaard gaat met andere tekenen (zoals koorts), wanneer de jeuk verergert of wanneer de enkels nog steeds jeuken na enkele dagen.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de start van de jeuk, alsook of deze permanent is of af en toe verschijnt. Daarnaast wenst hij te weten of bepaalde zaken de enkeljeuk verbeteren of verergeren. De patiënt meldt tevens of andere lichaamsdelen aangetast zijn door jeuk. De arts onderzoekt bij het lichamelijk onderzoek het jeukende enkelgebied. Op basis van de eventueel nog andere aanwezige symptomen bepaalt de arts of er eventueel nog verdere onderzoeken nodig zijn, zoals een bloedonderzoek, een biopsie (verwijderen van weefselmonster en microscopisch laten onderzoeken) of beeldvormende onderzoeken.

Preventie van enkels die jeuken

Enkele tips verminderen het risico op enkeljeuk:

• contact met bekende allergenen of irriterende stoffen vermijden
• diabetes mellitus reguleren
• een evenwichtige, gezonde voeding eten
• langdurige, onbeschermde blootstelling aan de zon vermijden
• onderliggende aandoeningen (laten) behandelen
• regelmatige lichaamsbeweging uitoefenen
• voldoende vocht drinken